Ҳокимони Эрон
Дар ин мақола феҳристи сулолаҳои ҳоким ва ҳокимони давлатҳое, ки дар қаламрави Эрони муосир пеш аз Инқилоби исломии соли 1979 таъсис ёфтаанд ё онро фаро мегиранд, новобаста аз мансубияти этникӣ оварда шудааст.
Ҳокимони бостонӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]Пешдодиён
[вироиш | вироиши манбаъ]- Каюмарс ( Авест. Gayō Marətan)
- Хушанг ( Авест. Haošiiaŋha)
- Тахмурас ( Авест. Təxma-Urupi)
- Ҷамшед ( Авест. Yima-Xšaēta)
- Заҳҳок / Биварасп ( Авест. Aži-Dahāka)
- Фаридун / Афридун ( Авест. Θraētaona)
- Эраҷ ( Авест. Аiriia-Ča)
- Манучеҳр ( Авест. Manuščiθra)
- Нӯзар ( Авест. Nāoθara)
- Зав ( форсии миёна: Uzab, Auzab)
- Гаршосп ( Авест. Сама Кərəšāspa)
- Кайқубод ( Авест. Kauui Kauuāta)
- Кайковус ( Авест. Kauui Usan)
- Кайхусрав ( Авест. Kauui Haosrauuaŋha)
- Луҳросп ( Авест. Kauui Auruuatāspa)
- Гуштосп ( Авест. Kauui Vištāspa)
- Кайбаҳман ( Авест. Kauui Wāhu-Manah)
- Ҳумай Шерзод ( Avest. Humāiiā)
- Кайдороб / Дориёвуш ( Dārayavauš порсии бостон )
- Дориёвуши II (Dārayavauš порсии бостон )
- 700 пеш аз милод - 647 пеш аз милод - Дейоку
- 647–625 – Фравартиш
- 625 - 585 - Ҳувахшатра
- 585 - 550 - Иштувегу
- Ҳахоманиш
- Чишпиш
- Куруши I
- Камбуҷияи I
- 550 — 530 — Куруши II Бузург
- 530 - 522 - Камбуҷияи II
- 522 — Гаумот ( қаллоб )
- 522–486 – Дориюши I Бузург
- 486 - 465 - Хашоёршои I
- 465–424 - Ардашери I
- 424 - Хашоёршои II (танҳо дар Порс )
- 424–423 – Суғд ( танҳо дар Форс ва Элом )
- 424 - 404 - Дориюши II
- 404–359 - Ардашери II
- 359 - 338 - Ардашери III
- 338–336 – Ардашери IV
- 336–330 – Дориюши III
- 330–329 – Ардашери V (Бесс)
Мақдуниён
[вироиш | вироиши манбаъ]Селевкиён
[вироиш | вироиши манбаъ]Подшоҳон
[вироиш | вироиши манбаъ]- 311–281 – Селевк Никатор I (шоҳ аз 306 п.м.)
- 281–261 – Антиох I Сотер (ҳоким бо Селевк аз 291 п.м. )
- 261–246 – Антиохи II Теос
- 246–225 - Селевки II Каллиникус
- 225 - 223 - Селевки III
- 223 - 187 - Антиохи III Кабир
- 187 — 175 — Селевки IV Филопатор
- 175–164 - Антиохи IV
- 164–160 – Тимарх (ғасбкунанда, ҳукмрони Мод ва Бобил)
- 164–162 - Антиохи V
- 162-150 - Деметриуси I
- 150–145 – Искандри Балас Соли 145 п.м. ( ғасбкунанда)
- 145–138 - Деметриуси II Никатор
- 145 - 142 - Антиохи VI Дионис Эпифан (писари Искандри I Балас, аз ҷониби Диодот Трифон бар муқобили Деметриуси II эълон шудааст)
- 142 - 138 - Диодоти Трифон (ғасбкунанда, дар Келесирия ҳукмронӣ мекард)
- 138 - 129 - Антиохи VII Сидет
- Аршак I (асосгузори хонадон)
- 247-211 — Тиридат I (Аршаки II)
- 211-191 — Ардавони I[1]
- 191-176 — Фриёпат ((Аршаки III)[1]</ref>
- 176-171 — Фарҳоди I[2]
- 171-132 — Меҳрдоди I [2][3]
- 132-127 — Фарҳоди II [3]
- 127-124 — Ардавони II [3]
- 124-88 (91)? — Меҳрдоди II
- ок. 88-80 (91-87/88)? — Гударзи I [2][3]
- ок. 87-80 — Меҳрдоди (III)?
- ок. 80-76 — Уруди I
- ок. 76-69 — Синотрук [2]
- 69-57 — Фарҳоди III [2]
- 57-54 — Меҳрдоди IV
- 57-38 — Уруди II
- ок. 51-38 — Покури I
- 38-32; 30-2 — Фарҳоди IV
- ок. 32-30; 26-25 — Тирдоди II
- 2 до н. э.-4 н. э. — Фарҳоди V
- 4-7 — Уруди III
- 7-12 — Вунуни I
- 12-38 — Ардавони II
- ок. 35-36 — Тирдоди III
- ок. 37-38 — Киннам
- ок. 38-46/47 — Вардони I
- 38-51— Гударзи II
- ок. 51 — Вунуни II
- 51-78 — Балоши I
- 55-58 — Вунуни II
- 78-109 (115)? — Покури II
- ок. 78-80 — Вардони (II)?
- ок. 80-81 — Ардавони III
- 109-116; 117-129 — Хусрави I (Ашконӣ)
- 116-117 — Парфамаспат
- 129-147 — Балоши II (III)
- 129-147 (140)? — Меҳрдоди V
- 147-191— Балоши III(IV)
- 191-208 — Балоши IV (V)
- 190-191 — Хусрави II ?
- 208-228 — Балоши VI
- номаъдум
- 213-224 — Ардавони IV
- 226-227/228 — Артавазд писари Ардавони IV
- 227—241 — Ардашери Бобакон
- 241—272 — Шопури I
- 272—273 — Ҳурмузи I-Ардашер
- 273—276 — Баҳроми I
- 276—293 — Баҳраоми II
- 293 — Баҳроми III
- 293—302 — Нарсе
- 302—309 — Ҳурмузи II
- 309 — Озарнарсе
- 309—379 — Шапури II Бузург
- 379—383 — Ардашери II
- 383—388 — Шопури III
- 388—399 — Баҳроми IV Кирмоншоҳ
- 399 (72 дня) — Яздгирд
- 399—420 — Яздгирди I
- 420 — Хусрав ( ғасбкунанда)
- 420—438 — Баҳроми V Гӯр
- 438—457 — Яздгирди II
- 457—459 — Ҳурмузи III
- 459—484 — Пирӯзи I (Фирӯз)
- 484—488 — Балош
- 488—497 — Қубоди I
- 497—499 — Ҷоммосп
- 499—531 — Қубоди I
- 531—579 — Хусрави I Анӯшервон
- 579—590 — Ҳурмузи IV
- 590—591 — Баҳроми Чӯбин
- 591—628 — Хусрави II Парвиз
- 628 (март-октябрь) — Қубоди II
- 628—630 — Ардашери III
- 630 (апрель-июнь) — Шаҳрбароз
- ок. 630 (май-июль) — Хусрави III
- 629—631 — Бӯрондухт
- ок. 630 — Шапур Шаҳрбароз
- 631 (октябри-декабри) — Пирӯзи II
- 631—632 — Озармидухт
- 630—631 — Ҳурмузи Ҷодуя
- ок. 630—632 — Ҳурмузи VI
- ок. 630—632 — Хусрави IV
- 631 (март-апрель) — Фаррухзод Хусрави V
- 632—651 — Яздгирди III
- Усмон ибни Аффон (651 - 656)
- Алӣ ибни Абӯтолиб (656 - 661)
Давраи вобастагӣ
[вироиш | вироиши манбаъ]- Солҳои 902—1118 дар сарзамини Эрон давлатҳои хурд ҳукмрон буданд.
- Аз соли 1037 то 1194 дар хайати давлати Салҷуқиён буд
- Солҳои 1194—1221 — қисми таркибии давлати Хоразмшоҳиён буд.
- Аз соли 1221 то 1253 қисми зиёди Эрон зери ҳукмронии муғулон буд.
- Солҳои 1253—1295 — тобеи муғулон, 1256—1343 — қисми давлати Илхон (Хулагуид) буд.
- Солҳои 1343—1380 дар хоки Эрон давлатхои хурд ҳукмрон буданд.
- Солҳои 1380—1449 — қисми давлати Темуриён буд.
- Аз соли 1449 то 1502 — қисми ғарбии Эрон ба хайати давлатҳои Қароқуюнлу ва Оққуюнлу дохил мешуд.
- 1501–1524 – Исмоили I
- 1524 - 1576 - Таҳмосби I
- 1576–1577 – Исмоили II
- 1578–1587 – Муҳаммад Худобанда
- 1588 - 1629 - Аббоси I Бузург
- 1629–1642 – Сафии I
- 1642 - 1667 - Аббоси II
- 1666–1694 – Сулаймони I Сафӣ
- 1694–1722 – Султон Ҳусайн
- 1723 - 1732 - Таҳмосби II
- 1732 - 1736 - Аббоси III
Афшориён
[вироиш | вироиши манбаъ]- 1750 - 1779 - Каримхони Занд
- 1779-1781 - Муҳаммад Содиқ
- 1781— 1785 — Алимурод
- 1785—1789 — Ҷаъфар
- 1789— 1794 — Лутф Алишоҳ
- 1794 - 1797 - Оқомуҳаммадхони Қоҷор
- 1797 - 1834 - Фатҳалишоҳи Қоҷор
- 1834—1848 — Муҳаммадшоҳи Қоҷор
- 1848 – 1896 – Носирудиншоҳи Қоҷор
- 1896-1907 — Музаффаруддиншоҳи Қоҷор
- 1907—1909 — Муҳаммадалишоҳи Қоҷор
- 1909—1925 — Аҳмадшоҳи Қоҷор (аз соли 1925 дар бадарға)
- 1925 - 1941 Ризошоҳ Паҳлавӣ
- 1941—1979 Муҳаммадризо Паҳлавӣ (аз соли 1979 дар ғурбат)
Муосирият
[вироиш | вироиши манбаъ]Шарҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Номи Эрон аз он омадааст авестоӣ: Airyānam Vaeja Airyānam Vaeja ва порсии бостон: Aryānam Vaeja порсии бостон: Aryānam Vaeja, ки тақрибан маънои "кишвари Ориёиҳо" -ро дорад. Дар даврони Ҳахоманишиҳо ( солҳои 550–327 пеш аз милод ) мафҳуми «Aryānam Vaeja» ба «Aryānam Xšaθram» — «Давлати ориёиҳо» табдил ёфт. Аз порсии бостон: Aryānam Xšaθram — номи Эрони дар замони Ашконӣ ( 250 пеш аз милод - 224 милодӣ ) - Aryānšaθr (Ориёншаҳр). Номи давлати Сосониён ( 224-651 ) - Erānšahr (Эраншаҳр) аз авестоӣ: Airyānam Xšaθram Эйрянам Xšaθram . Дифтонги авестоӣ "ай" ба порсии миёна: «е» — «Erān».
Юнони қадим Эронро ба номи минтақаи марказии Порс, вилояти муосири Форс, Парс меномиданд.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]- ↑ 1.0 1.1 Assar, 2004.Assar, 2005. Assar, «Moses of Choren & the Early Parthian Chronology», 2006.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Qashqai, H., «The successors of Mithridates II»
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Assar, G.R.F., «A Revised Parthian Chronology of the Period 165-91 BC» Qashqai, H., «The successors of Mithridates II»