Қаторкӯҳи Олой
 | |
| Мушаххасот | |
| Дарозӣ |
|
| Паҳно | 20 км |
| Нуқтаи баландтарин | |
| Баландии мутлақ | 5 544 м |
| Макон | |
| Парвандаҳо дар Викианбор | |
Қаторкӯҳҳои Олой (қирғ. Алай кыркы, тоҷикӣ: Қаторкӯҳи Олой) —қаторкӯҳҳои системаи кӯҳии Помиру Олай дар Қирғизистон ва қисман дар Тоҷикистон аст. Баландӣ то 5539 метр аст. Водиҳои Фарғона ва Олойро аз ҳам ҷудо мекунад.
Дарозии қаторкӯҳи граниту габброи Олой, дар байни қаторкӯҳҳои Зарафшон дар ғарб ва 74°48' ба шарқ қариб 400 километр; Дар қаторкӯҳҳо тақрибан дар тамоми дарозии худ барфи доимӣ фаро гирифта шудааст ва аз пиряхҳо, махсусан дар ғарб бой аст. Масоҳати умумии пиряхҳо 568 км² аст.
Ба релефи баландии кӯҳҳо шаклҳои алпӣ дар қисми пуштаҳо хос аст. Он аз қабатҳои ҷинсҳои хокӣ-гилӣ ва шистҳои кристаллӣ иборат аст. Нишебиҳои шимолӣ нарм буда, як қатор водиҳои дароз доранд. Ҷанубӣ ба водии Олой нишеб меафтад. Дар доманакӯҳҳо растаниҳои нимбиёбонӣ мавҷуданд. Дар нишебиҳо алафҳои хушки пар ва даштҳои сералаф, растаниҳои даштӣ ва арчазорҳо (дар баландии 2000—3200 м) ҷойгиранд, ки онҳоро марғзорҳои алпӣ иваз мекунанд.
Дар ёдгории Обишир-5, ки дар нишебиҳои шимолии қаторкӯҳи Олой вокеъ аст, археологҳо якчанд ҳазор асбобу анҷоми сангин ва заргарй ёфтанд. Қадимтарин қабати фарҳангӣ дар Обишир, ки дар он асбобҳо на бо пахшкунӣ сохта шудаанд, тақрибан ба 23 ҳазор сол пеш тааллуқ доранд. Таҳлили ДНК-и намунаҳои Овис Арисе аз ғори Обишир-5 нишон дод, ки ин намунаҳо дар ҳазораи шашуми пеш аз милод хонагӣ шудаанд – насабҳои генетикии онҳо (гаплоггурӯҳи А) дар доираи гуногунии генетикии наслҳои гӯсфандони хонагӣ мебошанд. Таҳлили сементи дандонҳои солим нишон медиҳад, ки эҳтимоли нестшавии чарогоҳ дар фасли тирамоҳ. Мардуми сокини Обишир камаш 4300 сол пеш[1] ба гӯсфанду буз ва чорводории калон машғул буданд. Дандони ширии кӯдаке, ки дар Обишир [2] ёфт шуд, ба асри миёна - 1185-1290 [3] рост омад.
Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Корженевский Н.Л. Пиряххои нишебии шимолии каторкухи Олой. — Асархои САГУ. Силсилаи нав. Нашри LXIV. Илмҳои ҷуғрофӣ: Китоби 6. — Тошкент : Нашриёти Университети давлатии Осиёи Миёна ба номи В.И.Ленин, 1955. — 63 с. — 500 нусха. — исбн гум шудааст.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ Major corridor of Silk Road already home to high-mountain herders over 4,000 years ago(пайванди дастнорас — таърих). 21 ноябри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 21 ноябри 2021.
- ↑ В Алайской долине произошло первое расселение человека в высокогорье Центральной Азии(пайванди дастнорас — таърих). 21 ноябри 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 21 ноябри 2021.
- ↑ Хатои ёдкард: Барчасби
<ref>ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номиWilliamTaylor2021ворид нашудааст
Сарчашмаҳо
[вироиш | вироиши манбаъ]- Алайский хребет // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Киргизстан
- Алайский хребет // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.