Гиёҳхорӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
No edit summary
Барчасбҳо: вироиш тавассути телефони ҳамроҳ вироиш тавассути мурургари телефони ҳамроҳ
No edit summary
Сатри 1: Сатри 1:
[[Акс:Soy-whey-protein-diet.jpg|thumb|Рӯи дастархони гиёҳхӯрон]]
[[Акс:Soy-whey-protein-diet.jpg|thumb|Рӯи дастархони гиёҳхӯрон]]
Гиёҳхӯрӣ е ки вегетарианизм - як намуди бурдани ҳаёт бе истеъмоли гӯшти ҳамагуна [[ҳайвон]] мебошад. Пайравони гиёҳхӯри асил, аз истеъмол ё истифодаи ҳамагуна маҳсулотҳои аз ҳайвон тайёр мешударо парҳез мекунанд. (Масалан: [[хӯрокворӣ]]: [[шир]]и ҳайвонҳо, [[тухм]]ҳо; [[Либос|пӯшокворӣ]]: [[пӯст]], [[пашм]] в. ғ.).
Гиёҳхӯрӣ е ки вегетарианизм - як намуди бурдани ҳаёт бе истеъмоли гӯшти ҳамагуна [[ҳайвон]] мебошад. Чандин навъи гиёҳхурӣ вуҷуд дорад. Пайравони гиёҳхӯри асил, аз истеъмол ё истифодаи ҳамагуна маҳсулоти аз ҳайвон тайёршударо парҳез мекунанд. (Масалан: [[хӯрокворӣ]]: [[шир]]и ҳайвонҳо, [[тухм]]ҳо, [[асал]]ҳо; [[Либос|пӯшокворӣ]]: [[пӯст]], [[пашм]] в. ғ.). Онҳо дар канори нахурдани ғизоҳои ҷонварй ба озор ва куштори ҷонварон низ мухолифат мекунанд. Ин намуди гиёҳхуронро баъзан "Гиёҳхури комил" ё ки "Веган" меноманд.
Имрӯз дар ҳама кишварҳои ҷаҳон гиёҳхурон вуҷуд доранд ва дар баъзе кишварҳо гиёҳхурӣ дорои решаҳои таърихӣ ва мазҳабӣ аст.
Чандин навъи гиёҳхурӣ вуҷуд дорад. Иддае аз гиёхурон дар канори нахурдан ва ё камтар хурдани ғизоҳои ҷонварй ба озор ва куштори онҳо низ мухолифат мекунанд, ки гоҳе "Гиёҳхури комил" ҳам номида мешаванд (Veganism).


==Таърих==
==Таърих==
Маълумоти аввалин дар бораи гиёҳхурӣ аз Тамаддуни Водии Ҳинд дар асрҳои VII пеш аз мелод бармеояд. Гиёҳхурӣ боз дар солҳои 30 – 50 уми мелодӣ дар заминҳои имрӯзаи Сербия ва Булғория аз тарафи қабилаи Моеси риоя карда мешуд. Ғизои онҳо асал, шир ва панир буд.
Дар маданияти Ҳинд гиёҳхурй бо сабаби ранҷу шиканҷа надодани ҷонварон (дар Ҳиндустон Ахимса номида мешавад) риоя карда мешуд ва аз тарафи мазҳабҳои динӣ ва файласуфон ташфиқот мешуд. Дар байни Юнониҳо, Мисриҳо ва дигарон гиёҳхурӣ бо максади тиббӣ ва ё ритуалӣ риоя карда мешуд.
Дар маданияти ниёгони форсу тоҷик низ ишора ба гиёхурй аз замонҳои қадим омадааст.
Дар Шоҳномаи Фирдавсй дар бораи шоҳ Заҳҳок омадааст, ки ошпазе ба хизмати Заҳҳок меояд ва бори аввал ба ӯ аз гушти ҳайвонҳо хӯрок омода карда медиҳад:
“ Чу бишнид Заҳҳок, бинвохташ
Зи баҳри хуриш ҷойгаҳ сохташ
Калиди хуришхонаи подшо
Бад-ӯ дод дастури фармонраво.
Фаровон набуд он замон парвариш
Ки камтар буд аз куштаниҳо х(в)ариш.
Ҷуз аз рустаниҳо нахурданд чиз
Зи ҳарч-аз замин сарбаровард низ.
Пас Оҳармани бадкуниш рой кард
Ба дил куштани ҷонвар ҷой кард.
Зи ҳар гуна аз мурғу аз чорпой
Хуриш карда овард як – як ба ҷой.”
Мувофиқи гуфтаҳои Доктор Паллан Ичапория ишорае дар бораи гиёҳхурӣ дар матни зардуштӣ дар Китоби 6-уми Динкард, ки бо забони форсии миёна (Паҳлавӣ) аз тарафи рӯҳонӣ Атрупати Эметан навишта шудааст, омадааст:
"ku.san enez a-on ku urwar khwarishn bawed shmah mardoman ku derziwishn bawed, ud az tan-i gospand pahrezed, ce amar was, eg Ohrmaz i khwaday hay.yarih i gospand ray urwar was dad,"

Ичапория ба забони англисй чунин тарҷума кардааст:
"They hold this also: Be plant eaters (urwar khwarishn i.e. vegetarian), O you, men , so that you may live long. Keep away from the body of cattle (tan-i gospand), and deeply reckon that Ohrmazd, the Lord has created plants in great number for helping cattle (and men)".
Тарчума ба забони тоҷикӣ:
“онҳо инро низ мегуянд: Гиёҳхӯр бошед (urwar khwarishn, яъне гиёҳ хӯр), шумо мардумон то ки дарозумр бошед, даст аз тани гӯспанд парҳезед ва дарк кунед ки Ҳурмузи худой барои ёрӣ ба гӯспанд растаниҳоро офаридааст,”
Гиёҳхӯрӣ дар асрҳои 19 ва 20 аз нав эҳё шуд ва дар бисёр мамлакатҳо паҳн гашт. Соли 1847 якумин Ҷамъияти Гиёҳхурон дар Британияи Кабир ва баъдан дар Олмону Нидерланду дигар мамлакатҳо ташкил карда шуданд. Дар соли 1908 Иттифоқи Байналхалқии Гиёҳхурон ташкил карда шуд, ки он ҷамъиятҳои миллиро ба ҳам пайваст. Дар давлатҳои Ғарб гиёҳхӯрӣ бо сабабҳои парҳезӣ, этикӣ, иқтисодӣ ва ҳифзи муҳити зист дар асри 20 хеле паҳн гардид.


==Маълумоти умумӣ==
==Маълумоти умумӣ==

Нусха 07:01, 28 феврали 2016

Рӯи дастархони гиёҳхӯрон

Гиёҳхӯрӣ е ки вегетарианизм - як намуди бурдани ҳаёт бе истеъмоли гӯшти ҳамагуна ҳайвон мебошад. Чандин навъи гиёҳхурӣ вуҷуд дорад. Пайравони гиёҳхӯри асил, аз истеъмол ё истифодаи ҳамагуна маҳсулоти аз ҳайвон тайёршударо парҳез мекунанд. (Масалан: хӯрокворӣ: шири ҳайвонҳо, тухмҳо, асалҳо; пӯшокворӣ: пӯст, пашм в. ғ.). Онҳо дар канори нахурдани ғизоҳои ҷонварй ба озор ва куштори ҷонварон низ мухолифат мекунанд. Ин намуди гиёҳхуронро баъзан "Гиёҳхури комил" ё ки "Веган" меноманд. Имрӯз дар ҳама кишварҳои ҷаҳон гиёҳхурон вуҷуд доранд ва дар баъзе кишварҳо гиёҳхурӣ дорои решаҳои таърихӣ ва мазҳабӣ аст.

Таърих

Маълумоти аввалин дар бораи гиёҳхурӣ аз Тамаддуни Водии Ҳинд дар асрҳои VII пеш аз мелод бармеояд. Гиёҳхурӣ боз дар солҳои 30 – 50 уми мелодӣ дар заминҳои имрӯзаи Сербия ва Булғория аз тарафи қабилаи Моеси риоя карда мешуд. Ғизои онҳо асал, шир ва панир буд. Дар маданияти Ҳинд гиёҳхурй бо сабаби ранҷу шиканҷа надодани ҷонварон (дар Ҳиндустон Ахимса номида мешавад) риоя карда мешуд ва аз тарафи мазҳабҳои динӣ ва файласуфон ташфиқот мешуд. Дар байни Юнониҳо, Мисриҳо ва дигарон гиёҳхурӣ бо максади тиббӣ ва ё ритуалӣ риоя карда мешуд.

Дар маданияти ниёгони форсу тоҷик низ ишора ба гиёхурй аз замонҳои қадим омадааст. Дар Шоҳномаи Фирдавсй дар бораи шоҳ Заҳҳок омадааст, ки ошпазе ба хизмати Заҳҳок меояд ва бори аввал ба ӯ аз гушти ҳайвонҳо хӯрок омода карда медиҳад: “ Чу бишнид Заҳҳок, бинвохташ Зи баҳри хуриш ҷойгаҳ сохташ Калиди хуришхонаи подшо Бад-ӯ дод дастури фармонраво. Фаровон набуд он замон парвариш Ки камтар буд аз куштаниҳо х(в)ариш. Ҷуз аз рустаниҳо нахурданд чиз Зи ҳарч-аз замин сарбаровард низ. Пас Оҳармани бадкуниш рой кард Ба дил куштани ҷонвар ҷой кард. Зи ҳар гуна аз мурғу аз чорпой Хуриш карда овард як – як ба ҷой.” Мувофиқи гуфтаҳои Доктор Паллан Ичапория ишорае дар бораи гиёҳхурӣ дар матни зардуштӣ дар Китоби 6-уми Динкард, ки бо забони форсии миёна (Паҳлавӣ) аз тарафи рӯҳонӣ Атрупати Эметан навишта шудааст, омадааст: "ku.san enez a-on ku urwar khwarishn bawed shmah mardoman ku derziwishn bawed, ud az tan-i gospand pahrezed, ce amar was, eg Ohrmaz i khwaday hay.yarih i gospand ray urwar was dad,"

Ичапория ба забони англисй чунин тарҷума кардааст: "They hold this also: Be plant eaters (urwar khwarishn i.e. vegetarian), O you, men , so that you may live long. Keep away from the body of cattle (tan-i gospand), and deeply reckon that Ohrmazd, the Lord has created plants in great number for helping cattle (and men)". Тарчума ба забони тоҷикӣ: “онҳо инро низ мегуянд: Гиёҳхӯр бошед (urwar khwarishn, яъне гиёҳ хӯр), шумо мардумон то ки дарозумр бошед, даст аз тани гӯспанд парҳезед ва дарк кунед ки Ҳурмузи худой барои ёрӣ ба гӯспанд растаниҳоро офаридааст,”

Гиёҳхӯрӣ дар асрҳои 19 ва 20 аз нав эҳё шуд ва дар бисёр мамлакатҳо паҳн гашт. Соли 1847 якумин Ҷамъияти Гиёҳхурон дар Британияи Кабир ва баъдан дар Олмону Нидерланду дигар мамлакатҳо ташкил карда шуданд. Дар соли 1908 Иттифоқи Байналхалқии Гиёҳхурон ташкил карда шуд, ки он ҷамъиятҳои миллиро ба ҳам пайваст. Дар давлатҳои Ғарб гиёҳхӯрӣ бо сабабҳои парҳезӣ, этикӣ, иқтисодӣ ва ҳифзи муҳити зист дар асри 20 хеле паҳн гардид.

Маълумоти умумӣ

Хел ва тарзҳои гиёҳхӯрӣ

Ҷуғрофия

Ошхонаи гиёҳхӯрӣ

Бингаред