Баҳори араб

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод

Баҳори Араб (ар. الربيع العربي‎) – мавҷи эътирозҳо ва шӯришҳо, ки дар олами араб дар аввали соли 2011 ба амал омада буданд. Аввалин заминаҳо ҳанӯз соли 2010 қайд шуда буданд [1]. Дар Тунис [2], Миср [3] ва Яман [4] инқилобҳо ба амал омаданд; ҷангҳои шаҳрвандӣ дар Либия [5] (ба тағйири ҳукумат оварда расонд) ва дар Сурия [6] (идома дорад); шӯриши шаҳрвандӣ дар Баҳрайн [7] ; эътирозҳои оммавӣ дар Алҷазоир [8], Ироқ [9], Урдун [10], Марокаш [11] ва Уммон [12] ; ва эътирозҳои камтар назаррас дар Кувайт [13] Лубнон [14] Мавритания, Арабистони Саудӣ [15] Судон [16] Ҷибути [17] ва Саҳрои Ғарбӣ [18] сар заданд. Задухӯрдҳо дар марзи Исроил дар моҳи майи соли 2011 низ аз Баҳори маҳаллии Араб илҳом гирифта буданд.[19]

Ҳангоми тазоҳурот усулҳои умумии муқовимати шаҳрвандӣ дар маъракаҳои тӯлонӣ истифода шуданд: корпартоӣ, намоиш, раҳпаймоӣ ва гирдиҳамоӣ, инчунин истифодаи васоити медиаи иҷтимоӣ барои ташкил, иртибот ва иттилоот дар баробари кӯшиши давлатҳо ба саркӯбӣ ва сензураи интернет [20]. Бисёре аз намоишҳо бо вокунишҳои хушунатомези мақомот,[21][22][23] инчунин милитсияҳои тарафдори ҳукумат ва мухолифин дучор гаштанд [24][25][26]. Шиори асосии тазоҳургарон дар ҷаҳони араб "Халқ суқути режимро мехоҳад" буд [27] ( ар. الشعب يريد إسقاط النظام‎ " аш-Ша`б йурид искат ан-низам[en]  » [27] ).

Номи Баҳори Араб бо ибораи "Баҳори миллатҳо", ки онро давраи инқилобҳо дар Аврупо дар солҳои 1848-1849 меномиданд, умумият дорад.

Шарҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

Як силсила тазоҳурот ва намоишҳо дар саросари Ховари Миёна ва Африқои Шимолӣ бо номи "Баҳори Араб" [28][29][30][31][32][33] ва инчунин "Баҳор ва зимистони араб" [34]. "Бедории арабҳо" [35][36][37], "инқилоби панарабӣ" ва "шӯришҳои арабӣ" [38][39] машҳур шуд, гарчанде ки на ҳама эътирозгарон худро араб меҳисобиданд. Аз ҷиҳати хронологӣ, он аз тазоҳурот дар Саҳрои Ғарбӣ дар моҳи октябри соли 2010 оғоз ёфта буд, аммо дар асл он Баҳори араб аз тазоҳурот дар Тунис 18 декабри соли 2010 пас аз худсӯзии Муҳаммад Буазизӣ ба нишони эътироз алайҳи фасод ва бадрафтории полис оғоз ёфт.[40][41] Бо муваффақияти эътирозҳои Тунис, ошӯбҳо Алҷазоир, Урдун, Миср ва Яманро фаро гирифтанд [42] ва сипас ба кишварҳои дигар паҳн шуданд. Намоишҳои аз ҳама оммавӣ ва муташаккилтарин аксар вақт дар «рӯзи хашм» - одатан дар намози ҷумъа баргузор мешуданд [43][44][45]. Эътирозҳо низ чунин нооромиҳоро дар хориҷ аз минтақа ба вуҷуд оварданд.

"Мо" гуфт миёнаҳои моҳи сентябри 2011 яке аз пешвоёни Ал-Қоида Айман Завоҳирӣ – "дар канори баҳори араб мебошем, ки исломи ҳақиқиро бо худ меорад» [46].

Аз моҳи майи соли 2012 инқилобҳо боиси сарнагунии чор сарвари давлат шуданд. Президенти Тунис Зайнулобидин Бин Алӣ 14 январи соли 2011 пас аз инқилоб дар Тунис ба Арабистони Саудӣ гурехт. Дар Миср, президент Ҳуснӣ Муборак рӯзи 11 феврали соли 2011 пас аз 18 рӯзи эътирозҳои оммавӣ истеъфо дод ва ба муҳлати 30-солаи президентиаш хотима бахшид. Раҳбари Либия Муаммар Қаззофӣ рӯзи 23 августи соли 2011, вақте Шӯрои Миллии Гузариш (ШМГ) ба зери идораи худ Боб-ал-Азизияро гирфит, барканор шуд. Ӯ рӯзи 20 октябри соли 2011 дар зодгоҳаш вилояти Сирт, вақте ШМГ назорати шаҳрро ба даст гирифт, кушта шуд. Президенти Яман Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ билохира рӯзи 27 феврали соли 2012 истеъфо дод ва қудратро ба президенти нав, ки дар интихоботи пеш аз муҳлати президентӣ интихоб шуда буд, супурд. баъзе пешвоён изҳор доштанд, ки дар охири муҳлати ҳозираи худ истеъфо медиҳанд. Президенти Судон Умар ал-Башир эълом дошт, ки дар соли 2015 ба дубора интихоб шудан ноил нахоҳад шуд [47], сарвазири Ироқ Нурӣ ал-Моликӣ низ, ки муҳлати ваколаташ соли 2014 ба поён мерасад [48], гарчанде истеъфои фаврии ӯро намоишҳои хашмгинтаре, ки рух омада буданд, талаб мекарданд [49]. Эътирозҳо дар Урдун инчунин пароканда шудани ду ҳукуматро аз ҷониби шоҳ Абдуллоҳ ба вуҷуд овард [50][51][52]. Президенти Яман Алӣ Абдуллоҳ Солеҳ рӯзи 23 апрел эълом дошт, ки дар тӯли 30 рӯз бар ивази "масуният" (иммунитет) истеъфо хоҳад дод [53] – пешниҳоде, ки оппозисиюни Яман онро ғайрирасмӣ рӯзи 26 апрел қабул кард [54]; Солеҳ баъдтар ақидаи худро тағйир дод ва шӯришҳои Яман идома ёфтанд.[55] Оқибатҳои геополитикии тазоҳурот диққати васеъро ба худ ҷалб карданд [56], аз ҷумла тахминҳо дар бораи он, ки шояд баъзе эътирозгарон ба ҷоизаи сулҳи Нобел пешбарӣ карда шаванд . [57] Тавакул Карман аз Яман яке аз се барандаи ҷоизаи сулҳи Нобел дар соли 2011 ҳамчун раҳбари барҷастаи Баҳори Араб гардид.

Қатъи васоити муосири алоқа[вироиш | вироиши манбаъ]

Бо дарназардошти қудрати созмон тавассути васоити муосири иртибот, мақомоти Тунис паёмҳо дар LiveJournal ва системаи микроблоги Twitter-ро нест карданд.

Дар Миср, аз ҷониби провайдерҳои калон (Etisalat Misr, Link Egypt, Telecom Egypt ва Vodafone / Raya) қатъи пурраи Интернет ва инчунин қисман қатъ шудани алоқаи мобилӣ ба амал омад [58]. Ширкати " Google " ба сокинони Миср имкон дод, ки тавассути алоқаи мобилӣ тавассути паёмҳои овозӣ паёмҳо дар системаи Twitter фиристанд [59]. Дар Либия шаби 19 феврал, интернет хомӯш карда шуд.

Аз рӯи кишварҳо[вироиш | вироиши манбаъ]

Тунис[вироиш | вироиши манбаъ]

Мақолаи асосӣ: Инқилоб дар Тунис (2010–2011)
Танк дар даромадгоҳи хиёбони Ҳабиб Бургиб дар давраи инқилоби ёсуманӣ

Вақте ки президент Зайнулобиддин Бен Алӣ 14 январи соли 2011 аз кишвар гурехт ва дар Арабистони Саудӣ ҷойгир шуд, ошӯбҳо дар Тунис ба инқилоб мубаддал гаштанд.

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

  1. ↑ Волнения в Западной Сахаре произошедшие в октябре 2010 называют частью арабской весны
  2. ↑ Middle East In Revolt (11 February 2011). Бойгонӣ шудааст 6 июни 2011  сол. Проверено 11 феврали 2011.
  3. ↑ Peterson, Scott. Egypt's revolution redefines what's possible in the Arab world, Christian Science Monitor (11 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  4. ↑ Thousands in Yemen Protest Against the Government, The New York Times (28 January 2011).
  5. ↑ Spencer, Richard. Libya: civil war breaks out as Gaddafi mounts rearguard fight, The Daily Telegraph, London: The Telegraph (23 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  6. ↑ 'It Will Not Stop': Syrian Uprising Continues Despite Crackdown, Der Spiegel (28 March 2011). Проверено 12 июни 2011.
  7. ↑ McLean, Jesse. Death turns ‘harmless man’ into Bahrain uprising’s martyr, The Star, The Toronto Star (16 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  8. ↑ Algeria protest draws thousands, CBC News (12 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  9. ↑ McCrummen, Stephanie. 13 killed in Iraq's 'Day of Rage' protests, The Washington Post (25 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  10. ↑ Thousands protest in Jordan, Al Jazeera English (28 January 2011). Проверено 12 июни 2011.
  11. ↑ Morocco King on holiday as people consider revolt. Afrol.com (2011). 1 феврали 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 июли 2012.
  12. ↑ Vaidya, Sunil. One dead, dozen injured as Oman protest turns ugly, Gulf News (27 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  13. ↑ Kuwaiti stateless protest for third day, Middle East Online (20 February 2011). Бойгонӣ шудааст 22 феврали 2011  сол. Проверено 12 июни 2011.
  14. ↑ Lebanon: Protests against Sectarian Political System, Reuters (27 February 2011). Бойгонӣ шудааст 24 ноябри 2011  сол. Проверено 8 марти 2011.
  15. ↑ Man dies after setting himself on fire in Saudi Arabia, BBC News (23 January 2011). Проверено 29 Январ 2011.
  16. ↑ Sudan opposition leader arrested. IR: Press TV (19 January 2011). 29 Январ 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 июли 2012.
  17. ↑ Somalilandpress: People in Djibouti protest against President Gelleh [{{{1}}} Бойгонӣ шудааст] {{{2}}}.(англ.)
  18. ↑ New clashes in occupied Western Sahara, Afrol (27 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  19. ↑ Syria Blocks New Border Protest as Death Toll Rises to 23, FOX News, Fox News (6 June 2011). Проверено 12 июни 2011.
  20. ↑ The Arab Uprising's Cascading Effects. Miller-mccune.com (23 February 2011). 27 феврали 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 июли 2012.
  21. ↑ Many wounded as Moroccan police beat protestors, Reuters (23 May 2011). Бойгонӣ шудааст 10 Январ 2012  сол. Проверено 12 июни 2011.
  22. ↑ Syria's crackdown, The Irish Times (31 May 2011). Бойгонӣ шудааст 8 сентябри 2012  сол. Проверено 12 июни 2011.
  23. ↑ Bahrain troops lay siege to protesters' camp, CBS News (16 March 2011). Проверено 12 июни 2011.
  24. ↑ Syria clampdown on protests mirrors Egypt's as thugs join attcks, Ahram Online (19 April 2011). Бойгонӣ шудааст 22 феврали 2012  сол. Проверено 12 июни 2011.
  25. ↑ Almasmari, Hakim. Yemeni government supporters attack protesters, injuring hundreds, The Washington Post (17 March 2011). Проверено 12 июни 2011.
  26. ↑ Libya Protests: Gaddafi Militia Opens Fire On Demonstrators, The Huffington Post (24 February 2011). Проверено 12 июни 2011.
  27. ↑ 27.0 27.1 ПОЛИТ.РУ: Истоки и смысл арабской революции Бойгонӣ шудааст 26 ноябри 2018  сол. (стенограма)/Теория социального взрыва — Наука 2.0 (аудиоверсия) — Андрей Коротаев
  28. ↑ Hardy, Roger. Egypt protests: an Arab spring as old order crumbles, BBC (2 February 2011). Проверено 9 марти 2011.
  29. ↑ Smith, Kate. Arab 'spring' a chance for U.S. to rewrite relationships, San Angelo Standard-Times (8 March 2011). Бойгонӣ шудааст 11 июли 2011  сол. Проверено 9 марти 2011.
  30. ↑ Moisi, Dominique. An Arab Spring?, Project Syndicate (26 January 2011). Проверено 9 марти 2011.
  31. ↑ Khalidi, Rashid. http://www.thenation.com/article/158991/arab-spring, The Nation (3 March 2011). Проверено 9 марти 2011.
  32. ↑ Ashley, Jackie. The Arab spring requires a defiantly European reply(англ.), The Guardian (6 March 2011). Проверено 9 марти 2011.
  33. ↑ Arab Spring – Who lost Egypt?, The Economist (1 March 2011). Проверено 9 марти 2011.
  34. ↑ Miller, Aaron What Is Israel’s Next Move In The New Middle East?. Moment Magazine. Moment Magazine (May/June 2011). Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 июли 2012.
  35. ↑ The Arab awakening(англ.), Aljazeera (22 February 2011). Проверено 11 марти 2018.
  36. ↑ G. Murphy Donovan. Arab Awakening?(англ.), American Thinker (21 May 2011). Бойгонӣ шудааст 18 июли 2012  сол. Проверено 11 марти 2018.
  37. ↑ The Arab awakening reaches Syria, The Economist.
  38. ↑ Laila Lalami. Arab Uprisings: What the February 20 Protests Tell Us About Morocco(англ.), The Nation (17 February 2011). Проверено 11 марти 2018.
  39. ↑ Democracy's hard spring, The Economist (10 March 2011).
  40. ↑ Fahim, Kareem. Slap to a Man's Pride Set Off Tumult in Tunisia, The New York Times (22 January 2011). Проверено 1 феврали 2011.
  41. ↑ Noueihed, Lin. Peddler's martyrdom launched Tunisia's revolution, Reuters (19 January 2011). Бойгонӣ шудааст 9 феврали 2011  сол. Проверено 1 феврали 2011.
  42. ↑ Raghavan, Sudarsan. Inspired by Tunisia and Egypt, Yemenis join in anti-government protests, The Washington Post (27 January 2011). Проверено 1 феврали 2011.
  43. ↑ Yemenis square off in rival 'Day of Rage' protests, Arab News (3 February 2011). Бойгонӣ шудааст 7 июли 2011  сол. Проверено 6 феврали 2011.
  44. ↑ Police in south Yemen disperse 'day of rage' protests, APF (11 феврали 2011). Бойгонӣ шудааст 23 Декабри 2011  сол. Проверено 13 феврали 2011.
  45. ↑ White, Gregory. Bahrain Now Bracing For Its Own Day Of Rage After Giving Every Family $2,660 Fails, Business Insider (13 February 2011). Проверено 13 феврали 2011.
  46. ↑ А. Б. Подцероб "«Арабская весна» или «исламистская осень»? "
  47. ↑ Party: Bashir is not standing for re-election, Gulf Times (22 February 2011). Бойгонӣ шудааст 3 апрели 2011  сол. Проверено 22 феврали 2011.
  48. ↑ Iraq PM plans no re-election (5 February 2011). Бойгонӣ шудааст 11 Январ 2012  сол. Проверено 27 феврали 2011.
  49. ↑ Iraq angered protesters call for Maliki resignation (26 February 2011). Бойгонӣ шудааст 25 сентябри 2011  сол. Проверено 27 феврали 2011.
  50. ↑ Jordanians stage anti-gov't sit-in in Amman, Xinhua (30 January 2011). Проверено 13 апрели 2011.
  51. ↑ Jordan's king 'appoints new prime minister', Al Jazeera English (17 October 2011). Проверено 17 октябри 2011.
  52. ↑ Jordan king appoints new PM, government quits (1 February 2011). Бойгонӣ шудааст 4 феврали 2011  сол. Проверено 2 феврали 2011.
  53. ↑ Worth, Robert F.. President of Yemen Offers to Resign for Immunity, The New York Times (23 April 2011). Проверено 24 апрели 2011.
  54. ↑ Almasmari, Hakim. Yemen Protesters Accept Deal, The Wall Street Journal (26 April 2011). Проверено 27 апрели 2011.
  55. ↑ Abu-Nasr, Donna. Yemen Accord Signing Has Been Postponed, Gulf Official Says, Bloomberg (2 May 2011). Проверено 5 май 2011.
  56. ↑ AFP 27 January 2011. Unrest across the Arab world. Vancouver Sun(пайванди дастнорас — таърих) (28 January 1986). 29 Январ 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 31 Январ 2011.
  57. ↑ Arab protests attract Nobel interest: News24: World: News. News24 (31 January 2011). 8 феврали 2011 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 13 июли 2012.
  58. ↑ Египет стёр себя с интернет-карты мира, BFM.ru, 28.01.2011. Бойгонӣ шудааст 1 феврали 2011  сол.
  59. ↑ В крупных городах Египта проходит «протест миллионов», Би-Би-Си, 01.02.2011
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Баҳори_араб&oldid=1381115"