Википедиа:Сарчашмаҳои муътабар

Мақолаҳои Википедия бояд бар мабнои манобеъи муътабаре навишта шаванд, ки тавассути ашхоси севум таълифу мунташир шудаанд. Ҳамаи дидгоҳҳои аксарият ё ақаллияти қобили мулоҳиза, ки дар ин манобеъ баён шуда бошад, бояд тавассути мақолоти муртабит пӯшиш дода шавад. (Ниг. ба Дидгоҳи бетараф)

Вожаи «манбаъ» дар Википедия се маънои мухталиф дорад: худи асаре, ки манбаъ қарор мегирад (назири як навишта, мақола, ҷарида ё китоб), офаринандаи асар (масалан нависанда) ва ношири асар (масалан Ню-Йорк Таймз). Ҳар сеи ин маворид рӯйи эътибори манбаъ асар мегузоранд. Манобеъи муътабар метавонад матолиби мунташиршуда тайи фароянди интишори муътабар ё нависандагоне, ки дар мавзӯъи муртабит муътабар шинохта мешаванд ё ҳар ду бошад.

Эътибори манбаъ бастагӣ ба замина (контекст) дорад. (барои мисол, рӯзномаҳо дар заминаи ахбори рӯз метавонанд манобеъи муътабаре бошанд, аммо дар заминаи мавзӯъоти илмӣ чунин ҷойгоҳе надоранд ва боястӣ аз манобеъи дигар масалан китобҳои донишгоҳӣ истифода шавад)

Агар Шумо ба Википедия ягон иттилооти заруреро ворид намудан хоҳед, метавонед ворид намоед, вале бояд дар назар дошта бошед, ки иттилооте, ки бе пайванд ба сарчашмаи боэътимод вироиш шудааст, дар оянда аз мақола ҳазф (пок) карда мешавад. Масъулияти ҷустуҷӯ ва иловаи сарчашмаҳо ба шахси воридкунандаи иттилоот вогузор карда шудааст, бо вуҷуд, мувофиқи имконият илова намудани иқтибос ба сарчашма зарур ва мувофиқи талабот бояд бошанд.

Дар ин саҳифа намунаи мақолаи идеалӣ оварда шудааст. Бисёре аз мақолаҳои Википедия ҳанӯз ба ин меъёр ҷавобгӯ нестанд, зеро баъзе муҳаррирон барои ҷустуҷӯи иттилооти зарурӣ ва овардани манбаъҳо дар матни мақола вақт ҷудо накардаанд. Бо вуҷуди ин, чунин мақолаҳо метавонанд дорои иттилооти арзишманд бошанд, агар хонанда дар назар дошта бошад, ки мӯҳтавои онҳо на ҳамеша ба манбаъҳои боэътимод такя мекунад.

Қобили зикр аст, ки маълумоти носаҳеҳ ё санҷишнопазир низ метавонанд ба мақола шомил шаванд, аммо корбаре, ки чунин иттилоотро ворид мекунад, бояд равшан ишора намояд, ки ин маълумот воқеӣ нест, балки танҳо назари шахсие мебошад. Масалан, овардани чунин иттилоот бояд бо ҷумлаҳое чун «Қаблан чунин гумон мерафт, ки…», «Тибқи ривоятҳо, …» ё «Ба назараи академик А. А. Иванов, …» оғоз шавад. Бо ин вуҷуд, шомил кардани чунин андешаҳо фақат дар сурате қобили қабул аст, ки онҳо маъруф ва барои тавсифи мавзӯи мақола аҳамияти ҷиддӣ дошта бошанд.

Баъзе аз талабот

Дар доираи Википедия сарчашмаи нашршуда (ё вироишгардида) он маводест, ки барои хонандагон дастрас аст. Масалан, худи як барномаи телевизионӣ сарчашмаи нашршуда ҳисобида намешавад, зеро дастрасӣ ба чунин мавод метавонад душвор бошад. Аммо сабти он барнома, ки дар интернет ҷой дода шудааст ё ба шакли филм интишор ёфтааст, сарчашмаи нашршуда ба шумор меравад, зеро шахсони манфиатдор метавонанд дурустии маълумоти дар он буда ва воқеияти гуфтаҳоро тафтиш намоянд. Бояд таъкид кард, ки ин гуфтаҳо пеш аз ҳама ба сарчашмаҳои боэътимод дахл доранд. Масалан, стенограмаи барномаи радиоӣ, ки дар сомонаи шахсии касе нашр шудааст, набояд ҳамчун сарчашма истифода шавад.

• Ҳодисаи воқеӣ (факт) — он чизест, ки дар воқеият вуҷуд дорад ё вуҷуд дошт. Дар доираи донишнома (энсиклопедия), факт ба изҳороте гуфта мешавад, ки атрофи он миёни олимон ва коршиносони соҳа иттифоқи назар (консенсус) вуҷуд дорад.
  Ба фактҳо бовар кунед, ҳатто агар онҳо ба ақидаҳо марбут бошанд, вале худи ақидаҳоро бе санҷиш асос қарор надиҳед.

Зарур нест, ки барои изҳоротҳои ҳамагонии маъруф ва бидуни баҳси ҷиддӣ (масалан, "Марс яке аз сайёраҳои низоми офтобӣ аст") ҳатман истинод оварда шавад.

• Андеша — ин нуқтаи назар ё ақидаест, ки шахс ё гурӯҳе онро ҷонибдорӣ мекунад. Мазмуни он метавонад санҷишпазир бошад ё набошад. Аммо худи он воқеият, ки шахс ё гурӯҳе чунин андешаро доранд, метавонад ҳодисаи воқеӣ (факт) шумурда шавад ва дар Википедия оварда шавад — ба шарте ки ин маълумот санҷишпазир бошад (яъне, истиноди боэътимоде мавҷуд бошад, ки аз он пай бурдан мумкин аст, ки шахс ё гурӯҳ дар ҳақиқат чунин андеша доранд), ва ҳамзамон он андеша аҳамияти кофӣ барои мавзӯъ дошта бошад.

Масалан, ин ки «Худо вуҷуд дорад» — факт нест; аммо он ки «бисёре аз мӯъминон бар онанд, ки Худо вуҷуд дорад» — бешак як факт аст.

• Сарчашмаи ибтидоӣ — ин санад ё шахсест, ки далелҳоро бевосита пешниҳод мекунад, яъне сарчашмае, ки то ҳадди имкон ба воқеа ё изҳороти мавриди баррасӣ наздик аст. Одатан, чунин сарчашма матнест, ки аз ҷониби иштирокчии бевоситаи воқеа ё шоҳиди он навишта шудааст. Ба ин гуна сарчашмаҳо метавонанд изҳороти расмӣ, гузориши хабарнигор аз маҳалли ҳодиса ё асари автобиографӣ шомил шаванд. Ҳатто оморҳое, ки аз ҷониби як муассисаи боэътимод ҷамъоварӣ шудаанд, метавонанд сарчашмаи ибтидоӣ бошанд.

Дар мақолаҳои Википедия одатан тавсия дода мешавад, ки бештар ба сарчашмаҳои дуюмдараҷа такя шавад — яъне ба манобеъи таҳлилӣ, ки маълумоти ибтидоиро бо дурустӣ истифода кардаанд. Барои истифодаи дурусти сарчашмаҳои ибтидоӣ, хусусан дар соҳаи таърих, одатан омӯзиши махсус лозим аст. Дар мақолаҳо истифодаи сарчашмаҳои ибтидоӣ фақат дар сурате ҷоиз аст, ки онҳо дар манбаи боэътимод нашр шуда бошанд. Масалан, стенограмаи барномаи радиоӣ, ки дар сомонаи расмии радиостансия ҷой дода шудааст, ё санадҳои таърихӣ, ки дар маҷмуаи боэътимод интишор ёфтаанд (масалан: В. И. Ленин ва ВЧК. М.: Нашриёти адабиёти сиёсӣ, 1975; нигар низ матни ибтидоӣ).

Сарчашмаи дуюмдараҷа маълумотеро дарбар мегирад, ки як ё якчанд сарчашмаи ибтидоиро тавсиф ё таҳлил мекунад. Чунин сарчашмаҳо, мисли мақолаҳои илмӣ ва китобҳое, ки аз ҷониби муассисаҳои илмӣ нашр шудаанд (бахусус онҳое, ки дар маҷаллаҳои илмӣ чоп шудаанд), одатан аз санҷиши ҷиддӣ мегузаранд ва маълумоти боэътимод дар бар доранд. Аз ин рӯ, чунин сарчашмаҳо метавонанд ҳамчун манобеъи боэътимод истифода шаванд.

Сарчашмаи сеюмдараҷа бошад, сарчашмаҳои дуюмдараҷаро ҷамъбаст мекунад ва эҳтимолан сарчашмаҳои дигари сеюмдараҷаро низ дарбар мегирад. Википедия дар аксари ҳолатҳо бояд ба сарчашмаҳои дуюмдараҷа ва сеюмдараҷа такя кунад.

Ҳангоми навиштани мақолаҳо кӯшиш кунед, ки ба сарчашмаҳо истинод оваред. Беҳтарин усули истинодоварӣ истифодаи эзоҳҳо дар матн аст, ки бо теги <ref>Сарчашма</ref> иҳота мешаванд. Дар анҷоми мақола бояд фасле бо унвони == Эзоҳ == эҷод карда шавад ва дар он шаблони {{Эзоҳ}} гузошта шавад — пас аз он рӯйхати истинодҳо худкор намоён мешавад. Барои гирифтани маълумоти бештар дар бораи истинодоварии дуруст нигаред ба саҳифаи Википедия:Истинод ба сарчашмаҳо.

Маводи бе манбаъ

Иштирокчиёни Википедия гоҳ-гоҳ дар матни мақолаҳо ба сифати факт (ҳодисаи воқеӣ) изҳоротеро ҷой медиҳанд, ки онҳоро аз куҷое шунидаанд ё хондаанд, вале намедонанд дақиқ аз куҷо. Масалан, изҳоротҳое чун: «Одамон танҳо 10 фоизи мағзашонро истифода мебаранд» ё «Кадри 25-ум воситаи пурқуввати таъсир дар реклама аст» — гарчанде ки миёни мардум маъмуланд, аммо факт нестанд. Ҳатто изҳорот дар бораи он ки чунин андешаҳо гӯё "маъмуланд", худ наметавонад бе истинод ба сарчашмаи боэътимод, ки густариши чунин андешаро тасдиқ мекунад, факт шумурда шавад. Барои чунин навъи иттилоот бисёр муҳим аст, ки сарчашмаи боэътимоди иттилоотӣ пайдо карда шавад; дар акси ҳол, дигар иштирокчиён (ё хонандагон) метавонанд ба дурустии он шубҳа кунанд ва иқдомҳои зарурӣ андешанд. Агар шумо маълумотеро ба мақола ворид кунед, масъулияти таъмини он бо сарчашмаҳо бар дӯши шумост. Ҳеҷ кас вазифадор нест ба шумо исбот кунад, ки иттилооти воридкардаатон нодуруст аст — ин маҳз шумоед, ки бояд дурустии онро бо манбаъ тасдиқ кунед.

Чӣ бояд кард?

Агар шумо ба дурустии иттилооти воридшуда шубҳа дошта бошед, вале итминони комил ва асоснок (бо истинод ба манбаъҳо) дар бораи хатогии он надошта бошед, бояд чунин бахшҳоро фавран ҳазф накунед. Зеро мумкин аст иштирокчиёни дигар шуморо муттаҳам кунанд, ки ба онҳо барои ислоҳ ва беҳсозии мақола фурсат надодед — чунин рафтор метавонад ҳамчун амали таҷовузкорона талаққӣ шавад. Ба ҷои он, беҳтар аст пас аз чунин изҳорот [[Шаблон:Манбаъ нест|шаблони {{Манбаъ нест}}]] гузоред. Танҳо дар ҳолатҳои зайл ҳазфи иттилооти шубҳанок ҷоиз аст: агар шумо мутмаин бошед, ки он маълумот нодуруст аст; агар пас аз гузоштани шаблони {{Манбаъ нест}} дар давоми на камтар аз ду ҳафта ҳеҷ гуна ислоҳ ё манбаъ пешниҳод нашуд; ё агар муаллифони мақола дар баҳс ба созиш расанд, ки иттилооти мазкур бояд ҳазф шавад.

Агар муҳтавои асосии мақола бардурӯғ бошад ва шумо ҷойеро такмил надиҳед, мақола бояд дар саҳифаи Википедия:Ҳазф карда шавад барои ҳазф пешниҳод карда шавад.

Дар зиндагиномаи афроди зинда

Маълумоте, ки метавонад ба обрӯи шахсони зинда ё ташкилотҳои фаъол осеб расонад, **бе истинод ба сарчашма ворид накунед**(барои маълумоти бештар ба ВП:Зиндагиномаи муосирон) нигаред. Дар хулосаи Ҷимми УэйлсШаблон:-1,

Шаблон:Оғози иқтибос Чунин ба назар мерасад, ки миёни баъзе вироишгарон майли хатарноке вуҷуд дорад ба он, ки ҳар гуна «иттилооте, ки гӯё ягон ҷо шунида шудааст», бояд танҳо бо тамғаи «манбаъ нест» қайд гардад. Ин нодуруст аст. Чунин иттилоот бояд **қатъиян ҳазф шавад**, агар тасдиқи он бо сарчашма номумкин бошад. Ин қоида барои ҳама гуна маълумот дуруст аст, вале махсусан барои иттилооти манфӣ дар бораи шахсони зинда.

Матни аслӣ (англ.)  

There seems to be a terrible bias among some editors that some sort of random speculative "I heard it somewhere" pseudo information is to be tagged with a "needs a cite" tag. Wrong. It should be removed, aggressively, unless it can be sourced. This is true of all information, but it is particularly true of negative information about living persons.

Кай истинод лозим нест

Дар баъзе ҳолатҳо овардани сарчашма ҳатмӣ нест ё ҳатто номатлуб мебошад. Аз ҷумла, **талаб кардани тасдиқи фактҳои умумии шинохташуда зарур нест**.

Дар мақолаҳое, ки ба осори ҳунарӣ (филмҳо, китобҳо ва ғайра) ё бозиҳои компютерӣ бахшида шудаанд, **эҳтиёҷе ба истиноди иловагӣ барои иттилооте, ки дар худи мавзӯи мақола мавҷуд аст, нест**. Аммо, агар сухан дар бораи фактҳое равад, ки аз худи филм ё бозӣ фаҳмида намешаванд, **манбаъ бояд оварда шавад**.

Ҳамчунин, овардани истинод барои иттилооте, ки ҳар кас метавонад ба осонӣ санҷад, ҳатмӣ нест — масалан, шумораи ошёнаҳои як ёдгории меъмории ҳозира, мазмуни тасвирҳо дар пулҳои дар муомила буда ва монанди инҳо.

Аз “авторитет”-и бардурӯғ ҳазар кунед

Ба иддаоҳо дар бораи боэътимод будани манбаъҳо беандеша ва далел эътимод накунед. Дараҷаҳои илмӣ танҳо дар ҳудуди соҳае, ки дар он гирифта шудаанд, нишондиҳандаи тахассус ҳастанд (ва ҳатто дар ин ҳол ҳам на ҳамеша). Вебсайтҳое, ки зоҳиран «пур аз истинод» ҳастанд, метавонанд пурра беэътимод бошанд.

Мисоли равшан: дар баъзе сайтҳо назарияҳоеро метавон ёфт, ки гӯё ба олимони бонуфуз тааллуқ доранд, вале дар асл бофтаи муаллиф барои як кори курсӣ мебошанд. Саволи аввалине, ки бояд аз худ бипурсед: **кист, ки масъулияти муҳтавои ин сомонаро бар дӯш дорад?** Оё ӯ тахассус дорад? Оё сиёсати вироиши сомона равшан аст? Дар Интернет ҳар кас метавонад ҳар чизеро нашр кунад.

Кӯшиш кунед, ки сарчашмаҳоеро истифода баред, ки аз ҷониби **мутахассисони соҳа**, дорои унвонҳои илмӣ (на камтар аз номзади илм) ва кормандони муассисаҳои эътирофшуда, аз ҷумла донишгоҳҳои давлатӣ ва муассисаҳои илмии расмӣ бошанд.

Ба нашрияҳое, ки муаллифонашон аъзои «академияҳои ҷамъиятӣ» ҳастанд (монанди Академияи илмҳои табиии Русия, Академияи байналмилалии иттилоот, Академияи тринитаризм ва монанди инҳо), бояд бо эҳтиёт ва шак нигарист. Албатта, худи узвият дар чунин академияҳо на маънои боэътимод буданро дорад, на беэътимод буданро — **муҳим он аст, ки мӯҳтаво бо сарчашмаҳои боэътимод пуштибонӣ шавад**.

Оё муаллиф мутахассиси эътирофшуда дар соҳаи мавриди назар аст?

Барои муайян кардани ин масъала, ба чанд саволи зерин бояд посух дод:

• Оё корҳои илмии муаллиф дар мавзӯи мавриди назар дар маҷаллаҳои илмии боэътимод нашр шудаанд?
• Оё дар мавриди нашрияҳои қаблӣ ё ҷории ӯ аз ҷониби мутахассисони шинохта дар соҳаи дахлдор интиқодҳои ҷиддӣ ва асоснок ворид шудаанд?
• Оё дигар муаллифони соҳа, ки худашон низ дар маҷаллаҳои илмӣ чоп мешаванд, ба корҳои ӯ ҳамчун ба манбаи боэътимод истинод мекунанд?
• Оё муаллиф унвони илмӣ (масалан, номзади илм ё доктори илм) дар ҳамин соҳа дорад?

Иддаоҳои ғайримуқаррарӣ далелҳои ҷиддиро талаб мекунанд

Дар баъзе ҳолатҳо лозим аст, ки ба сарчашмаҳои иттилоотӣ бо диққати бештар ва бо шубҳаи солим нигариста шавад, махсусан вақте ки иддаоҳои зерин матраҳ мегарданд:

• иддаоҳое, ки тааҷҷубовар ҳастанд ё аҳамияти ҷиддӣ доранд, вале кам шинохта шудаанд;
• маълумоте, ки бо рӯйдодҳои нав вобаста аст, вале дар расонаҳои хабарӣ инъикос нашудаанд;
• гуфтаҳое, ки ба шахси маълуми ҷамъиятӣ мансуб дониста мешаванд, вале бар хилофи андешаҳои пешини ӯ ё ғайримуқаррарӣ менамоянд;
• бо назарияхои аз тарафи умум эътирофшуда дар чомеаи илмй мухолиф ё номувофик аст (хусусан агар тарафдорон чунин мешуморанд, ки назарияи тавтиа) дидаю дониста пахш карда мешавад;
• изҳорот дар бораи кашфиёт ё ихтироъҳои нав ба нав;
• иттилооте, ки метавонад ба шаъну шарафи шахс зарар расонад.

Арзёбии сарчашмаҳо

• Боэътимод будани сарчашма чизест нисбӣ, мушаххас ва вобаста ба контекст. Нисбӣ будан маънои онро дорад, ки барои Википедия сарчашмае нест, ки дар ҳама маврид боэътимод бошад ё ҳеч гоҳ боэътимод набошад. Мушаххас ва контекстӣ будани арзёбӣ маъно дорад, ки саволи боэътимодӣ одатан нисбат ба як изҳороти мушаххас баррасӣ карда мешавад.

• Боэътимодтарин сарчашмаҳо мақолаҳои таҳлилӣ дар маҷаллаҳои илмии эътирофшуда мебошанд. Бар хилофи китобе, ки ҳар кас метавонад бо маблағи шахсӣ ё тавассути шиносони худ нашр кунад, мақолаҳо дар чунин маҷаллаҳо марҳилаи барраси-ро мегузаранд. Чунин мақолаҳоро метавон тавассути низоми ҷустуҷӯии махсуси Google Scholar ёфт. Гарчи матни пурраи мақолаҳо на ҳамеша дастрас аст (махсусан агар шумо аз компютери хона истифода мекунед, на китобхона), хулосаи онҳо (abstract) одатан дастрас аст. Истифодаи системаи elibrary.ru низ муфид аст (афзалияташ он аст, ки метавонад наздиктарин муассисаро, ки обуна дорад, нишон диҳад), ҳамчунин низоми ҷустуҷӯи Elsevier ва базаи JSTOR.

• Арзёбии боэътимодии китобҳо, чунон ки зикр шуд, мушкил аст, зеро бештари онҳо баррасӣ намешаванд. Барои муайян кардани боэътимодии китобҳо бояд ба эътибори муаллифон ва муҳаррирон, инчунин ба эътибори нашриёт таваҷҷуҳ кард. Бештар ба китобҳое бояд эътимод кард, ки:
  • аз ҷониби нашриёти донишгоҳҳои бузург (монанди Нашриёти Донишгоҳи Оксфорд, Нашриёти Донишгоҳи Кембриҷ, Нашриёти ДМТ ва ғ.) ё муассисаҳои пажӯҳишӣ ва академияҳои миллии илмҳо (монанди Нашриёти «Адиб», Нашриёти Ирфон) чоп шудаанд;
  • аз ҷониби нашриёти бонуфузи ҷаҳонии адабиёти илмӣ (Springer, Wiley, Academic Press ва ғ.) нашр шудаанд;
  • муаллифонашон мутахассисони шинохта дар соҳаи дахлдор мебошанд.

Саволҳое, ки ҳангоми арзёбии сарчашма бояд пурсед

• Оё муаллиф ё нашркунанда манфиати шахсӣ ё сиёсӣ надорад, ки метавонад маълумотро таҳриф кунад?
• Оё сарчашма аз шахси воқеан ҳозир дар рӯйдод аст ё танҳо назари як таҳлилгар?
• Дигарон дар бораи ин сарчашма чӣ мегӯянд — оё онро боэътимод мешуморанд?
• Оё сарчашма рӯйдодҳои дигарро низ бо дақиқӣ ва беғаразона бозгӯ мекунад?
• Оё сарчашма барои дигарон низ дастрас аст ва метавон онро санҷид?
• Оё маълумот танҳо ба гуфтаи як нафар асос ёфтааст, ё якчанд сарчашма вуҷуд доранд?

Аз якчанд сарчашма истифода баред

Як сарчашма барои тасдиқи маълумот кофӣ нест — маълумотро бо дигар сарчашмаҳо муқоиса кунед. Агар якчанд сарчашмаҳои боэътимод ба як натиҷа бирасанд ва манфиатҳои мухталиф дошта бошанд, маълумот муътамадтар ҳисоб мешавад.

Сарчашмаҳои дуюми мустақил

Сарчашмаҳои дуюм бояд:

• Аз нигоҳи вироиш ва санҷиши далелҳо мустақил бошанд,
• Бо ягон тарафи манфиатдор алоқа надошта бошанд,
• Қодир ба таҳлили мустақилона бошанд.

Ҳатто бо як сарчашмаи аввал якчанд таҳлилгар метавонанд ба хулосаҳои гуногун расанд. Аз ҳамин сабаб бояд маълумотро бо сарчашмаҳои гуногун санҷид.

Эътимоднокии манбаъҳои гуногун

Созмонҳои хабарӣ

Маълумоти иловагӣ: Википедия: Исботпазирӣ и Википедия:Зиндагиномаи афроди зинда

Пешниҳод аз созмонҳои бузурги хабарӣ, бахусус нашрияҳои баландсифат, аз қабили Ассошиэйтед Пресс, Вашингтон Пост, Интерфакс, ИТАР-ТАСС, London Times, Reuters. Иқтибосҳо ба мақолаҳои афкори рӯзномаҳо ва маҷаллаҳо бояд дар худи матн бо номи муаллиф ҳамроҳ карда шаванд, агар мавод мавриди баҳс қарор гирад. Барои илова кардани маводи баҳсбарангези биографӣ дар бораи одамони зинда, бояд танҳо маводҳои созмонҳои хабарии баландсифат истифода шаванд.

Сарчашмаҳои худаш нашршуда

Азбаски ҳар кас метавонад вебсайт эҷод кунад ё аз ҳисоби худ китоб нашр кунад ва ба ин васила даъвои мутахассиси ягон соҳа бошад, манобеъи мустақилона интишоршуда асосан қобили қабул нестанд. Ба чунин манбаъҳо китобҳои мустақилона нашршуда, варақаҳои иттилоотӣ, вебсайтҳои шахсӣ, кушода викиҳо, блогҳо, барномаҳои форум ва ғайра дохил мешаванд.

Маводи худаш нашршуда метавонад қобили қабул бошад, агар муаллиф коршиноси эътирофшудаи соҳаи марбут бошад, ки қаблан аз ҷониби манбаъҳои боэътимоди тарафи сеюм нашр шудааст. Дар ҳар сурат, ҳангоми истифодаи чунин манбаъҳо бояд эҳтиёткор бошад: агар иттилооти мавриди назар воқеан қобили мубодила бошад, эҳтимол касе ин корро кардааст.

Сарчашмаҳои худаш нашршуда ҳеҷ гоҳ набояд ҳамчун сарчашмаи сеюм дар бораи одамони зинда истифода шаванд, ҳатто агар муаллиф як пажӯҳишгар ё нависандаи маъруфи касбӣ бошад; Википедия:Зиндагиномаи фароди зинда#Манбаъҳои боэътимод нигаред.

Сарчашмаҳои худаш нашршуда ва баҳсбарангез дар мақолаҳо дар бораи худ

Маводи манбаъҳои мустақил интишоршуда ва баҳсбарангез метавонад дар мақолаҳо дар бораи онҳо ва одамон ва созмонҳое, ки аз онҳо сарчашма мегиранд, истифода шавад, агар шартҳои зерин риоя карда шаванд:

1. маводи истифодашуда ба шуҳрати шахс алоқаманд аст;
2. мавод мавриди баҳс нест;
3. мавод ба талаботи шахсии худ аз ҳад зиёд хидмат намекунад;
4. мавод дар бораи шахсони сеюм изҳорот намедиҳад;
5. мавод дар бораи воқеаҳое, ки бевосита ба мавзӯъ алоқаманд нестанд, изҳорот намедиҳанд;
6. ба муаллифи материал шубхаи асоснок нест;
7. мақола пурра ба ин гуна манбаъҳо асос наёфтааст.

Нашрияҳои созмонҳои динӣ, сиёсӣ ва ифротӣ

Ба сомонаҳо ва нашрияҳои аҳзоби сиёсӣ ва гурӯҳҳои мазҳабӣ бояд бо эҳтиёт муносибат кард, ҳарчанд на мансубияти сиёсӣ ва на эътиқоди динӣ худ ба худ сабаб барои истифода накардани ин манбаъ нест.

Гурӯҳҳои маъруфи экстремистӣ ва ҳатто террористӣ дорои хусусияти сиёсӣ, мазҳабӣ, нажодпарастӣ ва ғайра набояд ҳамчун манбаи Википедия истифода шаванд, ба истиснои сарчашмаҳои аввалия, яъне онҳо метавонанд дар мақолаҳое истифода шаванд, ки нуқтаи назари чунин созмонҳоро баррасӣ мекунанд. Аммо ҳатто дар ин мавридҳо онҳо бояд бо эҳтиёт истифода шаванд ва аз ҷониби дигар манбаъҳо пуштибонӣ шаванд.

Нашриёти корхонаю созмонҳо

Ҳангоми истифода аз вебсайтҳо ва дигар нашрияҳои ширкатҳо ё созмонҳо ҳамчун сарчашма бояд эҳтиёткор бошед. Гарчанде ки худи ширкат ё созмон манбаи хуби иттилоот аст, он ба таври объективӣ ғаразнок аст. Ассотсиатсияи истеҳсолкунандагони ғизои Амрико ба пешбурди маҳсулот манфиатдор аст, аз ин рӯ барои нигоҳ доштани Дидгоҳи бетараф танҳо ба он такя накунед, хусусан агар дигар манбаъҳои боэътимод дастрас бошанд. Ҳангоми истифодаи вебсайт ё нашрия ҳамчун манбаъ, агар ширкат ё созмон шубҳанок бошад, аз ҳад зиёд эҳтиёт шавед.

Манбаъҳои онлайн ё офлайн?

Сарчашмаҳои пурраи онлайн ҳамчун манбаъҳои офлайн қобили қабуланд, агар онҳо сифат ва эътимоди баробар дошта бошанд. Хонандагон метавонанд сарчашмаҳои онлайнро афзалтар шуморанд, зеро онҳо ба осонӣ дастрасанд.

Агар шумо як манбаи чопиеро пайдо кунед, ки аз ҳуқуқи муаллифӣ берун аст ё таҳти литсензияҳои мувофиқ дастрас аст, лутфан онро ба Викисарчашма илова кунед ва истиноди онро пешниҳод кунед (илова бар тавсифи муқаррарӣ). Бисёре аз китобҳои муҳими аз ҳуқуқи муаллифӣ беруншуда аллакай тавассути лоиҳаҳои дигар онлайн дастрас карда шудаанд.

Дақиқияти истинод ба манбаъҳои чопӣ

Аксари сарчашмаҳои боэътимод танҳо дар шакли чопӣ дастрасанд. Агар манбаи онлайн вуҷуд надошта бошад, кӯшиш кунед китоб ё маҷалларо аз китобхона ё фурӯшгоҳ ёбед.

Истинод ба манбаи чопӣ бояд дорои унвони китоб, номи муаллиф, макони нашр, номи нашрия, соли нашр ва саҳифаи истифодашуда бошад. Масалан:

• . — Душанбе, 1975. — С. 221—223.

Агар имкон бошад, рақами ISBN-ро низ илова намоед, то ҷустуҷӯ осон гардад.

Манбаъҳо ба ғайр аз забони тоҷикӣ

Беҳтар аст, ки барои хонандагон манбаъҳо ба забони тоҷикӣ оварда шаванд. Агар манбаи боэътимоди ҳаммазмун ба тоҷикӣ мавҷуд бошад, онро бояд нисбат ба манбаи англисӣ ё дигар забонҳо авлотар донист. Бо вуҷуди ин, истифодаи манбаъҳо ба дигар забонҳо иҷозат дода мешавад, агар онҳо барои санҷиш имконпазир бошанд.

Дар сурати истифодаи тарҷумаи шахсӣ аз манбаи забони бегона, тавсия мешавад, ки иқтибоси пурраи асли он низ оварда шавад (бо истифодаи Шаблон:oq), то хонанда тавонад дурустии тарҷумаро санҷад.

Сарчашмаҳо ва пайвандҳо

Ҳангоми навиштани мақола бояд аз манбаъҳои боэътимод истифода кард. Бо вуҷуди ин, дар қисмати «Пайвандҳо» ва дар матн истифодаи сарчашмаҳое, ки ба таври пурра ба меъёрҳои боэътимодӣ ҷавобгӯ нестанд, иҷозатпазир аст. Бартарӣ бояд ба пайвандҳои дохилии Википедия дода шавад. Дар миёни пайвандҳои беруна, бояд онҳое интихоб шаванд, ки бештар бо меъёрҳои боэътимод мувофиқанд. Барои ҷойгир кардани чунин пайвандҳо бояд ба Википедия:Пайвандҳои беруна ва Википедия:Истинод ба манбаъҳо муроҷиат карда шавад.

Ҷусторҳои вобаста

• Авторитетные источники по тематике компьютерных игр
• Авторитетные источники по биологии
• Сарчашмаҳои иттилоот