Аҳолии Туркманистон
Аҳолии Туркманистон (туркманӣ: Türkmenistanyň ilaty) тибқи ҳисобҳои Бюрои барӯйхатгирии СММ ва ИМА, тақрибан 5 миллион нафар аст. Дар солҳои охир ҳеч гуна ҳисобҳои расмии аҳолӣ нашр нашудаанд. На натиҷаҳои пешакии барӯйхатгирии аҳолӣ дар соли 2012 ва на натиҷаҳои ниҳоии барӯйхатгирии аҳолӣ дар мӯҳлатҳои муайян эълон карда нашуданд [1][2][3][4][5]. Омори дар моҳи феврали соли 2015 дар матбуоти мухолифин нашршуда, ки ба гуфтаи ин расонаҳо, натоиҷи саршумории соли 2012 аст, аз сӯи мақомоти давлатии Туркманистон на таъйид ва на такзиб нашудааст; тибқи ин маълумотҳо, дар замони барӯйхатгирии аҳолӣ аҳолии Туркманистон бояд 4 751 120 нафарро ташкил медод [6].
Аҳолӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
| Шумораи аҳолӣ[7] | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1950 | 1951 | 1952 | 1953 | 1954 | 1955 | 1956 | 1957 |
| 1 211 000 | ↗1 228 000 | ↗1 253 000 | ↗1 283 000 | ↗1 317 000 | ↗1 356 000 | ↗1 397 000 | ↗1 442 000 |
| 1958 | 1959 | 1960 | 1961 | 1962 | 1963 | 1964 | 1965 |
| ↗1 489 000 | ↗1 516 000 | ↗1 570 000 | ↗1 626 000 | ↗1 683 000 | ↗1 743 000 | ↗1 804 000 | ↗1 863 000 |
| 1966 | 1967 | 1968 | 1969 | 1970 | 1971 | 1972 | 1973 |
| ↗1 917 000 | ↗1 970 000 | ↗2 033 000 | ↗2 090 000 | ↗2 159 000 | ↗2 218 000 | ↗2 284 000 | ↗2 347 000 |
| 1974 | 1975 | 1976 | 1977 | 1978 | 1979 | 1980 | 1981 |
| ↗2 413 000 | ↗2 485 000 | ↗2 555 000 | ↗2 621 000 | ↗2 689 000 | ↗2 759 000 | ↗2 827 000 | ↗2 897 000 |
| 1982 | 1983 | 1984 | 1985 | 1986 | 1987 | 1988 | 1989 |
| ↗2 970 000 | ↗3 042 000 | ↗3 118 000 | ↗3 189 000 | ↗3 270 000 | ↗3 361 000 | ↗3 446 000 | ↗3 534 000 |
| 1990 | 1991 | 1992 | 1993 | 1994 | 1995 | 1996 | 1997 |
| ↗3 622 000 | ↗3 714 000 | ↗3 995 000 | ↗4 150 000 | ↗4 321 000 | ↗4 481 000 | ↗4 587 000 | ↗4 710 000 |
| 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 |
| ↗4 847 000 | ↗4 993 000 | ↘4 800 000 | ↗4 800 000 | ↘4 474 000 | ↗4 529 500 | ↗4 582 000 | ↗4 636 000 |
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 |
| ↗4 692 000 | ↗4 747 000 | ↗4 801 500 | ↗4 857 000 | ↗4 913 000 | ↗4 969 500 | ↗5 026 500 | ↗5 084 000 |
Мувофиқи маълумоти барӯйхатгирии соли 1959 шумораи ҳаққии аҳолии мамлакат 1.516 млн нафар, мувофқки баруихатгирии соли 1979 — 2.759 млн нафар, аз рӯи барӯйхатгирии соли 1989 — 3534 ҳазор нафар, аз руи барӯйхатгирии соли 1995 — 4481 ҳазор нафар буд. Мақомоти кишвар барӯйхатгирии навро барои соли 2012 ба нақша гирифта буданд [8]. Пас аз барӯйхатгирии соли 1995 ҳисобҳои расмӣ нашр шуданд: дар аввали соли 2000 – 5200 ҳазор, дар аввали соли 2001 – 5369,4 ҳазор, то 1 майи 2001 – 5410 ҳазор, то 1 августи 2001 – 5478,9 ҳазор нафар. Баъдан, дар замони С.Ниёзов, тибқи иттилои нашрияҳои расмӣ, афзоиш, ба ҳисоби коршиносон, ба таносуби ғайривоқеӣ расида, гӯё то апрели соли 2003 ба 6 миллион нафар ва то 1 июли соли 2006 ба 6836,5 ҳазор нафар расидааст.[9] Бо омадани президенти нав ( Қ. Бердимуҳаммадов ) нашри маълумоти расмӣ қатъ гардид, аммо дар гузоришҳои ҳукумат ба Шӯрои ҳуқуқи башари СММ, ки маълумоташ дар дохили кишвар нашр нашудааст, тахминҳои зиддунақизи аҳолии кишвар мавҷуд аст. Масалан, дар гузориши соли 2008 дар охири соли 2006 5402,2 ҳазор нафар тахмин зада шуда буд [10], дар ҳоле ки дар гузориши соли 2009 шумораи аҳолии Туркманистон дар охири соли 2007 беш аз 6,2 миллион нафар тахмин зада шудааст [11]. Охирин маълумоте, ки Кумитаи омори Туркманистон расман интишор кардааст, дар ибтидои соли 2006 тахминан 6746 ҳазор нафарро ташкил медиҳад, ки дар маводи омори Кумитаи байнидавлатии омори Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил идома дорад [12]. Аз охири соли 2006 то ба имрӯз (2012) оид ба шумораи аҳолии кишвар ягон нашрияи расмӣ нашр нашудааст [9]. Бавосита, маълумоти расмӣ дар бораи натиҷаҳои интихоботи президентӣ дар бораи шумораи воқеии аҳолии кишвар нақл мекунад: тибқи маълумоти расмӣ, то 12 феврали соли 2012 дар кишвар 2 987 324 интихобкунандагон ба қайд гирифта шуда буд [13]. Дар интихоботи Маҷлис дар моҳи декабри соли 2013 3063 ҳазор интихобкунанда ба қайд гирифта шуданд [14]. Дар интихоботи президентии моҳи феврали соли 2017 дар кишвар 3 миллиону 252 ҳазор нафар интихобкунандагон сабти ном шудаанд [15]. Тибқи ҳисобҳои сохтори синнусолии аҳолии кишвар ҳиссаи сокиноне, ки ба синни 18 нарасидаанд ва ба шумораи интихобкунандагон дохил нашудаанд, тақрибан 33%-и аҳолии нафарро ташкил медиҳад [16] ва шумораи умумии сокинони кишвар тақрибан 4,88 миллион нафар хоҳад буд. Бюрои барӯйхатгирии ИМА шумораи аҳолии Туркманистонро дар нимаи соли 2013 5113 ҳазор нафар ҳисоб кардааст, аз ҷумла аҳолии 18-сола ва болотар аз рӯи ҳамин ҳисобҳо 3448 ҳазор нафар, яъне 12,6% бештар аз маълумоти расман нашршуда оид ба шумораи интихобкунандагон [16]. Тибқи ҳисобҳои СММ, то 1 июли соли 1995 дар кишвар 4188 ҳазор нафар зиндагӣ мекарданд [17].
Дар Туркманистон омодагӣ ба барӯйхатгирии навбатии аҳолӣ ва фонди манзил дар соли 2022 идома дорад; Кумитаи давлатии омори Туркманистон (Госкомстат) аз Хазинаи нуфуси Созмони Милали Муттаҳид (UNFPA) кумак мегирад [18]. Ҳисобҳои пешакии ғайрирасмии шумораи воқеии аҳолии зинда то нимаи соли 2021, ки ҳангоми омодагӣ ба барӯйхатгирии аҳолӣ ҷамъоварӣ шудаанд, аз тахминҳои расмии тақрибан 2,7-2,8 миллион нафар ба куллӣ фарқ мекунанд, ки зоҳиран маънои идомаи депопулятсияи аҳолиро дорад [19].
Таркиби этникӣ[вироиш | вироиши манбаъ]
Тибқи барӯйхатгирии соли 1897 дар вилояти Закаспии империяи Русия, русҳо 7,3% -ро ташкил медоданд [20]. То соли 1926 ҳиссаи онҳо амалан як хел монд ва 7,7 фоизро ташкил дод. Дар соли 1939 ҳиссаи русҳо ба ҳадди таърихӣ расид — 18,6%, дар ҳоле, ки туркманҳо 59,2% буданд. Дар давраи баъдиҷангӣ замони суқути фоизи русҳо буд, дар соли 1959 онҳо 17,3% -ро ташкил доданд (кам шудани ҳиссаи онҳо 1939—1959 бо сабаби заминларзаи соли 1948 дар Ашқобод рост меояд, ки 100,000 нафар дар натиҷааш кушта шуданд), соли 1989 бошад — 9,5 фоиз. Ҳиссаи туркманҳо соли 1989 ба 72,0 фоиз афзуда, ба дараҷаи соли 1926 (73,2 фоиз) наздик шуд.
Дар даҳаи охири асри 20 ҳиссаи туркманҳо дар якҷоягӣ бо муҳоҷирати аҳолии русзабон афзоиш ёфт. Дар соли 1995 туркманҳо 77 фоиз ва русҳо 6,7 фоизро ташкил медоданд. 18 феврали соли 2001 президент Сафармурод Ниёзов дар гузориши худ ба Шӯрои мардумии Туркманистон эълон кар: «Дар Туркманистон намояндагони зиёда аз 40 миллатанд. Мо бо онҳо ором ва ҳамфикр зиндагӣ мекунем. 3% аҳолии кишварро узбекҳо, 2% русҳо ташкил медиҳанд. Миллати бумӣ - [туркманҳо] — 91% -ро ташкил медиҳад.[21] Чунин маълумоти ғайричашмдоштро бисёре аз коршиносон зери суол мебаранд. Ҳамин тариқ, тибқи маълумоти Вазорати корҳои хориҷии Федератсияи Русия, аз 5,2 миллион аҳолии Туркманистон 3,5% (яъне тақрибан 180 ҳазор нафар) русҳо мебошанд.[22][23]
Ҳамин тариқ, аз аввали соли 1989 то аввали соли 2001 шумораи туркманҳо дар Туркманистон ду баробар зиёд (аз 2,5 то 4,9 миллион) ва русҳо ду баробар ё се баробар кам шуд (аз 334 ҳазор нафар, каме бештар аз 100 ҳазор нафар боқӣ мондаанд)
| Мидлат | барӯйхатгирии 1926 |
% | барӯйхатгирии 1959 |
% | барӯйхатгирии 1989 |
% | барӯйхатгирии 1995 |
% | баҳои 2010 |
% |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| дар умум | 975599 | 100,00 % | 1516375 | 100,00 % | 3522717 | 100,00 % | 4437570 | 100,00 % | 5105000 | 100,00 % |
| Туркманҳо | 719792 | 73,78 % | 923724 | 60,92 % | 2536606 | 72,01 % | 3401936 | 76,70 % | 4011000 | 78,57 % |
| Ӯзбекҳо | 104971 | 10,76 % | 125231 | 8,26 % | 317333 | 9,01 % | 407109 | 9,20 % | 479000 | 9,38 % |
| Русҳо | 75357 | 7,72 % | 262701 | 17,32 % | 333892 | 9,48 % | 298751 | 6,70 % | 165000 | 3,23 % |
| Қазоқҳо | 9471 | 0,97 % | 69552 | 4,59 % | 87802 | 2,49 % | 86987 | 2,00 % | 138000 | 2,70 % |
| Балуҷиҳо | 9974 | 1,02 % | 7626 | 0,50 % | 28280 | 0,80 % | 36428 | 0,82 % | 36000 | 0,71 % |
| Озарбойҷонҳо | 4229 | 1.0% | 12868 | 0,85 % | 33365 | 0,95 % | 36586 | 0,80 % | 52000 | 1,02 % |
| Арманҳо | 1235 | 0.1% | 19696 | 1,30 % | 31829 | 0,90 % | 33638 | 0,80 % | 22000 | 0,43 % |
| Тоторҳо | 4769 | 0,49 % | 29944 | 1,97 % | 39245 | 1,11 % | 36355 | 0,80 % | 61000 | 1,19 % |
| Укроинҳо | 6877 | 0,70 % | 20955 | 1,38 % | 35578 | 1,01 % | 23064 | 0,50 % | 11000 | 0,22 % |
| Лезгинҳо | 206 | 0,02 % | 1831 | 0,12 % | 10425 | 0,30 % | 9553 | 16000 | 0,31 % | |
| Белорусҳо | 864 | 0,09 % | 3198 | 0,21 % | 9220 | 0,26 % | 3640 | 4400 | 0,09 % | |
| Форсҳо | 7153 | 0,73 % | 4132 | 0,27 % | 7637 | 0,22 % | 8600 | 12000 | 0,24 % | |
| Бошқирдҳо | 1894 | 0,12 % | 4678 | 0,13 % | 3820 | 7300 | 0,14 % | |||
| Олмониҳо | 1276 | 0,13 % | 3647 | 0,24 % | 4434 | 0,13 % | 3463 | 2800 | 0,05 % | |
| Курдҳо | 2308 | 0,24 % | 2263 | 0,15 % | 4387 | 0,12 % | 6097 | 6900 | 0,14 % | |
| Тоҷикон | 566 | 0,06 % | 870 | 0,06 % | 3149 | 0,09 % | 3103 | 4900 | 0,10 % | |
| Қарақалпоқҳо | 1537 | 0,16 % | 2548 | 0,17 % | 3062 | 0,09 % | 3531 | 4800 | 0,09 % | |
| Кореягиҳо | 1919 | 0,13 % | 2848 | 0,08 % | 3159 | 4400 | 0,09 % | |||
| Мордва | 491 | 0,05 % | 4128 | 0,27 % | 2568 | 0,07 % | 1442 | |||
| Яҳудиён | 2041 | 0,21 % | 4077 | 0,27 % | 2476 | 0,07 % | 1457 | 200 | 0,00 % | |
| Молдоваҳо | 24 | 0,00 % | 690 | 0,05 % | 2466 | 0,07 % | 1819 | 1900 | 0,04 % | |
| Лакҳо | 1120 | 0,07 % | 2441 | 0,07 % | 2821 | 3800 | 0,07 % | |||
| Осетинҳо | 38 | 0,00 % | 1118 | 0,07 % | 2368 | 0,07 % | 2066 | 2200 | 0,04 % | |
| Чувашҳо | 555 | 0,06 % | 1556 | 0,10 % | 2281 | 0,06 % | 1404 | |||
| Дарғинҳо | 1762 | 0,12 % | 1626 | 0,05 % | 1550 | 2500 | 0,05 % | |||
| Ӯйғӯрҳо | 836 | 0,06 % | 1308 | 0,04 % | 1204 | 2000 | 0,04 % | |||
| Паштунҳо | 3947 | 0,40 % | 578 | 0,04 % | 1256 | 0,04 % | 1808 | 2000 | 0,04 % | |
| Гурҷиҳо | 258 | 0,03 % | 1279 | 0,08 % | 960 | 0,03 % | 856 | 1500 | 0,03 % | |
| Булғорҳо | 28 | 0,00 % | 145 | 0,01 % | 910 | 0,03 % | 231 | 700 | 0,01 % | |
| Қирғизҳо | 231 | 0,02 % | 634 | 0,02 % | 2284 | 1000 | 0,02 % | |||
| Полякҳо | 839 | 0,09 % | 560 | 0,04 % | 620 | 0,02 % | 501 | |||
| Мариҳо | 18 | 0,00 % | 173 | 0,01 % | 506 | 0,01 % | 258 | |||
| дигарон | 8328 | 0,85 % | 3523 | 0,23 % | 6527 | 0,19 % | … | 1,68 % | 48700 | 0,95 % |
Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]
- ↑ Аллан Алламов Уравнение со многими неизвестными // «Gundogar.org», 17 ноября 2013 года. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 24 сентябри 2015.
- ↑ Уравнение со многими неизвестными
- ↑ РГРК «Голос России» (26 февраля 2014) СМИ: в Туркмении потеряли данные последней переписи населения. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 30 июли 2014.
- ↑ Фергана.news (27.02.2014): В Туркменистане утеряны данные последней всеобщей переписи населения?
- ↑ Хроника Туркменистана (25.02.2014): Где результаты туркменской переписи?. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 май 2017.
- ↑ Результаты переписи населения в Туркменистане - Хроника Туркменистана. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 феврали 2015.
- ↑ 15 новых независимых государств. Численность населения на начало года, 1950-2011, тысяч человек
- ↑ Государственный комитет Туркменистана по статистике. Перепись населения и жилищного фонда 2012 года. Бойгонӣ шудааст 13 май 2012 сол.
- ↑ 9.0 9.1 Gundogar. Плюс-минус Эстония. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 23 июни 2021.
- ↑ Национальный доклад, представленный в соответствии с пунктом 15 A) приложения к Резолюции 5/1 Совета по правам человека. Туркменистан. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 январи 2022.
- ↑ International Human Rights Instruments. Базовый документ, являющийся частью докладов государств - участников. Туркменистан
- ↑ Туркменистан. Территория, численность населения, краткие природно-географические характеристики. Официальный сайт Межгосударственного статистического комитета Содружества независимых государств.
- ↑ Итоги выборов президента Туркменистана. Совместное заседание Кабинета Министров и Государственного совета безопасности
- ↑ На парламентских выборах в Туркменистане к 17:00 проголосовали 87,66 процента избирателей. TURKMENISTAN.RU
- ↑ Озвучены окончательные итоги президентских выборов в Туркменистане. 23 Декабри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 июли 2020.
- ↑ 16.0 16.1 International Data Base. Mid-year Population by Single Year Age Groups - Custom Region - Turkmenistan. Бойгонӣ шудааст 4 январи 2015 сол. United States Census Bureau.
- ↑ Оценка Департамента по экономическим и социальным вопросам ООН на 1 июля 2013 года. (Population, Development and the Environment 2013. United Nations. Department of Economic and Social Affairs. Population Division)
- ↑ Подготовка к переписи населения 2022 года продолжается
- ↑ Источники: Туркменистан в состоянии депопуляции. В стране осталось 2,7 миллиона населения. Радио Азатлык (2 июли 2021). 9 июли 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 3 июли 2021.
- ↑ Демоскоп. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Распределение населения по родному языку, губерниям и областям
- ↑ Демоскоп. Сапармурат Ниязов: туркмены составляют 91 % населения Туркмении Газета «Нейтральный Туркменистан» (от 14 апреля 2001) и сайт [turkmenistan.ru]
- ↑ МИД РФ располагает собственными данными о количестве этнических русских в СНГ — Фергана. Ру(пайванди дастнорас — таърих). 4 январи 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 сентябри 2008.
- ↑ Национальный состав населения Туркмении по оценкам Joshuaproject