Гази табиӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added

Inline

Нусха 04:45, 7 Январ 2020

Газҳои табиии сӯзанда ва ё гази табиӣ — карбогидридҳои газшакл, ки дар қишри замин ҳосил мешаванд.

Газҳои табиии сӯзанда газҳои табиии сӯзанда, асосан, аз метан, этан, пропан ва бутан иборат мебошанд. Онҳо баъзан омехтаи карбогидридҳои моеъ – пентан, гексан ва ғ., инчунин гидрогенсулфид, нитроген, газҳои инертӣ, оксиди карбон (IV) низ доранд. Бисёр конҳои газҳои табиии сӯзанда., ки дар умқи зиёда аз 1,5 км ҷойгиранд, танҳо аз метан ва ҳамтоёни он (этан, пропан, бутан), нитроген, аргон, гази карбонат, гидрогенсулфид иборат мебошанд; одатан, вобаста ба умқ миқдори ҳамтоёни метан меафзояд. Газҳои табиии сӯзанда асосан аз табдили биокимиёии маводди органикӣ ҳосил шуда, дар таҳнишастҳои ҳамаи системаҳои геологӣ, ки аз охири протерозой ибтидо мегиранд, дар конҳои махсус ва омехта (газу нафт, газу конденсант) вомехӯранд. Агар газҳои табиии сӯзандадар як қабати геологӣ ҷамъ омада, кон ҳосил кунанд, онро кони массивӣ меноманд. Газҳои табиии сӯзанда ҳамчун сӯзишвории арзон (ҳангоми сӯхтани 1 м³ гази табиӣ 54400 кҶ гармӣ хориҷ мешавад) фаровон истифода мешаванд. Газҳои табиии сӯзанда ашёи хоми пурбаҳои кимиёӣ мебошанд. Онҳоро дар неругоҳҳои барқӣ, саноати филизкории сиёҳ ва ранга, семент, эҳтиёҷоти коммуналию маишӣ ва ғ. истифода мебаранд. Аз карбогидридҳои газҳои табиии сӯзанда спирт, формалдегид, атсеталдегид, асиди (кислотаи) атсетат, атсетон ва дигар пайвастҳои органикӣ ҳосил мекунанд.

Дар Тоҷикистон чанд кони газҳои табиии сӯзанда таҳқиқ ва мавриди истифода қарор дода шудаанд. Онҳо нитрогени озод, газҳои инертӣ ва 60–80% метан доранд.

Эзоҳ

Адабиёт

Газҳои табиии сӯзанда // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.

Соколов В. А., Газы земли, М., 1966;
Газовые месторождения СССР, Справочник, М., 1968;
Ерёменко Н. А., Геология нефти и газа. М.. 1968.

Энциклопедияи Советии Тоҷик : [дар 8 ҷ.] / сармуҳаррир А. С. Сайфуллоев. — Д. : СИЭСТ, 1978—1988.

@@ Сатри 1: / Сатри 1: @@
-'''Газҳои табиии сӯзанда''' ва ё '''гази табиӣ''', карбогидридҳои газшакл, ки дар қишри [[замин]] ҳосил мешаванд.
+'''Газҳои табиии сӯзанда''' ва ё '''гази табиӣ''' — карбогидридҳои газшакл, ки дар қишри [[замин]] ҳосил мешаванд.
-Бештар аз [[метан]] (70—99 %) ва гомологҳои он, каму беш аз омехтаи гази карбонат, нитроген, гидрогенсулфид ва [[газҳои инертӣ]] иборатанд. Гази табиӣ асосан аз табдили биохимиявии моддаҳои органикӣ ҳосил шуда, дар таҳнишастҳои ҳамаи системаҳои геологӣ, ки аз охири протерозоӣ ибтидо мегиранд, дар конҳои махсус ва омехта (газу нафт, газу конденсат) вомехӯранд. Агар гази табиӣ дар як қабати геологӣ ҷамъ омада кон ҳосил кунад, ин гуна конро кони қабат ва агар дар якчанд қабат ҷамъ омада кон ҳосил шавад, он конро кони массивӣ меноманд. Структураи кони гази табиӣ вобаста ба шароити ноҳия гуногун аст. Захираи умумиҷаҳонии гази табиӣ 80 триллион м3 (1977) аст. Калонтарин захираҳои гази табиӣ дар собиқ СССР (мас., конҳои Уренгой ва Заполяре, Газлӣ дар [[Осиёи Миёна]] ва ғайраҳо) вомехӯранд. Гази табииро то ба истифода додан тоза мекунанд. Гази табиӣ дар стансияҳои электрӣ, саноатҳои металлургияи сиёҳ ва ранга, семент, эҳтиёҷоти коммуналию маишӣ ва ғайраҳо истифода мешаванд. Карбогидридҳои гази табиӣ барои ҳосил кардани спирт, формалдегид ва диг. пайвастҳои органикӣ масолеҳ мебошанд. Дар Тоҷикистон якчанд конҳои Гази табиӣ тадқиқ гардидаанд, ки як қисми онҳо ҳоло дар истифодаанд. Онхо нитрогени озод, газҳои инертӣ ва 60—80 % метан доранд. Гази табиии ҷумҳурӣ дар муассисаҳои саноатӣ, коммуналию маишй чун сӯзишворӣ ва дар з-ди нуриҳои нитроген-дори Вахш чун ашьё истифода мешавад. Соли [[1976]] дар [[Тоҷикистон]] зиёда аз 319 млн м3 гази табиӣ истеҳсол шуд.
+Газҳои табиии сӯзанда газҳои табиии сӯзанда, асосан, аз метан, этан, пропан ва бутан иборат мебошанд. Онҳо баъзан омехтаи карбогидридҳои моеъ – пентан, гексан ва ғ., инчунин гидрогенсулфид, нитроген, газҳои инертӣ, оксиди карбон (IV) низ доранд. Бисёр конҳои газҳои табиии сӯзанда., ки дар умқи зиёда аз 1,5 км ҷойгиранд, танҳо аз метан ва ҳамтоёни он (этан, пропан, бутан), нитроген, аргон, гази карбонат, гидрогенсулфид иборат мебошанд; одатан, вобаста ба умқ миқдори ҳамтоёни метан меафзояд. Газҳои табиии сӯзанда асосан аз табдили биокимиёии маводди органикӣ ҳосил шуда, дар таҳнишастҳои ҳамаи системаҳои геологӣ, ки аз охири протерозой ибтидо мегиранд, дар конҳои махсус ва омехта (газу нафт, газу конденсант) вомехӯранд. Агар газҳои табиии сӯзандадар як қабати геологӣ ҷамъ омада, кон ҳосил кунанд, онро кони массивӣ меноманд. Газҳои табиии сӯзанда ҳамчун сӯзишвории арзон (ҳангоми сӯхтани 1 м<sup>3</sup> гази табиӣ 54400 кҶ гармӣ хориҷ мешавад) фаровон истифода мешаванд. Газҳои табиии сӯзанда ашёи хоми пурбаҳои кимиёӣ мебошанд. Онҳоро дар неругоҳҳои барқӣ, саноати филизкории сиёҳ ва ранга, семент, эҳтиёҷоти коммуналию маишӣ ва ғ. истифода мебаранд. Аз карбогидридҳои газҳои табиии сӯзанда спирт, формалдегид, атсеталдегид, асиди (кислотаи) атсетат, атсетон ва дигар пайвастҳои органикӣ ҳосил мекунанд.
+Дар Тоҷикистон чанд кони газҳои табиии сӯзанда таҳқиқ ва мавриди истифода қарор дода шудаанд. Онҳо нитрогени озод, газҳои инертӣ ва 60–80% метан доранд.
 [[Акс:WMATA 3006.jpg|thumbnail|Ин мусофирбар бо гази табиӣ кор мекунад]]