Сумалиланд
|
|
.svg)
| |
| Шиор: «(арабӣ.)لا إله إلا الله محمد رسول الله Lā ilāhā illā-llāhu; muhammadun rasūlu-llāhi («Ҳеҷ худое ҷуз Аллоҳ нест ва Муҳаммад — паёмбари Аллоҳ») Инчунин шиор ибораи «Адолат, сулҳ, озодӣ, демократия ва муваффақият барои ҳама аст.»» | |
| Суруди миллӣ: «Saamo ku waar» | |
| Рӯзи истиқлолият | (аз  Сумолӣ)
|
| Забони расмӣ | сумолӣ, арабӣ |
| Пойтахт | Ҳаргейса |
| Шаҳри калонтарин | Ҳаргейса, Бербера |
| Идораи давлат | Ҷумҳурии президентӣ |
| Президент | Абдираҳмон Муҳаммад Абдуллоҳӣ |
| Масоҳат • Ҳамагӣ • Фоизи об. |
-ум ҷой дар ҷaҳон 137 600 км² % |
| Аҳолӣ • Ҳамагӣ (2017) • Зичӣ |
129-136-ум ҷой дар ҷaҳон 3 508 180 25 нафар/км² |
| ММД • Ҳамагӣ (2015) • Ба сари аҳолӣ |
-ум ҷой дар ҷaҳон 1,9 млрд. $ $ |
| Дини давлатӣ |  ислом
|
| Пули миллӣ | Шиллинги сумалиланд |
| Интернет-Домен | надорад |
| Коди телефон | +252 |
| Соат | UTC UTC+3 |
| Имрӯз қисми | |
Сумалиланд (англ. Somaliland, сумол. Soomaaliland, ар. صوماليلاند), расман — Ҷумҳурии Сумалиленд, — давлати эътирофнашуда дар қисми шимолии шохи Африқо дар қаламрави собиқ мустамликаи Сумалии Бритониё аст. Он аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ ҳамчун як қисми Сумалӣ эътироф шудааст. Пойтахт ва бузургтарин шаҳри кишвар Ҳаргейса мебошад. Ҳукумати Сумалиленд давлати худро ҳамчун вориси Сумалии Бритониё медонад, ки он ҳамчун давлати кӯтоҳмуддати мустақили Сумалиланд дар соли 1960 бо Ҳудуди боварии Сумалӣ (собиқ Сумалии Итолиё) муттаҳид шуда, як давлати ягонаро ташкил дод.
Ба минтақаи Сомалиленд тақрибан 10 000 сол пеш дар давраи неолит одамон зиндагӣ мекарданд. Дар замонҳои қадим сокинони гов ва дигар чорво парвариш мекарданд. Намунаҳои барҷастатарини санъати санг дар Африқо дар Сумалиланд кашф карда шуданд. Дар асрҳои миёна муҳоҷирон аз кишварҳои араб ба қаламрави Сумалиланд муҳоҷират мекарданд. Тибқи ҳикояҳое, ки баъзе муҳаққиқон афсона мешуморанд, муқимиёни нимҷазираи Араб Исҳоқ ибни Аҳмад ва Абдираҳмон ибни Исмоил Ҷабартӣ қабилаҳои Исҳоқ ва Дородро таъсис дода, аз қабилаи Дир зан гирифтаанд. Дар ин давра давлатҳои Сумалӣ ба монанди Йифат ва Адал роҳҳои тиҷоратии минтақаро назорат мекарданд.
Тавсифи умумӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Сеяки аҳолии Сумалӣ (тақрибан 3 миллион нафар, 2003) дар қаламрави Сумалиланд (138 ҳазор км²) зиндагӣ мекунанд. Аз нигоҳи қонунӣ, ин вилоят то ҳол бахше аз Сумалӣ маҳсуб мешавад, ки дар онҷо солҳои охир ҷангҳо идома доранд ва ҳукумати давраи гузариш қисми зиёди кишварро назорат намекунад. Зиёда аз нисфи сокинони Сумалиланд кучманчиён ва чорводорони деҳа мебошанд. Забонҳои расмӣ дар Сумалиланд сумалӣ, арабӣ ва англисӣ мебошанд. Аз нигоҳи мазҳабӣ, қариб ҳамаи сокинони Сумалиланд мусулмонони суннӣ мебошанд.
Ҷойгиршавии ҷуғрофӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Сомалиленд расположен на восточном побережье Африки, в северной его части — между 08°00’ — 11°30’ северной широты и 42°30’ — 49°00’ восточной долготы. Государство граничит на западе с Джибути и Эфиопией на юге. На востоке — граница с таким же самопровозглашённым государством Пунтленд. Протяжённость береговой линии Сомалиленда 740 км, основная часть его приходится на Аденский залив. Сомалиленд по своей территории немногим больше Англии — его площадь равна 137 600 км².
Шароити табиӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]
Иқлими Сомалиланд аз навъи муссонҳои тропикӣ аст[1]. Чаҳор фаслҳои асосиро метавон ҷудо кард: аз моҳи апрел то июн фасли баҳор нисбатан сербориш аст, аз моҳи июл то сентябр тобистони хеле хушк иваз мешавад, баъд дар моҳҳои октябр-ноябр тирамоҳи кӯтоҳ бо боришоти кӯтоҳмуддат ва пас аз тирамоҳ хушксолии тӯлонии зимистон ба амал меояд, ки аз декабр то март давом мекунад[1]. Тибқи иттилои сарчашмаҳо[1], зимистон нороҳаттарин давраи минтақа аст, чун қоида, тоб овардани одамон ва чорво душвор аст. Агар боришоти баҳорӣ нокифоя бошад (ва ин, мувофиқи ҳамон манбаъҳо[1], вақтҳои охир бештар рух дода истодааст), пас дар мавсими хушкии тобистон (дуюми сол) чорво ба таври оммавӣ аз хушкӣ мемирад ва пеш аз ҳама, аҳолии чарогоҳи Сомалиланд худро дар остонаи гуруснагӣ мебинад[1].
Боришот
[вироиш | вироиши манбаъ]
Сохтори маъмурӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]
| На карте | Штат | Столицы | Масоҳат, км² |
Численность населения, чел. |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Авдал | Борама | 21 370 | 417 тыс. (оц. 2007) |
| 2 | Уокойи-Гальбид | Ҳаргейса | 28 830 | 1 190 тыс. (оц. 2007) |
| 3 | Сахил | Бербера | 13 930 | 436 тыс. (оц.2022) |
| 4 | Тогдер | Буръо | 38 660 | 941 тыс. (оц. 2007) |
| 5 | Сул | Ласъанод | 25 030 | 115 306 |
| 6 | Санааг | Эригабо | 53 370 | 530 тыс. (оц. 2007) |
| Пеш аз чанг
вилоятхо Сомали |
Майдон | Синф
рақамҳо ахолӣ 1.01.2007 |
Синф
рақамҳо ахолӣ 1.01.2014 |
|---|---|---|---|
| Аудал | 21 374 | 417 311 | 673 263 |
| Шимолу Ғарб
вилоятхо |
28 836 | не | 1 242 003 |
| Тогдер | 38 663 | 941 832 | 721 363 |
| Санаг | 53 374 | 531 145 | 544 123 |
| намак | 25 036 | 115 306 | 327 428 |
| Ҳамагӣ | 167 283 | 3 508 180 |
| Шаҳрҳо | Аҳолӣ | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1997 | 2006 | 2009 | 2010 | 2014 | ||
| 1 | Харгейса (Столица) | 300 000 | 680 000 | 700 000 | 725 000 | 741 000 |
| 2 | Буръо (также возможно написание Бурао) | |||||
| 3 | Бербера | 374 000 | ||||
| 4 | Борама | |||||
| 5 | Эригабо | |||||
| 6 | Ласъанод (также возможно написание Лас-Анод) | |||||
| 7 | Гебилей | |||||
| 8 | Зейла (также возможно написание Сайлак) | |||||
| 9 | Одуэйне (также возможно написание Одвейне) | |||||
Аҳолӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Демография
[вироиш | вироиши манбаъ]
| 1997 | 2006 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2014 | 2016 | 2017 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3 000 000 | ↗3 500 000 | ↗3 850 000 | ↗3 900 000 | ↗4 100 000 | ↗4 400 000 | ↘3 500 000 | ↗3 798 828 | ↗3 900 000 |
| 2018 | ||||||||
| ↗4 080 000 | ||||||||
| Шаҳр
ахолӣ |
кишлок
ахолӣ |
бодиянишин
ахолӣ |
дохилӣ
кӯчонида шудаанд чеҳраҳо |
Ҳамагӣ | |
|---|---|---|---|---|---|
| Ҳамагӣ | 2 013 379 | 417 871 | 1 291 601 | 75 977 | 3 798 828 |
| (%) | 53,00 | 11.00 | 34,00 | 2.00 | 100,00 |
Дин
[вироиш | вироиши манбаъ]
Қариб ҳамаи Сомалиҳо — мусулмонони суннии мазҳаби Шофеӣ мебошанд; Ислом дини аввалин, асосӣ ва дини давлатист. Ҳарчанд осори эътиқодоти пеш аз ислом дар Сумалиланд боқӣ мондааст, ислом дар таърифи ҳисси миллии мардуми Сумалӣ ниҳоят муҳим аст. Бисёре аз қоидаҳо ва меъёрҳои ҳаёти иҷтимоии мардуми Сумалиланд аз қонун ва урфу одатҳои исломӣ сарчашма мегиранд; Масалан, мардон танҳо бо мардон ва занон танҳо бо занон даст мефушуранд. Мисоли дигар ин манъи истифодаи иҷтимоии дасти чап мебошад. Бисёре аз занони Сумалӣ ҳангоми ҳузур дар ҷойҳои ҷамъиятӣ ҳиҷоб мепӯшанд. Илова бар ин, Сумали ҳамчун миллат аз гӯшти хук, қимор ва машрубот худдорӣ мекунад. Мусулмонон маъмулан дар рӯзҳои ҷумъа барои адои намоз (ҷумъа) ҷамъ мешаванд ва хутбаи имомро гӯш мекунанд.
Дар ин кишвар ҷамъияти хурди ҳиндуҳо ва Баҳоия низ вуҷуд дорад.
Идҳои миллӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]- Муҳаррам — рӯзи мотам барои набераи паёмбар Муҳаммад (с) Имом Ҳусайн (санаи ҳаракаткунанда) аст.
- Иди Қурбон — санаи тағйирпазир
- Мавлуд, мавлуди паёмбар Мухаммад
- Иди Фитр (Иди Рамазон), иди ифтор, анҷоми Рамазон — санаи тағйирпазир
- Иди Меъроҷ (Исро ва меъроҷ) ҷашни мусалмонон аст, ки ба хотири сафари шаби Паёмбар (с) аз Макка ба Байтулмуқаддас ва бозгашт
- 1 май — Рӯзи меҳнат
- 18 май ва 19 май – солгарди барқарории соҳибихтиёрӣ (1991)
- 26 июн — Рӯзи истиқлолият (аз Британияи Кабир, 1960)
Қувваҳои Мусаллаҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Қувваҳои Мусаллаҳи Сумалиланд (англ. Somaliland Armed Forces, сумол. Ciidanka Qaranka) — қувваи асосии ниманизомии Ҷумҳурии эътирофнашудаи Сумалиланд дар якҷоягӣ бо Нерӯи полиси Сумалиланд аст (англ. Somaliland Police Force ) ва қувваҳои амнияти дохилӣ; Якҷоя, ин сохторҳо қудрати воқеии Сумалиландро ташкил медиҳанд. Ҳоло дар Сомалиланд қариб 5 ҳазор нафар хизматчиёни доимии қувваҳои мусаллаҳ мавҷуданд.
Нақлиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]Нақлиёти рӯизаминӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Нақлиёти заминӣ як намуди асосии нақлиёт барои интиқоли борҳо ва одамон дар Сумалиланд мебошад. Зиёда аз 99% ҳаракати молҳо ва одамон дар дохили кишвар аз системаи нақлиёти автомобилии Сомалиланд вобаста аст, аз ҷумла намудҳои дигари нақлиёт, ба монанди шабакаи роҳи оҳан, вуҷуд надоранд.
Нақлиёти баҳрӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Сомалиленд қад-қади соҳили стратегии ҷанубии Баҳри Сурх (халиҷи Аден) бо хати соҳилӣ ҷойгир аст, ки тақрибан 800 км тӯл мекашад. Бандари Бербера бандари асосии баҳрии Сомалиланд аст.
Туризм ва тамошобоб
[вироиш | вироиши манбаъ]
Ҳамчунин нигаред
[вироиш | вироиши манбаъ]Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 JAMHUURIYADA SOMALILAND(рус.)(пайванди дастнорас — таърих). 1september.ru. 26 июли 2009 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 12 феврали 2012.
- ↑ 2.0 2.1 Население довоенных районов Сомали, по последним оценкам.(пайванди дастнорас — таърих). 10 июни 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 12 июли 2016.
- ↑ SOMALILAND IN FIGURES 2003(пайванди дастнорас — таърих). 10 июни 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 10 июни 2020.
- ↑ SOMALILAND IN FIGURES(пайванди дастнорас — таърих). 10 июни 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 10 июни 2020.
- ↑ National Development PlanII(пайванди дастнорас — таърих). 8 июни 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 27 июли 2021.
Пайвандҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]- Аксҳои Сомалиланд дар flickr
- Рӯйхати вебсайтҳои рӯзномаи Сомалиланд дар gazetaindex.com
- Сомалиланд. Интихоботи парлумонии 2005 дар electoralgeography.com
- Сомалиланд.(пайванди дастнорас) Интихоботи парлумонии 2003(пайванди дастнорас) (пайванди дастнорас) дар electoralgeography.com
- Харитаҳои Сомалиланд
- Уокер, Роб «Сомалиленд: непризнанная страна»(рус.)(пайванди дастнорас — таърих). BBCrussian.com (пятница, 01 июля 2005 г., 12:09 GMT 16:09 MCK). — Статья о непризнанном государстве, написанная в Харгейсе корреспондентом Би-би-си в 2005 г.. 11 феврали 2008 санҷида шуд.