Ҷаҳиш (зистшиносӣ)

Мутатсия (лот. mutatio — «тағйир») — тағйироти устувори (яъне тағйироте, ки метавонад ба наслҳои ояндаи ҳуҷайра ё организми додашуда ба мерос гузарад)геном мебошад. Ин истилоҳро Хуго де Фриз дар соли 1901 пешниҳод кардааст.

Мутатсия — ин тағйироти ногаҳонии моддаҳои ирсӣ мебошад, ки дар сохтори ДНК (Дезоксирибонуклеин киса) ё генҳо ба вуҷуд меоянд. Мутатсия метавонад боиси пайдоиши хусусиятҳои нави ирсӣ гардад ва дар сатҳҳои гуногуни молекулӣ, ҳуҷайраӣ ё ҳатто намоёни организми зинда зоҳир шавад.

Навъҳои асосии мутатсия

Геномӣ — тағйир дар шумораи хромосомаҳо (масалан, зиёд ё кам шудани онҳо). Ин ҳолат метавонад боиси бемориҳои хромосомӣ шавад (монанди синдроми Дауна).

Хромосомӣ — тағйирот дар сохтори хромосомаҳо, мисли нест шудан (делесия), ҷойивазкунӣ (инверсия), ё гузариши қисм аз як хромосома ба дигаре (транслокатсия).

Генӣ (нуклеотидӣ) — тағйирот дар пайдарпайии нуклеотидҳо дар дохили як ген. Ин метавонад боиси тағйир дар синтези сафедаҳо шавад.

Сабабҳои мутатсия

Табии: хатогиҳо дар ҷараёни нусхабардории ДНК ё таъсири омилҳои муҳити зист (радиатсия, ҳарорат, кимиёвӣ).

Илмӣ/саноатӣ: таъсири сунъии моддаҳои мутатсияовар (мутагенҳо) барои таҳқиқ ё селексия.

Аҳамияти мутатсия

Мутатсияҳо метавонанд манфӣ (беморӣ, носозгорӣ), мусбат (пайдоиши хусусиятҳои фоиданок барои мутобиқшавӣ) ва ё бетараф бошанд.

Онҳо манбаи асосии гуногуншаклии генетикӣ дар табиатанд ва дар равандҳои эволютсия нақши муҳим доранд.