Нафаскашӣ

Дар моҳиҳо узви нафаскашӣ ғалсама мебошад

Тафовут дар нафаскашии берунии одамон, паррандагон ва хашарот

Намоиши схематикии ҷараёни нафаскашӣ тавассути шуш ва халтаҳои ҳавоии паррандагон

Нафаскашӣ (ё танаффус) (лот. respiratio) — як раванди ҳаётан муҳим дар организмҳои зинда мебошад, ки тавассути он оксиген (O₂) ба бадан ворид шуда, гази карбон (CO₂) хориҷ карда мешавад. Ин раванд барои фаъолияти ҳуҷайраҳо ва тавлиди энергия зарур аст.

Нафаскашии растаниҳо

Растаниҳо – тавассути пӯстча ва ковокии баргҳо (стомаҳо) оксиген ва гази карбонро мубодила мекунанд.

Нафаскашӣ барои ҳаёт муҳим аст ва бе он ҳуҷайраҳо наметавонанд фаъолият кунанд.

Нафаскашии инсонҳо

Он аз узвҳои зерин иборат аст: Бини ва даҳон — ҳаво тавассути ин узвҳо ворид мешавад.

Ҳалқ — роҳи нафасро мекушояд ва муҳофизат мекунад.

Нойи нафас (трахея) — ҳаворо ба шуш мерасонад.

Шохаҳои шуш (бронхҳо) — ҳаворо ба қисмҳои хурдтари шуш тақсим мекунад.

Шушҳо — ҷои асосии мубодилаи газҳо.

Навъҳои нафаскашӣ: Нафаскашии берунӣ – мубодилаи газҳо байни организм ва муҳити атроф (масалан, нафаскашӣ тавассути шуш дар инсон ва ҳайвонот).

Нафаскашии дохилӣ – мубодилаи газҳо байни хуни организм ва ҳуҷайраҳо.

ҳуҷайравӣ (оксидшавии биологӣ) – раванди истифодаи оксиген дар дохили ҳуҷайраҳо барои ҳосил кардани энергия (АТФ).

Раванди нафаскашӣ:

Нафасгирӣ (ингаляция) – шуш васеъ шуда, ҳавои дорои оксиген ворид мешавад.

Мубодилаи газҳо – дар шуш оксиген ба хун ворид шуда, гази карбон хориҷ карда мешавад.

Нафасбарорӣ (эксгаляция) – гази карбон тавассути шуш аз организм хориҷ мешавад.

Нақши нафаскашӣ: Таҳвили оксиген ба ҳуҷайраҳо барои истеҳсоли энергия.

Баровардани гази карбон барои нигоҳ доштани тавозуни химиявии бадан.

Ҳамоҳангсозии равандҳои мубодилаи моддаҳо.

Мавҷудоти дигар ва нафаскашӣ:

Моҳӣ – тавассути галсҳо (жабраҳо) нафас мегиранд.

Ҳашарот – тавассути найчаҳои трахеалӣ нафас мекашанд.