Андре-Мари Ампер: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Сатри 22: Сатри 22:
|Ширина росписи =
|Ширина росписи =
}}
}}
'''Андре-Мари́ Ампе́р''' ({{lang-fr|André-Marie Ampère}}; [[20 январ]]и [[1775]]<ref>[http://www.ampere.cnrs.fr/unevieenimages/index.php?limite=0 Акт крещения]{{ref-fr}}</ref> — [[10 июн]]и [[1836]]) — [[физикдон]], {{риёзидон}} ва [[табиатшинос]]и бузурги фаронсавӣ, яке аз асосгузорони [[электродинамика]], узви Академияи илмҳои Париж. ([[1814]]).
'''Андре-Мари́ Ампе́р''' ({{lang-fr|André-Marie Ampère}}; [[20 январ]]и [[1775]]<ref>[http://www.ampere.cnrs.fr/unevieenimages/index.php?limite=0 Акт крещения]{{ref-fr}}</ref> — [[10 июн]]и [[1836]]) — [[физикдон]], {{риёзидон}} ва [[табиатшинос]]и бузурги фаронсавӣ, яке аз асосгузорони [[электродинамика]], узви Академияи илмҳои Париж ([[1814]]).



== Зиндагинома ==
== Зиндагинома ==
Ампер дар шаҳри [[Лион]] ба дунё омадааст. Баъди вафоти падараш соли 1793, у аввал ҳамчун репититори матаби политехникии Париж, баъд дар кафедраи физикаи Бурге буд ва соли [[1805]] дар кафедраи математикаи мактаби политехникии Париж ба кор даромад. Соли [[1814]] вай аъзои Академияи илмҳо интихоб шуд, ва соли [[1824]] соҳиби унвони профессори физикаи таҷрибавии Колледж де Франс мегардад. Ампер [[10 июн]]и соли [[1836]] дар шаҳри [[Марсел]] аз олам чашм пӯшид.
Ампер дар шаҳри [[Лион]] ба дунё омадааст. Баъди вафоти падараш соли 1793, ӯ аввал ҳамчун репититори матаби политехникии Париж, баъд дар кафедраи физикаи Бурге буд ва соли [[1805]] дар кафедраи математикаи мактаби политехникии Париж ба кор даромад. Соли 1814 вай аъзои Академияи илмҳо интихоб шуд, ва соли [[1824]] соҳиби унвони профессори физикаи таҷрибавии Коллеҷ де Франс мегардад.
Ампер 10 июни соли 1836 дар шаҳри [[Марсел]] аз олам чашм пӯшид.

== Тадқиқот ==
Тадқиқоти Ампер дар соҳаи математика ва назарияи эҳтимолият, татбиқи ҳисоби вариатсионӣ дар механика ва таҳлили математикӣ оид аст. Ампер соли 1820 қонуни таъсири мутақобилаи механикии ҷараёнҳо, қоидаи бо таъсири ҷараён самти худро дигар кардани ақрабаки магнитиро кашф намуд (ниг. ''[[Қоидаи Ампер]]'') ва бори аввал назарияи магнетизмро пешниҳод кард. Дар соҳаи таъсири магнит ва ҷараёни электрикӣ асбобҳои бисёр ихтироъ карда, таҷрибаҳо гузарондааст. Худи ҳамон сол қонуни таъсири мутақобилаи ҷараёнҳои электрикиро ошкор намуд, назарияи магнетизмро вусъат дод. Соли 1822 Ампер падидаи магнитии ғалтаки ҷараёндор (соленоид)-ро ошкор кард. Пас аз тадқиқоти Ампер магнетизм қисми электродинамика гардид.

Ампер назарияи электродинамикаро дар асарҳои «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикие, ки комилан аз таҷриба бармеояд» (1826) ва «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикӣ» баён карда, дар «Таҷрибаи фалсафии илмҳо» (1834) ном асараш илмҳои замонаашро хеле моҳирона тасниф намудааст.


== Ихтироъот ==
Мактаби олии нормалии Париж (1824). Тадқиқоти А. дар соҳаи математика ва назарияи эҳтимолият, татбиқи ҳисоби вариатсионӣ дар механика ва таҳлили математикӣ оид аст. А. с. 1820 қонуни таъсири мутақобилаи механикии ҷараёнҳо, қоидаи бо таъсири ҷараён самти худ- ро дигар кардани ақрабаки магнитиро кашф намуд (ниг. ''Қоидаи Ампер'') ва бори аввал назарияи магнетизмро пешниҳод кард. Дар соҳаи таъсири магнит ва ҷараёни электрикӣ асбобҳои бисёр ихтироъ карда, таҷрибаҳо гузарондааст. Худи ҳамон сол қонуни таъсири мутақобилаи ҷараёнҳои электрикиро ошкор намуд, назарияи магнетизмро вусъат дод. Соли 1822 А. падидаи магнитии ғалтаки ҷараёндор (соленоид)-ро ошкор кард. Пас аз тадқиқоти А. магнетизм қисми электродинамика гардид. А. назарияи электродинамикаро дар асарҳои «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикие, ки комилан аз таҷриба бармеояд» (1826) ва «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикӣ» баён карда, дар «Таҷрибаи фалсафии илмҳо» (1834) ном асараш илмҳои замонаашро хеле моҳирона тасниф намудааст. А. ихтироъкори ''коммутатор'', ''телеграф''и электромагнитӣ, муаллифи истилоҳҳои ''кинематика'' ва ''кибернетика'' мебошад. Дар соҳаи ботаника, химия ва фалсафа низ тадқиқот бурдааст. Яке аз бузургиҳои асосии электрикӣ – воҳиди қувваи ҷараён (''Ампер'') ва асбоби онро ченкунанда – ''амперметр'' ба шарафи А. номида шудаанд.
Ампер ихтироъкори [[коммутатор]], [[Телеграф|телеграфи]] электромагнитӣ, муаллифи истилоҳҳои [[кинематика]] ва [[кибернетика]] мебошад. Дар соҳаи [[ботаника]], [[химия]] ва [[фалсафа]] низ тадқиқот бурдааст. Яке аз бузургиҳои асосии электрикӣ – воҳиди қувваи ҷараён (''[[Ампер (воҳиди қувваи ҷараён)|Ампер]]'') ва асбоби онро ченкунанда – [[амперметр]] ба шарафи Ампер номида шудаанд.


== Эзоҳ ==
== Эзоҳ ==

Нусха 04:27, 6 июни 2018

Андре-Мари Ампер
фр. André-Marie Ampère
Таърихи таваллуд 20 январ 1765(1765-01-20)[1][2][3][…]
Зодгоҳ
Таърихи даргузашт 10 июн 1836(1836-06-10)[4][5][6][…] (71 сол)
Маҳалли даргузашт
Кишвар
Фазои илмӣ электромагнетизм[d][5]
Ҷойҳои кор
Алма-матер
Шогирдон Jean Baptiste Firmin Demonferrand[d]
Ҷоизаҳо
Имзо Имзо
 Парвандаҳо дар Викианбор

Андре-Мари́ Ампе́р (фр. André-Marie Ampère; 20 январи 1775[11]10 июни 1836) — физикдон, риёзидон ва табиатшиноси бузурги фаронсавӣ, яке аз асосгузорони электродинамика, узви Академияи илмҳои Париж (1814).

Зиндагинома

Ампер дар шаҳри Лион ба дунё омадааст. Баъди вафоти падараш соли 1793, ӯ аввал ҳамчун репититори матаби политехникии Париж, баъд дар кафедраи физикаи Бурге буд ва соли 1805 дар кафедраи математикаи мактаби политехникии Париж ба кор даромад. Соли 1814 вай аъзои Академияи илмҳо интихоб шуд, ва соли 1824 соҳиби унвони профессори физикаи таҷрибавии Коллеҷ де Франс мегардад.

Ампер 10 июни соли 1836 дар шаҳри Марсел аз олам чашм пӯшид.

Тадқиқот

Тадқиқоти Ампер дар соҳаи математика ва назарияи эҳтимолият, татбиқи ҳисоби вариатсионӣ дар механика ва таҳлили математикӣ оид аст. Ампер соли 1820 қонуни таъсири мутақобилаи механикии ҷараёнҳо, қоидаи бо таъсири ҷараён самти худро дигар кардани ақрабаки магнитиро кашф намуд (ниг. Қоидаи Ампер) ва бори аввал назарияи магнетизмро пешниҳод кард. Дар соҳаи таъсири магнит ва ҷараёни электрикӣ асбобҳои бисёр ихтироъ карда, таҷрибаҳо гузарондааст. Худи ҳамон сол қонуни таъсири мутақобилаи ҷараёнҳои электрикиро ошкор намуд, назарияи магнетизмро вусъат дод. Соли 1822 Ампер падидаи магнитии ғалтаки ҷараёндор (соленоид)-ро ошкор кард. Пас аз тадқиқоти Ампер магнетизм қисми электродинамика гардид.

Ампер назарияи электродинамикаро дар асарҳои «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикие, ки комилан аз таҷриба бармеояд» (1826) ва «Назарияи ҳодисаҳои электродинамикӣ» баён карда, дар «Таҷрибаи фалсафии илмҳо» (1834) ном асараш илмҳои замонаашро хеле моҳирона тасниф намудааст.

Ихтироъот

Ампер ихтироъкори коммутатор, телеграфи электромагнитӣ, муаллифи истилоҳҳои кинематика ва кибернетика мебошад. Дар соҳаи ботаника, химия ва фалсафа низ тадқиқот бурдааст. Яке аз бузургиҳои асосии электрикӣ – воҳиди қувваи ҷараён (Ампер) ва асбоби онро ченкунанда – амперметр ба шарафи Ампер номида шудаанд.

Эзоҳ

Сарчашма

Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов. — Д. : СИЭМТ, 2011—2023.