Барномаи ҳастаии Эрон

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод

Барномаи ҳастаии Эрон — аз чанд муассисаи пажӯҳишӣ, ду кони уран, як реактори пажӯҳишӣ ва корхонаи коркарди уран иборат аст, ки се корхонаи маъруфи ғанисозии уранро дар бар мегирад[1]. Дар ҳамин ҳол, Эрон пайваста ба тавлиди силоҳи ҳастаӣ муттаҳам мешавад.

Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]

Давраи Шох[вироиш | вироиши манбаъ]

Моҳияти барномаи ҳастаии кунунии Эронро асосан барномаи ҳастаии дар замони Шоҳ таҳияшуда муайян мекунад. Ин пеш аз хама ба стратегияи ташкили инфраструктураи ядрой, яъне ба звенохои дахлдори цикли сузишвории ядрой дахл дорад. Чунин стратегия ба ноил шудан ба дарачаи назарраси худмаблаггузорй, азхуд намудани технология« мухнм, ки барои дар мамлакат ба вучуд омадани яроки ядрой заминахои илмӣ-техникӣ ба вучуд овард, нигаронида шуда буд. Дар баробари ин, ҳамкории васеъ бо кишварҳои ғарбӣ, пеш аз ҳама бо ИМА, Олмон ва Фаронса нақши асосиро бозид [2] [3] .

Муносибатҳои Эрон ва Амрико тӯлонӣ ва баҳсбарангезанд. Конҳои нафте, ки дар авоили қарни 20 пайдо шудаанд, Эронро барои ширкатҳои ғарбӣ хеле ҷолиб кардааст. Дар солҳои 60-ум шоҳи Эрон кӯшиш кард, ки тарзи зиндагии дар тӯли садсолаҳо ташаккулёфтаро тағир диҳад: дар солҳои 50-60 шоҳи Эрон Муҳаммад Ризо Паҳлавӣ кӯшиши ба истилоҳ "инқилоби сафед" ё, ба ибораи муосир, модернизатсия; ин кушиши гарбй гардондани мамлакат, ба рельсхои гарбй гузарондани он буд. Хамин тавр, Эрон 5 марти соли 1957 бо Штатхои Муттахида дар бораи хамкорй дар сохаи ба максадхои осоишта истифода бурдани энергияи атом дар доираи программаи « Атом для мира(англ.) » шартнома имзо кард. [4] . Соли 1957 Оҷонси Байналмилалии Энержии Атомӣ ( МАГАТЭ) таъсис ёфт ва соли оянда Эрон фавран узви МАГАТЭ шуд [5] .

Соли 1963 Эрон ба Шартномаи манъи озмоиши яроки ядрой дар атмосфера,фазой коинот ва зери об, ки 5 августи соли 1963 дар Москва аз тарафи СССР, ШМА ва Британияи Кабир имзо шуда буд, хамрох шуд. Паймони ҳамаҷонибаи манъи озмоишҳои ҳастаӣ аз сӯи Эрон имзо шуда, аммо ба тасвиб нарасидааст.

Дар мусоҳиба бо хабаргузории RG рӯзи 20 декабр директори Хадамоти иктишофии Русия С. Н. Лебедев изҳор дошт, ки дар он вақт дар шӯъбаи худ "маълумот дар бораи тавлиди силоҳи ҳастаӣ дар Эрон" вуҷуд надошт [6] .

Дар соли 1974, AEOI даҳ фоизи саҳмияҳои як корхонаи диффузияи газӣ барои ғанисозии уранро, ки дар Трикастин (Фаронса) [7] сохта шуда буд, ба маблағи 1 миллиард доллар аз консорсиуми байналмилалии Eurodif, ки шарики ширкати испании ENUSA[es] мебошад, ба даст овард. , ширкати Белгия Synatom»[en] , Италия ENEA[it] [8] . Дар баробари ин Теҳрон ҳаққи харидории маҳсулоти корхонаро гирифт ва ба технологияи ғанисозии аз ҷониби консорсиум таҳияшуда дастрасии комил пайдо кард. Ба манзури омодасозии донишмандон ва муҳандисони эронӣ, ки бояд нерӯгоҳи ҳастаиро идора мекарданд, соли 1974 дар Исфаҳон ҳамроҳ бо мутахассисони фаронсавӣ сохтмони Маркази дуввуми пажӯҳишҳои ҳастаии кишвар оғоз шуд. То соли 1980 ба нақша гирифта шуда буд, ки дар он реактори тадқиқотӣ ва як иншооти коркарди SNF -и Фаронса истеҳсол карда шавад [9] .

Давраи баъдишоҳӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

1979 - Инқилоби исломӣ дар кишвар ба амал омад, шоҳ сарнагун шуд, ҳукумати нави Эрон аз барномаи сохтмони нерӯгоҳи атомӣ даст кашид. На танҳо мутахассисони хориҷӣ, балки теъдоди зиёди эрониҳое, ки дар тарҳи ҳастаӣ ширкат доштанд, кишварро тарк карданд.

Пас аз чанд сол, ки вазъ дар кишвар ба эътидол омад, раҳбарияти Эрон ба иҷрои барномаи ҳастаӣ аз сар гирифт. Дар Исфаҳон бо кумаки Чин як маркази омӯзишӣ-тадқиқотӣ бо реактори таҳқиқотии оби вазнин таъсис ёфта, истихроҷи маъдани уран идома дорад. Ҳамзамон Эрон дар мавриди харидории фанновариҳои ғанисозии уран ва тавлиди оби сангин бо ширкатҳои Швейтсария ва Олмон музокира мекард. Физикшиносони эронӣ аз Пажӯҳишгоҳи миллии физикаи ҳастаӣ ва энержии баланд дар Амстердам ва маркази ҳастаии Петтени Ҳолланд дидан карданд .

1992 - Созишнома дар бораи ҳамкорӣ дар соҳаи истифодаи осоиштаи нерӯи атомӣ миёни Русия ва Эрон ба имзо расид, ки як қатор соҳаҳоро пешбинӣ мекунад: истифодаи технологияҳои ҳастаӣ дар тиб, кишоварзӣ ва саноат, тадқиқоти бунёдӣ дар соҳаи физикаи ҳастаӣ, ва гайра.

1995 - Русия созишнома дар бораи анҷоми сохтмони нахустин нерӯгоҳи атомӣ дар Бушеҳрро имзо кард.

Дар мусоҳиба бо хабаргузории RG рӯзи 20 декабр директори Хадамоти иктишофии хориҷии Русия С. Н. Лебедев изҳор дошт, ки дар он вақт дар шӯъбаи худ "маълумот дар бораи тавлиди силоҳи ҳастаӣ дар Эрон" вуҷуд надошт [10] .

2003[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар мусоҳиба бо хабаргузории RG рӯзи 20 декабр директори Хадамоти иктишофии хориҷии Русия С. Н. Лебедев изҳор дошт, ки дар он вақт дар шӯъбаи худ "маълумот дар бораи тавлиди силоҳи ҳастаӣ дар Эрон" вуҷуд надошт [11] .

2004[вироиш | вироиши манбаъ]

2005[вироиш | вироиши манбаъ]

бо забонҳои дигар

Пайвандҳо[вироиш | вироиши манбаъ]

2021[вироиш | вироиши манбаъ]

Инфрасохтор[вироиш | вироиши манбаъ]

Объектҳои асосии барномаи ҳастаии Эрон

Адабиёт[вироиш | вироиши манбаъ]

  • Арбатов Г. А. Распространение ядерного оружия и терроризм. Ч.1-3.
  • Давыдов В. Ф. Россия и США: Проблемы взаимодействия в укреплении режима нераспространения ядерного оружия. М.: Институт США и Канады РАН, 1997.
  • Кузнецов Д. В. Проблема нераспространения ОМУ и общественное мнение. В 2-х частях. Часть I. Ядерная программа Ирана. — Благовещенск: Изд-во БГПУ, 2009. — 404 с.
  • Новый вызов после «холодной войны»: распространение оружия массового уничтожения. Доклад Службы внешней разведки Российской Федерации. М.: СВР РФ, 1993.
  • Орлов В. А. Конференция 1995 года по рассмотрению и продлению срока действия Договора о нераспространении ядерного оружия: особенности, результаты, уроки // Научные записки ПИР-Центра. Октябрь 1999.
  • Проблемы ядерного нераспространения в российско-американских отношениях: история, возможности и перспективы дальнейшего взаимодействия / В. А. Орлов, Р. М. Тимербаев, А. В. Хлопков. М.: ПИР-Центр, 2001.
  • Ромашкина Н. П. Ядерные программы КНДР и Ирана в контексте современной системы международных отношений // Мировая экономика и международные отношения. 2006. № 1. С.35-48.
  • Системная история международных отношений в четырёх томах / Под ред. А. Д. Бо¬гатурова. Т.III. 1945—2003. События. М.: НОФМО, 2004.
  • У ядерного порога: Уроки ядерных кризисов Северной Кореи и Ирана для режима нераспространения / Под ред. А. Арбатова. М.: РОССПЭН, 2007.
  • Ядерное нераспространение: Краткая энциклопедия / Под об¬щ. ред. А. В. Хлопкова. М.: РОССПЭН, 2009.
  • Ядерное нераспространение: Учебное пособие для студентов высших учебных заведений: В 2-х томах / Под общ. ред. В. О. Орлова. М.: ПИР-Центр, 2002.
  • Ядерное сдерживание и нераспространение / Под ред. А. Арбатова и В. Дворкина. М.: Моск. Центр Карнеги, 2005.
  • Ядерное оружие после «холодной войны» / Под ред. А. Арбатова и В. Дворкина; Моск. Центр Карнеги. М.: «Российская политическая энциклопедия» (РОССПЭН), 2006.

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

  1. Congressional Research Service. Iran’s Nuclear Program: Status. Federation Of American Scientists (20 Декабри 2019). 30 ноябри 2020 санҷида шуд.
  2. Haidar, J.I., 2015."Sanctions and Exports Deflection: Evidence from Iran," Paris School of Economics, University of Paris 1 Pantheon Sorbonne, Mimeo
  3. Новиков В. Ракетно-ядерное нераспространение: вопрос Ирана // Ядерный контроль: журнал ПИР — Центра. — 2002. — № 5 — С. 50
  4. Новиков В. Е., Хлопков А. В. Военная программа ядерная программа Ирана // Ядерное нераспространение: краткая энциклопедия. — М.: Российская политическая энциклопедия (РОССПЭН); ПИР-Центр, 2009. С. 51-55
  5. Member States of the IAEA
  6. Директор СВР Сергей Лебедев: Зарубежные разведки следят за нашими техническими проектами — Тимофей Борисов, Игорь Елков — «Главный разведчик сообщает» — Росс …
  7. Timmerman Kenneth. Iran’s Nuclear Program: Myth and Reality [Electronic resource] / The Iran Brief. — 1995. Mode of access: http://www.iran.org/tib/krt/castiglioncello.htm
  8. EURODIF Company Links, Shareholders of Eurodif SA. — 2001. Mode of access: www.antenna.nl/wise/uranium/eceud.html
  9. Timmerman Kenneth. Iran’s Nuclear Program: Myth and Reality / The Iran Brief. — 1995.
  10. Директор СВР Сергей Лебедев: Зарубежные разведки следят за нашими техническими проектами — Тимофей Борисов, Игорь Елков — «Главный разведчик сообщает» — Росс …
  11. Директор СВР Сергей Лебедев: Зарубежные разведки следят за нашими техническими проектами — Тимофей Борисов, Игорь Елков — «Главный разведчик сообщает» — Росс …