Заровандиҳо

Заровандиҳо
Кирказон гигантский (Aristolochia gigantea)
Табақабандии илмӣ
ХАТО: шаблони орояшинохтӣ нест. Параметрҳои parent ва rangро пур кунед. Хонавода: Заровандиҳо
Номи байнулмилалии илмӣ
Aristolochiaceae Juss., (1789)
Сомонашиносӣ дар Викигуна Тасвирот дар Викианбор ITIS   18327 NCBI   16727 EOL   4204 IPNI   30000909-2 FW   55394

Заровандиҳо (лот. Aristolochiáceae) — оилаи рустаниҳои дупалла.

Тавсифоти гиёҳшинохтӣ

Заровандиҳо 7 ҷинс ва тақр. 480 намуди гиёҳ, бутта ва баъзан дарахтонро дар бар гирифта, бештар дар минтақаҳои тропикӣ ва субтропикӣ паҳн шудаанд. Бисёр заровандиҳо бӯи хосса доранд, зеро дар таркиби онҳо равғани эфир мавҷуд аст. Баргашон яклухти пайиҳам ҷойгирифтаи бе наздбарга аст. Гулашон дуҷинса, баъзан калон (қутраш то 30 см)-и бадбӯй (гоҳо бӯи лоша мекунад); косагулашон сеузва, баъзан дучанда (намудҳои ҷинси Saruma, ки дар Хитой мерӯянд), бештар рангобаранг; гардбаргаашон (6 адад) озод ё ба пояча часпида (гиностемияҳо); ғӯракашон поёнӣ, аз 4-6 лона иборат аст. Ба заровандиҳо дихогамия хос аст. Гули онҳо тавассути дуболаҳо гардолуд мешавад. Ин раванди хеле мураккаб аст. Пашшаҳои интиқолдиҳандаи гард ба қисми васеи косагул, ки гиностемия ҷой гирифтааст, ворид шуда, дар патҳои найчаи он дармемонанд; баъди гардолуд шудан, гул пажмурда ва пашша озод шуда, ҷониби гули дигар парвоз мекунад. Заровандиҳо ғӯзамева доранд. Тухми онҳо дорои эндоспермаи калон бо ҷанини хурд буда, баъзан ба воситаи мӯрчаҳо паҳн мегардад. Баъзе намудҳои заровандиҳо бинобар кислотаи аристолохӣ ва алкалоидҳои таркиби худ заҳрнок мебошанд. Аксари заровандиҳо рустаниҳои доруӣ буда, дар тибби мардумӣ истифода мешаванд. Заровандиҳоро чун рустании ороишӣ низ парвариш мекунанд.

Адабиёт

• Заровандиҳо // Замин — Илля. — Д. : СИЭМТ, 2018. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 7). — ISBN 978-99947-33-89-9.

• Тимонова А. К., Сидорова И. И. Ботаника. М., 2007.