Ҷими Донал Вейлс

Ҷими Донал Вейлс
англ. Jimmy Donal Wales
Ном ҳангоми таваллуд	англ. Jimmy Donal Wales
Таърихи таваллуд	7 август 1966(1966-08-07)[…] (58 сол)
Зодгоҳ	Ҳантсвилл, Алабама, Иёлоти Муттаҳидаи Амрико
Кишвар	Иёлоти Муттаҳидаи Амрико  Бритониёи Кабир
Пеша	тоҷир, блогнавис, корофарин, викимедиян, муҳандиси роёна, пажӯҳишгар, суханрон, бозаргон
Ҳамсар	Kate Garvey[d]
Ҷоизаҳо	Quadriga[d] (2008) EFF Award[d] (2006) Gottlieb Duttweiler Prize[d] (2011) UNESCO Niels Bohr Medal[d] (2013) Internet Hall of Fame[d] (2013) Young Global Leaders[d] (2007) Leonardo Award[d] (2011) Dan David Prize[d] (2015) President's Medal[d] (2017) prix Giles[d] (2017) Nokia Foundation Recognition Award[d]
Имзо
Вебгоҳ	jimmywales.com​(англ.)
Парвандаҳо дар Викианбор

Ҷими Донал «Ҷимбо» Вейлс (англ. Jimmy Donal Wales; тав. 7 август, 1966) — корофари соҳаи интернет аз Амрико, асосгузор ва сарвари лоиҳаҳои Викимедия. Лауреати медали тилоии Нилс Бор (2013). Ӯ ҳаммуассиси донишномаи озоди ғайритиҷоратии Википедия ва хадамоти тиҷоратии wiki hosting service Fandom (қаблан Wikia ном дошт) мебошад. Уэлс инчунин дар дигар лоиҳаҳои интернетӣ, аз ҷумла Bomis, Nupedia, WikiTribune ва WT Social иштирок кардааст.

Уэлс дар Ҳантсвилл, Алобомо таваллуд шудааст ва дар Randolph School таҳсил кардааст. Ӯ дараҷаи бакалавр ва магистрро дар соҳаи молия аз Auburn University ва University of Alabama ба даст овардааст. Ҳангоми таҳсил дар мактаби олии илмӣ, Уэлс дар ду донишгоҳ дарс медод, аммо қабл аз хатми таҳсилаш барои кор дар соҳаи молия онро тарк кард ва баъдан ҳамчун директори пажуҳишгоҳ дар Chicago Options Associates фаъолият кард.

Соли 1996, Уэлс бо ду шарикаш Bomis-ро таъсис дод, ки як портали вебӣ буд ва бо нашри аксҳои эротикӣ маъруф шуд. Bomis маблағгузории ибтидоии энсиклопедияи баррасишудаи ҳамто Nupedia (2000–2003)-ро таъмин намуд. 15 январи 2001, Уэлс бо Ларри Сэнгер ва дигарон Википедияро ба роҳ монд, ки як энсиклопедияи муҳтавои боз буда, бо суръати баланд рушд кард ва машҳур гардид. Бо афзоиши шӯҳрати Википедия, Уэлс ба таблиғ ва намояндагии он машғул шуд. Ҳарчанд таърихан ӯро ҳамчун ҳаммуассис мешуморанд, худи Уэлс инро рад карда, худро ягона муассис эълон кардааст.

Уэлс узви Wikimedia Foundation буда, дар ҳайати Шӯрои парасторон курсие бо унвони "бунёдгузори ҷомеа" дорад, ки бо таъйиноти шӯро дода шудааст. Ӯ ҳамасола дар конфронси Wikimania суханронии "Вазъи Википедия"-ро ироа мекунад. Барои саҳмаш дар таъсиси Википедия, маҷаллаи Time соли 2006 ӯро дар рӯйхати 100 шахсияти нуфузмандтарини ҷаҳон ҷой дод.

Зиндагии шахсӣ ва таҳсилот

Падари Вейлс менеҷери қассобхона буд. Модараш, Дорис ва модаркалонаш, Эрма, мактаби хусусӣ доштанд.

Дар ҳоли ҳозир, Вейлс дар Санкт-Петербург, Флорида зиндагӣ мекунад.

Дар мусоҳиба ба рӯзномаи Ню Йорк Таймз, Ҷими Вейлс яке аз ду беҳтарин хотираҳояш аз Википедияро , яъне гирифтани тӯппӣ/тоқии тоҷикӣ аз тоҷик писаре ёдовар шуд. Уэлс 7 августи соли 1966 дар Huntsville, Alabama ба дунё омадааст; аммо дар шаҳодатномаи таваллудаш санаи таваллуд 8 август сабт шудааст. Падараш, Ҷимми Калонӣ, мудири дӯкони хӯрокворӣ буд, дар ҳоле ки модараш, Дорис Энн (Шаблон:Nee), ва модаркалонаш Эрма, муассисони "House of Learning" буданд Wilson, Claire M.. "Jimmy Wales". Encyclopedia of Alabama. http://www.encyclopediaofalabama.org/article/h-2618. Retrieved December 26, 2017.  Ҷими Донал Вейлс як мактаби хусусии хурд, ки ба усули мактаби яксинфӣ асос ёфта буд ва Уэлс ва се хоҳару бародараш таҳсилоти ибтидоии худро дар он ҷо гирифтаанд. Дар кӯдакӣ Уэлс ба хониш шавқу рағбати зиёд дошт. Вақте ки ӯ сесола буд, модараш як нусхаи World Book Encyclopedia-ро аз як фурӯшандаи хона ба хона харид. Ҳангоми бузург шудан ва ёд гирифтани хониш, ин китоб барои ӯ муқаддас гардид, аммо ӯ зуд пай бурд, ки World Book нокифоя аст: новобаста аз миқдори маълумот, ҳамеша маводи бештаре вуҷуд дошт, ки дар он нест. World Book барои навсозӣ ба соҳибонаш тамғакҳо мефиристод ва Уэлс бо бодиққат онҳоро истифода мебурд. Ӯ мегӯяд: «Ман шӯхиомез мегӯям, ки ҳамчун кӯдак таҳрири энсиклопедияро бо часпондани тамғакҳое шурӯъ кардам, ки модарам харида буд».Isaacson, Walter. You Can Look It Up: The Wikipedia Story, The Daily Beast (October 19, 2014).

Дар як мусоҳиба бо Brian Lamb дар соли 2005, Уэлс мактаби хусусии кӯдакии худро бо усули таълимии Монтессори шабеҳ донист, ки дар он "соатҳои зиёдро бо мутолиаи Бриттаника ва World Book мегузаронид". Дар синфаш танҳо чаҳор шогирд буданд, бинобар ин мактаб хонандагони синфҳои 1 то 4 ва 5 то 8-ро якҷоя мекард. Уэлс дар калонсолӣ аз муносибати ҳукумат бо ин мактаб интиқод кард ва «мудохила, бюрократия ва муфаттишони мағрури давлатӣ»-ро ҳамчун таъсири муҳиме ба ҷаҳонбинии сиёсии худ ном бурд.

Пас аз хатми синфи ҳаштум, Уэлс ба Randolph School дохил шуд, ки як мактаби таҳиявӣ барои донишгоҳ дар Ҳантсвилл буд ва ӯ онро дар синни 16 хатм кард. Ӯ гуфт, ки таҳсил дар ин мактаб барои хонаводааш гарон буд, аммо "маориф ҳамеша як ишқу шавқ дар хонаам буд... медонед, муносибати анъанавӣ ба дониш ва таълим, ва сохтани он ҳамчун поя барои зиндагии хуб". Уэлс дараҷаи бакалаврро дар соҳаи молия соли 1986 аз Auburn University гирифт. Ӯ таҳсилро дар синни 16 оғоз карда буд. Сипас, ба барномаи доктории молия дар University of Alabama дохил шуд, аммо бо дараҷаи магистр онро тарк карда, ба барномаи доктории молия дар Indiana University Bloomington гузашт. Дар University of Alabama ӯ ба бозиҳои интернетии фантазӣ машғул шуд ва ба веб таваҷҷуҳ пайдо кард. Ӯ дар ҳарду донишгоҳ дарс дод, аммо рисолаи докторӣ (PhD)-ро нанавишт ва сабабашро малолат медонад.

Фаъолият

Кормандони ширкати интернетии Bomis, ки Уэлс таъсис дода буд, тобистони соли 2000. Уэлс сеюмин шахс аз тарафи чап дар қатори пасист, бо Кристин РоанШаблон:HspШаблон:MdashШаблон:Hsp (он замон Кристин Уэлс, ҳамсари дуюми ӯ).

Соли 1994, Уэлс дар Chicago Options Associates ба кор даромад, як ширкати муомилоти фьючерсҳо ва опсионҳо дар шаҳри Чикаго, Иллинойс. Уэлс худро шахсе тасвир мекунад, ки аз даврони аввал ба Интернет "қобилияти вобастагӣ" дошт ва дар вақти фориғаш барномасозӣ мекард. Ҳангоми таҳсил дар Алабама, ӯ ба бозиҳои Multi-User Dungeons (MUDs) — як навъи бозии нақшофарии виртуалӣ — сахт дилбастагӣ пайдо кард ва ҳамин тавр тавоноии шабакаҳои компютериро барои ташкили лоиҳаҳои ҳамкории бузург мушоҳида намуд.

Бо илҳом аз мувофақияти пешниҳоди аввалияи саҳмияҳо-и ширкати Netscape дар соли 1995 ва пас аз он ки тавассути “спекулятсия дар тағйироти фоиз ва нархи арз” сармоя ҷамъ овард, Уэлс тасмим гирифт, ки соҳаи муомилоти молиявиро тарк кунад ва ба соҳибкории интернетӣ рӯ оварад.

Таҳсил

Баъд аз синфи ҳаштум, Вейлс ба мактаби Уолдорф барои давоми таҳсил ба мактаби таҳсилоти тайёрӣ барои донишгоҳ, ки нахустин таълмгоҳи дорои синфхонаҳои компутерӣ ва дигар технолоҷие буд, ки аз ҷониби донишҷӯён озодона истифода бурда мешуд, рафт. Вейлс гуфта буд, ки маблағгузории таҳсил дар мактаб ба оилаи ӯ гарон яъне қиммат афтод, аммо маълумоти гирифтааш муҳимтар буд.

Омодагиҳо ба Википедия

Мақолаи асосӣ: Nupedia

Логотипи Nupedia

Гарчанде ки Bomis дар он замон барои ба даст овардани даромад душворӣ мекашид, он ба Уэлс имконият дод, ки орзуи аслии худро — эҷоди як энсиклопедияи онлайн — амалӣ созад. Дар ибтидои солҳои 1990-ум, вақте Уэлс гурӯҳи муҳокимарониро оид ба фалсафаи объективизм модераторӣ мекард, ӯ бо Ларри Сингер, ки нисбат ба ин фалсафа шак дошт, шинос шуд. Онҳо дар бораи ин мавзӯъ дар рӯйхати почтаи Уэлс ва баъдан дар рӯйхати Сангер мубоҳисаи муфассал карданд ва билохира бо ҳам мулоқоти шахсӣ анҷом дода, дӯст шуданд. Солҳо баъд, вақте Уэлс тасмим гирифт, ки лоиҳаи энсиклопедияи худро оғоз кунад ва дар ҷустуҷӯи як шахси дорои тахассуси илмӣ барои роҳбарӣ буд, ӯ Сангерро — ки дар он вақт донишҷӯи докторӣ дар соҳаи фалсафа дар Ohio State University буд — ба ҳайси сармуҳаррир ба кор гирифт, ва моҳи марти соли 2000, Nupedia («донишномаи озод»), ки як донишномаи peer-review шуда ва бо муҳтавои боз буд, ба кор шурӯъ кард. Мақсади асосии Nupedia ин буд, ки мақолаҳо аз тарафи мутахассисон навишта шаванд ва бо фурӯши реклама дар паҳлӯи мақолаҳо даромад ба даст оварда шавад. Лоиҳа бо раванди шадиди баррасии ҳамтоён фарқ мекард, ки мақолаҳо ба сатҳи сифати энсиклопедияҳои касбӣ баробар гардонида шаванд.

Дар як суханронии моҳи октябри соли 2009, Уэлс ба ёд овард, ки кӯшиш кардааст як мақола дар бораи иқтисоддони барандаи ҷоизаи Нобел Robert C. Merton нависад, аммо барои ирсоли ҳатто лоиҳаи аввалияаш ба профессорон ва мутахассисони молияи барҷаста, ки бояд онро баррасӣ мекарданд, худро қобили таҳаммул намедид. Ӯ инро лаҳзае арзёбӣ кард, ки дарк намуд, ки модели Nupedia кор нахоҳад кард. Донишгоҳи Ял. The Future of Free Culture: Jimmy Wales, Founder of Wikipedia (Октябр 7, 2009).Шаблон:Cbignore

Дар моҳи январи соли 2001, Сангер ба мафҳуми wiki тавассути як ҳаводори extreme programming бо номи Ben Kovitz шинос шуд, баъд аз он ки ба ӯ суръати сусти рушди Nupedia-ро бинобар мураккабии раванд фаҳмонд. Ковитс пешниҳод кард, ки истифодаи модели wiki имкон медиҳад муҳаррирон ба таври ҳамзамон ва тадриҷӣ дар лоиҳа саҳм гузоранд ва ин боиси шикастани бунбасти Nupedia мешавад. Сангер аз ин идея ҳаяҷонзада шуд ва пас аз пешниҳод кардани он ба Уэлс, онҳо 10 январи соли 2001 аввалин wiki-и Nupedia-ро эҷод карданд. Ин wiki ибтидо ҳамчун лоиҳаи ҳамкорона барои ҷомеа пешбинӣ шуда буд, ки дар он мардум мақолаҳо менавиштанд ва онҳо баъдан аз тарафи мутахассисони Nupedia баррасӣ мешуданд. Аммо аксари мутахассисони Nupedia намехостанд дар ин лоиҳа иштирок кунанд, зеро тарс доштанд, ки омезиши муҳтавои ғайрикасбӣ бо маводи таҳқиқшуда ва таҳриршуда метавонад ба эътибори маълумоти Nupedia осеб расонад. Бо вуҷуди ин, ин лоиҳаи wiki, ки аз ҷониби Сангер "Wikipedia" номгузорӣ шуд, панҷ рӯз баъд дар як домени алоҳида фаъол гардид.

Википедия

Мақолаи асосӣ: History of Wikipedia

Дар аввал, Bomis нақша дошт, ки Википедияро ба як тиҷорати фоидаовар табдил диҳад. Сангер ибтидо Википедияро ҳамчун абзоре барои дастгирии рушди Nupedia мебидид. Уэлс метарсид, ки дар бадтарин ҳолат, он метавонад "пурра партов" тавлид кунад. Ба ҳайрату шигифтии Сангер ва Уэлс, пас аз чанд рӯзи оғози лоиҳа, шумораи мақолаҳои Википедия аз Nupedia пеш гузашт ва як гурӯҳи хурди муҳаррирон ташкил ёфт. Маҳз Ҷимми Уэлс бо ҳамроҳии дигарон идеяи васеътари энсиклопедияи ҳамкории кушодро, ки саҳми одамони оддӣ дар он қабул мешуд, пешниҳод кард.

Дар оғоз, на Сангер ва на Уэлс аниқ намедонистанд, ки аз ин ташаббус чӣ интизор шаванд. Бисёре аз саҳмгузорони аввали вебсайт бо модели free culture movement ошно буданд ва мисли Уэлс, ба open-source movement ҳамдардӣ доштанд.

Уэлс гуфтааст, ки ибтидо аз идеяи таҳрири озод — ки дар он ҳар кас метавонад мақолаҳоро таҳрир кунад — чунон нигарон буд, ки шабона аз хоб мехест ва назорат мекард, ки чӣ чиз илова мешавад.Tapscott, Don; Anthony D. (2008). Wikinomics. Penguin Group. p. 71. ISBN 978-1-59184-231-6. OCLC 263665459.  Бо вуҷуди ин, гурӯҳи муҳаррирони аввал муваффақ шуданд, ки як ҷомеаи қавӣ ва худназораткунанда созанд, ки ба рушди лоиҳа мусоидат кард. Дар як суханронии худ дар SXSW соли 2016, Уэлс ба ёд овард, ки аввалин суханоне, ки дар Википедия навишт, ин буданд: "Hello world", иборае, ки барномасозон барои санҷиши нармафзори нав истифода мебаранд.Carson, Biz The first words on Wikipedia were a nerdy programmer in-joke. Business Insider (March 13, 2016).

Сангер дар марҳилаи ибтидоии Википедия нақши калидӣ бозида, онро роҳнамоӣ мекард. Вай дар як ёддошт барои Slashdot соли 2005 навиштааст, ки "идеяи як энсиклопедияи ҳамкории кушод, ки саҳми одамони оддиро мепазирад, комилан аз Ҷимми буд, на аз ман, ва сармоягузорӣ низ пурра аз Bomis буд. Албатта, дигарон низ чунин идея доштанд", ва илова кардааст, "рушди воқеии ин энсиклопедия вазифае буд, ки ӯ ба ман дод."

Сангер то моҳи феврали соли 2002, вақте ки Bomis маблағгузории вазифаи ӯро қатъ кард, дар ҳарду лоиҳа — Nupedia ва Wikipedia — фаъолият ва таблиғ мекард; ӯ 1 марти ҳамон сол аз вазифаҳои сармуҳаррири Nupedia ва "ташкилгари асосӣ"-и Википедия истеъфо дод. Дар оғози кор, Bomis маблағгузори Википедия буд, ва ҳатто фикри ҷойгир кардани реклама дар Википедияро баррасӣ мекард, аммо пас аз рафтани Сангер хароҷот коҳиш ёфт ва нақшаҳо барои таъсиси як бунёди ғайритиҷоратӣ пешрафт карданд.

Мунозираи мақоми ҳаммуассис

Иттилоъоти бештар: History of Wikipedia § Early roles of Wales and Sanger

Уэлс бо рӯзноманигор Irina Slutsky дар SXSW 2006, акс аз барномаи Geek Entertainment TVSXSW2006: Jimmy Wales, Uber Wikipedian. Geek Entertainment TV (March 24, 2006).

Уэлс изҳор доштааст, ки ӯ муассиси ягонаи Википедия мебошад, ва ба таври оммавӣ бо таъйини Сэнгер ҳамчун ҳаммуассис мухолифат кардааст. Ҳанӯз аз сентябри соли 2001 рӯзномаи The New York Times ва дар релизи аввали матбуотии Википедия дар моҳи январи 2002 Уэлс ва Сэнгерро ҳамчун ҳаммуассисон муаррифӣ карда буданд. Дар моҳи августи ҳамон сол, Уэлс худро ҳамчун "ҳаммуассиси" Википедия муаррифӣ кард. Сэнгер дар вебсайти шахсии худ маҷмӯае аз пайвандҳоро ҷамъ овардааст, ки ба назар мерасанд таъйини ӯ ва Уэлсро ҳамчун ҳаммуассис тасдиқ мекунанд. Масалан, дар аввалин гузоришҳои расонаӣ ва матбуотӣ Сэнгер ва Уэлс ҳамчун ҳаммуассис номбар шудаанд. Дар моҳи феврали 2006 рӯзномаи The Boston Globe аз Уэлс нақл кардааст, ки изҳороти Сэнгерро “бемаънӣ” номидааст, ва дар мусоҳибае дар моҳи апрели 2009 “ҳамаи баҳсро” “ахмақона” хонд. Соли 2013, Уэлс дар гуфтугӯ бо The New York Times гуфт, ки ин баҳс “аҳмақонатарин мунозира дар таърихи ҷаҳон аст”.Spence, Madeleine. Larry Sanger: 'I wouldn't trust Wikipedia — and I helped to invent it' (August 1, 2021).

Дар охири соли 2005, Уэлс саҳифаи тарҷумаи ҳоли худро дар Википедияи англисӣ таҳрир кард. Нависанда Rogers Cadenhead ба логҳо ишора кард, ки нишон медоданд Уэлс истинодҳо ба Сэнгерро ҳамчун ҳаммуассис аз саҳифа ҳазф намудааст. Сэнгер изҳор дошт, ки “бо дидани чунин таҳрирҳо, ба назар мерасад Ҷимми кӯшиш дорад таърихро аз нав нависад. Аммо ин амал бефоида аст, зеро дар ҷаҳони ҷасури нави мо бо фаъолияти шаффоф ва иртиботи васеъ, ҳақиқат рӯшан хоҳад шуд.” Ҳамчунин мушоҳида шудааст, ки Уэлс истинодҳоро ба Bomis тағйир додааст, ки ба таври барҷаста табиати шаҳвонии баъзе маҳсулоти ширкати пешини ӯро камранг нишон додааст. Гарчанде ки Уэлс изҳор дошт, ки таҳрирҳояш танҳо барои дақиқ кардани муҳтаво анҷом дода шудаанд, ӯ барои таҳрири тарҷумаи ҳоли худ узр хост — амале, ки одатан дар Википедия ташвиқ намешавад.

Нақш

Дар мусоҳибаи соли 2004 бо Slashdot, Ҷимми Уэлс дидгоҳи худро дар бораи Википедия чунин баён кард: «Тасаввур кунед, ки ҳар як шахси рӯи Замин дастрасии ройгон ба маҷмӯи дониши башарӣ дошта бошад. Мо ҳамин корро мекунем».

Гарчанде ки унвони расмии ӯ узви шӯро ва раиси фахрии Wikimedia Foundation аст, Уэлс дар дохили ҷомеаи Википедия дорои нуфузи иҷтимоии қобили мулоҳиза мебошад, ки вайро ҳамчун «диктатори хайрхоҳ», «шоҳи конститутсионӣ» ё ҳатто «роҳбари маънавӣ» тавсиф кардаанд.

Дар ду мусоҳибае бо The Guardian соли 2014, Уэлс нақши худ дар Википедияро шарҳ дод. Дар аввал гуфтааст, ки гарчанде ҳамеша истилоҳи «диктатори хайрхоҳ»-ро рад мекунад, худи ӯро «шоҳи конститутсионӣ» меномад. Дар мусоҳибаи дувум ин таъбирро равшантар кард ва гуфт, ки мисли маликаи Британияи Кабир Елизавета II, ӯ низ қудрати воқеӣ надорад.Cadwalladr, Carole. Wikipedia's Jimmy Wales: 'It's true, I'm not a billionaire. So?' – interview (February 7, 2014).

Ӯ ҳамчунин дар солҳои аввали Википедия қариб ягона шахси лоиҳа буд, ки ба ҳайси сухангӯи он баромад мекард.

Рушду шӯҳрати Википедия Уэлсро ба як шахсияти маъруфи интернетӣ табдил дод. Гарчанде ки то таъсиси сомона ҳеҷ гоҳ хориҷ аз Амрикои Шимолӣ сафар накарда буд, иштироки ӯ дар лоиҳаи Википедия боис шуд, ки пайваста ба кишварҳои мухталиф ҳамчун чеҳраи оммавии Википедия сафар намояд.

Пас аз он ки Ларри Сангер Википедияро тарк кард, равиши Уэлс аз Сангер фарқ мекард. Ӯ бештар ба кор аз дур назорат мекард ва мудохилаи мустақим камтар мекард.

Бо вуҷуди иштирок дар дигар лоиҳаҳо, Уэлс таъкид кардааст, ки нияти кам кардани нақши худро дар Википедия надорад. Ба The New York Times соли 2008 гуфт: «Пас гаштан барои ман имконият нест… Агар шевотар гӯем: "эҷод ва паҳн кардани энсиклопедияи ройгон ва бо сифати олӣ барои ҳар як шахси рӯи Замин бо забони худи ӯ" — ин худи ман ҳастам. Ман ҳамин корро мекунам. Ин ҳадафи ҳаёти ман аст».

Дар моҳи майи 2010, BBC гузориш дод, ки Уэлс бисёре аз ҳуқуқҳои техникӣ дар Wikimedia Commons-ро пас додааст. Ин тасмим пас аз интиқоди сахти ихтиёриён ба далели ҳазфи зудҳангоми тасвирҳои шаҳвонии бархе муҳтавоҳо аз ҷониби Уэлс гирифта шуд. Ӯ бовар дошт, ки ин тасвирҳо «фақат барои манфиатҳои шаҳвонии олӣ ҷолибанд».

Бунёди Викимедиа

Уэлс ҳамчун узви Шӯрои сарпарастони Wikimedia Foundation дар Wikimania 2007

Дар нимаи соли 2003, Ҷимми Уэлс Wikimedia Foundation (WMF)-ро таъсис дод — як созмони ғайритиҷорӣ, ки дар Сент-Питерсбург, Флорида таъсис ёфта, баъдан дар Сан-Франсиско, Калифорния қароргоҳ гирифт. Ҳамаи ҳуқуқҳои моликияти зеҳнӣ ва номҳои домении марбут ба Википедия ба ин бунёд вогузор карда шуданд, ки мақсад аз он дастгирии энсиклопедия ва лоиҳаҳои ҳамшарики он мебошад.

Уэлс аз оғози таъсис узви Шӯрои сарпарастони Wikimedia Foundation буд ва аз соли 2003 то 2006 расман раиси он ба шумор мерафт. Аз соли 2006 ба ӯ унвони фахрии «раис эмеритус» дода шуд ва дар соли 2008 курсии махсуси «муассиси ҷомеа»-ро дар Шӯро гирифт.Wikimedia Foundation Bylaws. Wikimedia Foundation (August 5, 2008). — «(F) Симмати амонатдори Асосгузори Ҷомеа. Шӯро метавонад Ҷимми Уэйлсро ба ҳайси амонатдори Асосгузори Ҷомеа барои муҳлати се сол таъйин кунад. Шӯро метавонад Уэйлсро барои муҳлатҳои пайдарпайи се сола (бе маҳдудияти шумораи муҳлатҳо) дубора таъйин намояд. Дар ҳолате ки Уэйлс ба ҳайси амонатдори Асосгузори Ҷомеа таъйин нашавад, ин мақом холӣ мемонад ва Шӯро онро бо шахси дигар пур намекунад.»Board of Trustees. Wikimedia Foundation. — «Аз соли 2008 инҷониб, Раёсат барои даҳ Муассисон ҷой дорад: як курсии муассис (барои Ҷимми Уэлс маҳфуз аст); ду ҷой аз ҷониби бобҳои Викимедиа ва созмонҳои мавзӯӣ интихобшуда; се курсӣ, ки аз ҷониби ҷомеаи Викимедиа пешбарӣ шудааст; ва чор ҷой, ки аз ҷониби боқимондаи Раёсат таъйин шудааст»

Фаъолияти Уэлс барои бунёд, аз ҷумла иштирокаш дар конфронсҳои компютерӣ ва маорифӣ барои таблиғи он, ҳамеша бе музд анҷом шудаст. Ӯ борҳо шӯхиомез гуфтааст, ки бахшидани Википедия ба бунёд ҳам «аҳмақонатарин» ва ҳам «ҳушмандонатарин» амале буд, ки анҷом додааст. Аз як тараф, арзиши Википедияро US$3 миллиард тахмин карда буд, вале аз ҷониби дигар, бар ин бовар аст, ки ин бахшиш муваффақияти лоиҳаро таъмин намуд.

Дар соли 2020, Уэлс нақши худро чунин тавсиф кард: «Ман нақши худро мисли шоҳи муосири Британияи Кабир мебинам: бе қудрати воқеӣ, вале бо ҳаққи маслиҳат додан, ташвиқ кардан ва огоҳ сохтан».Шаблон:Cite magazine

Алоқаи Уэлс бо бунёд баъзан бо баҳсҳо ҳамроҳ буд. Дар моҳи марти 2008, корманди собиқи WMF Дэнни Вулл Уэлсро ба истифодаи ғайримақсадноки маблағҳои бунёд барои истироҳат муттаҳам кард. Вулл инчунин гуфт, ки бо сабаби одатҳои харҷкунии ӯ, кортҳои қарзии WMF-ро аз ӯ гирифтаанд, ҳарчанд Уэлс инро рад кард. Раиси онвақтаи бунёд Флоренс Девуар ва мудири муваққатии собиқи иҷроияи бунёд Брад Патрик гуноҳи Уэлс ё бунёдро рад карда, гуфтанд, ки Уэлс барои ҳар як харҷ ҳисобот додааст ва дар ҳолатҳои набуди расид, аз ҳисоби шахсӣ пардохт кардааст; бо ин вуҷуд, дар хусусӣ, Девуар Уэлсро барои «доимо кӯшиши бознавишти гузашта» танқид кард.

Баъдтар дар ҳамон моҳ, собиқ донишманди компютерии Novell, Ҷефф Мерки, иддао кард, ки Уэлс мақолаи Википедияро дар бораи ӯ бо иваз кардани тӯҳфаҳо ба WMF ба таври мусбат тағйир додааст. Уэлс инро «беасос» хонд.

Дар аввали соли 2016, муҳаррирони Википедия лоиҳаи Knowledge Engine-и WMF-ро ҳамчун конфликти манфиатҳо барои Уэлс қабул карданд, зеро тиҷорати шахсии ӯ — Wikia — метавонист аз хароҷоти зиёд дар бахши тадқиқоти ҷустуҷӯ манфиат гирад. Wikia пештар кӯшиш кард, ки муҳаррики ҷустуҷӯӣ таҳия кунад, вале ин лоиҳа соли 2009 қатъ шуд.Mullin, Joe. Wikimedia Foundation director resigns after uproar over "Knowledge Engine" (February 29, 2016).

Викия ва фаъолиятҳои баъдӣ

Соли 2004, Ҷимми Уэлс ва ҳамкори онвақтаи ӯ дар [[Шӯрои сарпарастони Wikimedia Foundation|Шӯрои WMF]], Анджела Бизли, ширкати тиҷоратии [[Wikia]]-ро таъсис доданд. Викия як [[фермаи вики]] мебошад — маҷмӯае аз викиҳои алоҳида дар мавзӯъҳои гуногун, ки ҳамаашон дар як сомона ҷойгир шудаанд. Дар байни викиҳои машҳуртарини берун аз Википедия, [[Memory Alpha]] (бахшида ба ''[[Star Trek]]'') ва [[Wookieepedia]] (''[[Star Wars]]'') шомиланд.

Яке аз хизматрасониҳои дигари Wikia — [[Wikia Search]] буд, ки як муҳаррики ҷустуҷӯии коди кушода бо мақсади рақобат бо Google ва таъмин намудани шаффофият ва гуфтугӯи умумӣ дар бораи тарзи кор ва сохтани муҳаррики ҷустуҷӯ пешниҳод мешуд. Аммо ин лоиҳа дар моҳи марти соли 2009 қатъ карда шуд.

Уэлс рӯзи 5 июни соли 2006 аз вазифаи директори иҷроияи Wikia истеъфо дод ва ба ҷои ӯ [[Гил Пенчина]], сармоягузори фариштагӣ ва ноиби президенти собиқи [[eBay]], таъин шуд. Пенчина дар моҳи сентябри соли 2009 эълон кард, ки Wikia ба фоида расидааст.

Дар баробари нақшаш дар Wikia, Уэлс ҳамчун сухангӯи ҷамъиятӣ низ фаъолият мекунад ва аз ҷониби Harry Walker Agency намояндагӣ мешавад. Вай инчунин дар маъракаи таблиғотии шахсиятҳои маъруф барои истеҳсолкунандаи соатҳои швейсарӣ Maurice Lacroix иштирок кардааст.{{cite news |last = Rębała |first = Monika |title = Król Encyklopedii |url = http://www.newsweek.pl/artykuly/krol-encyklopedii,70199,2 |access-date = July 5, 2011 |newspaper = Newsweek Polska |date = January 8, 2011 |language = pl |archive-url = https://web.archive.org/web/20110806081758/http://www.newsweek.pl/artykuly/krol-encyklopedii%2C70199%2C2 |archive-date = August 6, 2011 |url-status = dead }}

Рӯзи 4 ноябри соли 2011, Ҷимми Уэлс дар [[The Sage Gateshead]] дар Британияи Кабир суханронии яксоатае ироа кард, ки оғози Фестивали андешаронии озод (Free Thinking Festival) буд ва аз тариқи [[BBC Radio Three]] пахш шуд.[http://www.bbc.co.uk/programmes/b016kgfd Jimmy Wales launches 2011 Free Thinking Festival] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201124072626/http://www.bbc.co.uk/programmes/b016kgfd |date=November 24, 2020 }} Суханронии ӯ, ки унвони "Ояндаи Интернет"-ро дошт, бештар ба Википедия бахшида шуда буд. Бист рӯз пас аз он, 24 ноябр, Уэлс дар барномаи телевизионии Question Time ширкат варзид.{{cite news |title = This week's panel |url = http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/question_time/9645839.stm |access-date = December 26, 2017 |work = [[Question Time (TV series)|Question Time]] |date = November 23, 2011 |archive-date = August 10, 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220810210649/http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/question_time/9645839.stm |url-status = live }}

Дар моҳи майи соли 2012, хабар дода шуд, ки Уэлс ба ҳукумати Британия оид ба дастрасии ройгон ба таҳқиқоти илмии сармоягузоришаванда аз ҳисоби андозҳо машварат медиҳад.{{cite news |title = Wikipedia founder to help in government's research scheme |last = Jha |first = Alok |url = https://www.theguardian.com/technology/2012/may/01/wikipedia-research-jimmy-wales-online |newspaper = The Guardian |date = May 1, 2012 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = January 14, 2018 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180114184428/https://www.theguardian.com/technology/2012/may/01/wikipedia-research-jimmy-wales-online |url-status = live }} Гуфта мешавад, ки ӯ ҳамчун "маслиҳатчии бе музд оид ба краудсорсинг ва кушодани равандҳои сиёсати давлатӣ" фаъолият дошт ва бо [[Вазорати тиҷорат, инноватсия ва маҳорат]] ва шӯроҳои таҳқиқотии Бритониё ҳамкорӣ мекард.

Дар моҳи январи соли 2014, эълон шуд, ки Уэлс ба The People's Operator, як ширкати мобилии иҷтимоӣ, ҳамраис таъин шудааст.{{cite news |url = https://www.telegraph.co.uk/technology/jimmy-wales/10583554/Wikipedia-founder-Jimmy-Wales-backs-viral-mobile-network-The-Peoples-Operator.html |archive-url = https://ghostarchive.org/archive/20220111/https://www.telegraph.co.uk/technology/jimmy-wales/10583554/Wikipedia-founder-Jimmy-Wales-backs-viral-mobile-network-The-Peoples-Operator.html |archive-date = January 11, 2022 |url-access = subscription |url-status = live |title = Wikipedia founder Jimmy Wales backs 'viral mobile network' The People's Operator |newspaper = [[The Daily Telegraph]] |date = January 20, 2014 |access-date = December 26, 2017 }}

Рӯзи 21 марти соли 2014, Уэлс дар ҳамоиши Clinton Global Initiative University, ки дар [[Донишгоҳи давлатии Аризона]] баргузор гардид, дар як панели муҳокима бо иштироки [[Ҷон Маккейн]], фаъоли ҳуқуқи занони Арабистони Саудӣ [[Манал ал-Шариф]] ва донишҷӯи [[Донишгоҳи Ҳарвард]] [[Шри Бозе]] ширкат кард.{{cite web |url = http://www.cgiu.org/meetings/2014/agenda.asp?day=1 |title = CGI U 2014 Meeting Agenda |publisher = Clinton Global Initiative |date = March 21, 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20140323194545/http://www.cgiu.org/meetings/2014/agenda.asp?day=1 |archive-date = March 23, 2014 |access-date = March 23, 2014 |url-status = dead }} Мавзӯи муҳокима "давраи иштирок" буд — давре ки мардум ҳарчи бештар имкони баён кардани назар, таҳсили мустақил ва ташкили тарҳҳои соҳибкориро пайдо мекунанд. Уэлс ҷавононро ташвиқ кард, ки шабакаҳои иҷтимоиро барои тағйир додани ҷомеа истифода баранд ва маҳдудсозии интернет аз тарафи давлатҳоро ба нақзи ҳуқуқи инсон ташбеҳ дод.{{cite news |last = Mak |first = Tim |url = http://washingtonexaminer.com/bill-clinton-defends-american-control-of-internet-domain-name-system/article/2546105 |title = Bill Clinton defends American control of Internet domain name system |newspaper = [[Washington Examiner]] |date = March 22, 2014 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = July 25, 2018 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180725184045/https://www.washingtonexaminer.com/bill-clinton-defends-american-control-of-internet-domain-name-system/article/2546105 |url-status = live }}

Рӯзи 26 майи соли 2014, ширкати Google Уэлсро ба ҳайати як кумитаи ҳафтнафарӣ оид ба махфият таъин кард, ки дар посух ба қарори додгоҳии ''[[Google v. Gonzalez]]'' таъсис ёфта буд. Ин парванда боиси афзоиши дархостҳо ба Google барои ҳазфи маълумот аз натиҷаҳои ҷустуҷӯ гардид. Уэлс гуфт, ки мехоҳад ин кумита "як ҳайати бонуфуз (blue-ribbon panel)" барои қонунгузорон бошад ва на танҳо ба Google, балки ба онҳо низ маслиҳат диҳад.{{cite news |last = Fleischer |first = Lisa |url = https://blogs.wsj.com/digits/2014/05/30/google-taps-wikipedias-wales-to-help-weigh-right-to-be-forgotten/ |title = Google Taps Wikipedia's Wales to Help Weigh "Right to Be Forgotten" |newspaper = [[The Wall Street Journal]] |date = May 30, 2014 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = July 9, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170709234808/https://blogs.wsj.com/digits/2014/05/30/google-taps-wikipedias-wales-to-help-weigh-right-to-be-forgotten/ |url-status = live }}

=== Иқдомҳои ахир ва фаъолиятҳои ҳуқуқи инсон ===

Соли 2017, Ҷимми Уэлс эълон кард, ки ӯ як нашрияи рақамии нав бо номи WikiTribune роҳандозӣ мекунад, ки ҳадафаш мубориза бо ахбори бардурӯғ (fake news) тавассути ҳамкорӣ байни рӯзноманигорони касбӣ ва ихтиёриён мебошад. Уэлс онро ҳамчун "ахбор барои мардум ва бо иштироки мардум" тавсиф кард ва гуфт, ки ин бори аввал хоҳад буд, ки рӯзноманигорони касбӣ ва рӯзноманигорони шаҳрвандӣ баробарона, ҳамроҳ, мақолаҳоро навишта, таҳрир мекунанд ва ҷамъияте, ки ҳамеша далелҳоро тафтиш ва бозтафтиш мекунад, пуштибони онҳо хоҳад буд.{{cite news |url = https://www.theguardian.com/technology/2017/apr/25/wikipedia-founder-jimmy-wales-to-fight-fake-news-with-new-wikitribune-site |last = Hern |first = Alex |title = Wikipedia co-founder launches Wikitribune to eradicate fake news |newspaper = The Guardian |date = April 25, 2017 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = May 20, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170520003528/https://www.theguardian.com/technology/2017/apr/25/wikipedia-founder-jimmy-wales-to-fight-fake-news-with-new-wikitribune-site |url-status = live }}

Дар моҳи октябри соли 2019, Уэлс шабакаи иҷтимоии нав бо номи WT Social-ро роҳандозӣ кард, ки бе таблиғот буда, ҳамчун алтернатива ба Facebook ва Twitter пешниҳод шуд.{{cite news |title = Wikipedia co-founder Jimmy Wales launches Twitter and Facebook rival |url = https://www.ft.com/content/9956ff9c-0622-11ea-a984-fbbacad9e7dd |access-date = November 16, 2019 |newspaper = [[Financial Times]] |archive-date = November 17, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20191117081307/https://www.ft.com/content/9956ff9c-0622-11ea-a984-fbbacad9e7dd |url-status = live }}{{cite magazine |title = Want an Ad-Free Social Network? Wikipedia's Co-Founder Made One |url = https://uk.pcmag.com/mastodon/123604/want-an-ad-free-social-network-wikipedias-co-founder-made-one |access-date = November 16, 2019 |magazine = [[PCMag]] |date = November 15, 2019 |archive-date = November 16, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20191116010503/https://uk.pcmag.com/mastodon/123604/want-an-ad-free-social-network-wikipedias-co-founder-made-one |url-status = live }}

Ҷимми Уэлс инчунин муассисаи хайрияе бо номи The Jimmy Wales Foundation for Freedom of Expression дар Британия таъсис дод, ки вазифааш мубориза бо хилофкориҳои ҳуқуқи инсон дар заминаи озодии баён мебошад.{{cite news |last1 = Smith |first1 = Charlie |date = September 4, 2015 |title = Jimmy Wales on Censorship in China |website = HuffPost |url = http://www.huffingtonpost.com/charlie-smith/jimmy-wales-on-censorship_b_8087400.html |access-date = March 8, 2017 |archive-date = March 22, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190322084555/https://www.huffingtonpost.com/charlie-smith/jimmy-wales-on-censorship_b_8087400.html |url-status = live }}{{cite news |title = Jimmy Wales wants Wikipedia to change the world, again |work = The Jerusalem Post |url = http://www.jpost.com/Business-and-Innovation/Tech/Jimmy-Wales-wants-Wikipedia-to-change-the-world-again-403592 |access-date = March 8, 2017 |archive-date = October 12, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20191012102843/https://www.jpost.com/Business-and-Innovation/Tech/Jimmy-Wales-wants-Wikipedia-to-change-the-world-again-403592 |url-status = live }}

Уэлс ин фондро баъди гирифтани ҷоизае аз роҳбари [[Дубай]] таъсис дод, ки ба гуфтаи ӯ, ба сабаби қонунҳои шадиди сензура дар он кишвар, ӯ наметавонист онро қабул кунад, вале низ имкон надошт онро баргардонад. Ба ҳолати соли 2016, директори иҷроияи ин фонд [[Орит Копел]] мебошад.{{Cite news |last1 = Wales |first1 = Jimmy |last2 = Kopel |first2 = Orit |date = March 16, 2016 |title = Jimmy Wales: 'The world needs to ask: #whereisBassel?' |newspaper = The Guardian |url = https://www.theguardian.com/world/shortcuts/2016/mar/16/jimmy-wales-the-world-needs-to-ask-whereisbassel |access-date = August 11, 2017 |issn = 0261-3077 |archive-date = September 18, 2019 |archive-url = https://web.archive.org/web/20190918020326/https://www.theguardian.com/world/shortcuts/2016/mar/16/jimmy-wales-the-world-needs-to-ask-whereisbassel |url-status = live }}

Назари сиёсӣ

Фалсафаи шахсӣ

[[File:JimmyWalesJI5.jpg|thumb|left|Уэлс дар ҷаласаи Шӯрои Creative Commons, июни соли 2008]]

Ҷимми Уэлс қаблан худро як [[Объективизм|объективист]] номидааст, ки ин ба фалсафаи нависандаи асри 20 [[Айн Ранд]] марбут аст — фалсафае, ки бар ақлгароӣ, [[шахсиятгароӣ]] ва [[капитализм]] таъкид мекунад. Уэлс бори аввал бо ин фалсафа ҳангоми хондани романи Ранд ''[[The Fountainhead]]'' дар давраи донишҷӯӣ шинос шудааст. Соли 1992, ӯ рӯйхати паёмҳои электронӣ бо номи "Музокираҳои мураттаби фалсафаи объективистӣ" таъсис дод. Гарчанде гуфтааст, ки ин фалсафа "ба ҳама кору андешаҳояш таъсир дорад", ӯ илова кардааст, ки "ман назар ба бисёре аз онҳое ки худро объективист меноманд, беҳтар тавонистам назари шахсии худро ба дигарон таҳмил накунам".

[[File:2014-03-14 CeBIT Global Conferences, Jimmy Wales, Founder Wikipedia, (26) On stage showing the world for Wikipedia Zero (500 millions), while Brent Goff is still listening.jpg|thumb|Ҷимми Уэлс дар конфронси CeBIT Global, соли 2014]]

Дар як барномаи ''[[Q&A (U.S. talk show)|Q&A]]'' дар шабакаи [[C-SPAN]] моҳи сентябри 2005, вақте [[Брайан Лэмб]] аз ӯ дар бораи таъсири Ранд пурсид, Уэлс [[ростқавлӣ]] ва "аҳамияти мустақилият"-ро арзишҳои шахсии худ номид. Ҳангоми суол дар бораи фалсафаи сиёсии шахсӣ, ӯ худро [[либертарианизм|либертариан]] тавсиф кард, гарчанде ҳизби либертариҳоро "девонаҳо" номид, ва арзишҳои роҳнамоии худро чунин шарҳ дод: "озодӣ, ҳуқуқи шахсӣ, муносибат бо дигарон бе истифодаи зӯрӣ".

Дар як твитти соли 2014, Уэлс пуштибонии худро аз [[сарҳадҳои боз]] изҳор дошта, гуфт:

"Ман ба барҳам додани сарҳадҳо ва тиҷорати озод ҳамчун роҳи расидан ба сулҳ бовар дорам. Монеаҳо ҳатман боиси зӯроварӣ мешаванд."{{cite tweet|user=jimmy_wales|number=429505544265560064|access-date=December 29, 2023|date=February 1, 2014|title=I believe in the elimination of borders and free commerce as a route to peace. Barriers necessarily imply violence.}}

Соли 2007, як мусоҳиба бо Уэлс мавзуи асосии шумораи июни маҷаллаи либертари ''[[Reason (magazine)|Reason]]'' буд, ки дар он Уэлс назарҳои сиёсии худро "марказгароёна ва ростгароёна" (center-right) тавсиф кард. Аммо дар мусоҳибае бо ''[[The Independent]]'' соли 2011, ӯ аз эътирозгарони [[Occupy Wall Street]] ва [[Occupy London]] изҳори ҳамдардӣ кард ва гуфт:

"Шумо ҳатто лозим нест сотсиалист бошед, то бигӯед, ки гирифтани пул аз ҳама ва додани он ба чанде сарватманд дуруст нест. Ин тиҷорати озод нест."{{cite news |last = Dugan |first = Emily |url = https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/jimmy-wales-the-internets-shy-evangelist-2374679.html |archive-url = https://ghostarchive.org/archive/20220609/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/jimmy-wales-the-internets-shy-evangelist-2374679.html |archive-date = June 9, 2022 |url-access = subscription |url-status = live |date = October 23, 2011 |title = Jimmy Wales: The internet's shy evangelist |newspaper = The Independent |access-date = December 26, 2017 }}

[[Дэн Ҳоджес]] аз рӯзномаи ''[[The Daily Telegraph]]'' ӯро як шахсияти ҳамдард ба [[Ҳизби коргарии Бритониё]] (Labour Party) тавсиф кард. Соли 2015, Уэлс пешниҳод кард, ки ба [[Эд Милибанд]] дар таҳияи стратегияи шабакаҳои иҷтимоии Ҳизби коргарӣ кӯмак кунад, вале Милибанд ин пешниҳодро рад кард.

Ҳамон сол, Уэлс ҳамчун раиси кумитаи интихоботии номзади демократ [[Лоуренс Лессиг]] дар интихоботи президентии соли 2016 ширкат варзид.{{cite web |url = https://www.theregister.co.uk/2015/08/17/jimbo_wikipedia_wales_leads_lawrence_lessigs_presidential_push/ |title = Jimbo 'Wikipedia' Wales leads Lawrence Lessig's presidential push |website = The Register |date = August 17, 2015 |access-date = December 26, 2017 |author = Sharwood, Simon |archive-date = October 23, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20171023133138/http://www.theregister.co.uk/2015/08/17/jimbo_wikipedia_wales_leads_lawrence_lessigs_presidential_push/ |url-status = live }}

Соли 2016, Уэлс бо 11 соҳибкори дигари амрикоӣ як номаи кушод ба мардум нашр кард ва аз онҳо даъват кард, ки ба [[Доналд Трамп]] овоз надиҳанд.{{cite news |url = http://www.bizjournals.com/austin/news/2016/10/07/why-joseph-kopser-11-other-national-business.html |title = Why Joseph Kopser, 11 other national business leaders oppose Donald Trump |work = Austin Business Journal |date = October 7, 2016 |access-date = December 26, 2017 |author = Barr, Greg |archive-date = May 6, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170506100527/http://www.bizjournals.com/austin/news/2016/10/07/why-joseph-kopser-11-other-national-business.html |url-status = live }}

Дар моҳи майи 2017, Уэлс дар шабакаи Quora гуфт, ки ӯ худро марказгаро ва ислоҳталаб (градӯалист) мешуморад ва ба тағйироти сусту пайдарпай, ки имкони озмоиш ва кам кардани бесуботии иҷтимоиро медиҳанд, бартарӣ медиҳад.{{Cite web |url = https://www.quora.com/Where-is-Jimmy-Wales-on-the-political-compass |title = Where is Jimmy Wales on the political compass? |publisher = Quora | access-date = September 2, 2018 |archive-date = August 10, 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220810210625/https://www.quora.com/Where-is-Jimmy-Wales-on-the-political-compass |url-status = live }}

Дар майи 2022, Уэлс гуфт, ки дигар худро бо ҳеҷ як тамғаи сиёсӣ шиносоӣ намекунад.{{Cite magazine |last = Mangu-Ward |first = Katherine |date = April 28, 2022 |title = Wikipedia's Jimmy Wales Has Already Solved the Internet's Problems |url = https://reason.com/video/2022/04/28/wikipedias-jimmy-wales-has-already-solved-the-internets-problems/ |access-date = May 7, 2022 |magazine = [[Reason (magazine)|Reason]] |archive-date = May 6, 2022 |archive-url = https://web.archive.org/web/20220506225342/https://reason.com/video/2022/04/28/wikipedias-jimmy-wales-has-already-solved-the-internets-problems/ |url-status = live }}

Дар майи 2024, дар арафаи [[интихоботи умумии Бритониё (2024)]], Уэлс ҳамчун як имзокунандаи номаи кушоди дастгирии Ҳизби коргарии Бритониё ширкат кард.{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2024/05/28/uk-election-wikipedias-jimmy-wales-and-business-leaders-back-labour.html|title=More than 100 business leaders including Wikipedia's Jimmy Wales sign open letter backing Britain's center-left opposition|first=Jenni|last=Reid|date=May 28, 2024|website=CNBC}}{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/articles/ckvv8qwl4y4o|title=General election: 121 business chiefs sign letter backing Labour|date=May 27, 2024|website=BBC News}}

Рушд ва идораи Википедия

Уэлс дар ҷашни 10-солагии Википедияи бенгалӣ

Ҷимми Уэлс мақолаи иқтисоддони мактаби Австрия Фридрих Ҳайек — "Истифодаи дониш дар ҷомеа"-ро, ки ҳангоми таҳсил дар донишгоҳ хонда буд, ҳамчун нуқтаи марказии андешаҳои худ дар бораи “чи гуна идора кардани лоиҳаи Википедия” медонад. Ҳайек бар он буд, ки дониш пароканда аст — ҳар шахс танҳо қисми хурде аз дониши умумиро медонад — ва бинобар ин, қарори беҳтар он аст, ки аз ҷониби нафароне гирифта шавад, ки дониши маҳаллӣ доранд, на як мақомоти марказӣ.

Уэлс ин мақолаи Ҳайекро дар солҳои 1990 дубора баррасӣ кард, вақте ки дар бораи ҳаракат барои коди кушода (open source) мутолиа мекард — ҳаракате, ки аз рушди дастаҷамъона ва паҳн кардани ройгони барномаи компютерӣ пуштибонӣ мекард. Ӯ махсусан аз мақолаи "Калисо ва бозор" (The Cathedral and the Bazaar) — ки баъдтар ба китобе бо ҳамин ном табдил ёфт — таҳияшуда аз ҷониби яке аз муассисони ин ҳаракат, Эрик С. Реймонд, илҳом гирифт, зеро он "чашмонашро ба имкониятҳои ҳамкории оммавӣ боз кард".

Бо таҷрибае, ки Уэлс дар соҳаи молия ва савдо бо фьючерсҳо ва опсионҳо дошт, ӯ ба назарияи бозӣ ва таъсири ҳавасмандкунӣ ба фаъолияти муштараки инсонӣ шавқ пайдо кард. Ӯ ин шавқро ҳамчун як пояи муҳими корҳои рушдии худ дар Википедия медонад.

Уэлс ақидаро, ки гӯё нақши ӯ дар пешбурди Википедия бехудписандӣ (алтруизм) аст, рад мекунад. Ӯ бехудписандиро чунин таъриф медиҳад: "фидо кардани арзишҳои шахсии худ барои дигарон", ва мегӯяд:

"Фикре ки гӯё иштирок дар як иқдоми хайрхоҳона барои паҳн кардани дониш ба маънои нобуд кардани арзишҳои шахсӣ бошад, барои ман ҳеҷ маъно надорад".

Додгоҳи адолати Аврупо

14 майи соли 2014, Ҷимми Уэлс ба қарори Суди Аврупо оид ба ҳуқуқи шахс барои дархости ҳазфи маълумот аз натиҷаҳои ҷустуҷӯи Google шадидан вокуниш нишон дод. Ӯ ба BBC изҳор дошт, ки ин қарор "яке аз васеътарину сахттарин қарорҳои сензураи интернетиест, ки ман ягон бор дидаам".{{cite news |last = Lee |first = Dave |url = https://www.bbc.com/news/technology-27407017 |title = Google ruling 'astonishing', says Wikipedia founder Wales |agency = BBC News |date = May 14, 2014 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = September 13, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170913132334/http://www.bbc.com/news/technology-27407017 |url-status = live }}

Дар аввали моҳи июни 2014, сомонаи TechCrunch бо Уэлс мусоҳиба анҷом дод, зеро Google ӯро ба ҳайати як кумитаи машваратие даъват карда буд, ки барои баррасии чунин дархостҳо ва машварат ба қонунгузорон ва ҷомеа ташкил шудааст.{{cite news |last = Lomas |first = Natasha |title = Jimmy Wales Blasts Europe's "Right To Be Forgotten" Ruling As A "Terrible Danger" |url = https://techcrunch.com/2014/06/07/wales-on-right-to-be-forgotten/?ncid=tcdaily |newspaper = TechCrunch |publisher = AOL Inc |access-date = June 9, 2014 |date = June 8, 2014 |archive-date = June 12, 2014 |archive-url = https://web.archive.org/web/20140612002627/http://techcrunch.com/2014/06/07/wales-on-right-to-be-forgotten/?ncid=tcdaily |url-status = live }}

Қарори Суди Аврупо Google-ро вазифадор кард, ки равандеро роҳандозӣ кунад, ки ба мардум имкон диҳад то бо ширкат дар мавриди ҳазфи маълумоти кӯҳнашуда ё номувофиқ муроҷиат кунанд. Ба гуфтаи Ларри Пейҷ, 30 фоизи дархостҳо пас аз он қарори додгоҳ дар гурӯҳи "дигар" ҷой гирифтаанд.

Уэлс дар шарҳи худ гуфт:

"Ман бовар надорам, ки ин қарор ягон таъсири воқеӣ ба ҳуқуқи шахсӣ дошта бошад, зеро маълумоти ростине, ки аз ҷониби додгоҳ нашр шудааст, иттилои хусусӣ ҳисоб намешавад. Агар ҳам таъсире дошта бошад, он танҳо масъалаҳои фалсафии марбут ба махфиятро дарҳам мезанад ва пешрафтро душвор мекунад. Дар мавриди маълумоти рост, бе тӯҳмат ва ба таври қонунӣ дастрасшуда, ман ягон асоси қобили қабул барои сензура кардани гуфтаҳои дигарон намебинам. Мо набояд инро "маълумот" (data) унвон кунем — мо дар бораи фурӯ нишондани дониш сухан меронем."

Уэлс инчунин Википедияро мисол овард:

"Шумо ҳуқуқ надоред, ки бо истифода аз қонун, аз нависандагони Википедия талаб кунед, ки маълумоти ростро нанависанд, ва наметавонед Google-ро маҷбур созед, ки маълумоти ростро нашр накунад."

Ӯ хулоса кард:

"Яке аз натиҷаҳои ин баҳс бояд таҳкими ҳуқуқи озодии сухан дар Аврупо бошад — дар асл, бо забони Ислоҳи аввал (First Amendment) Конститутсияи ИМА."

Масоили дигар

[[File:Fake News versus Real Politics (39196356574).jpg|left|thumb|Уэлс дар Форуми иқтисодии ҷаҳонӣ, 2018, [[Давос]]]]

Дар шумораи январ/феврали соли 2006 маҷаллаи ''[[Maximum PC]]'' гузориш дод, ки Ҷимми Уэлс аз иҷрои дархости [[Ҷумҳурии Мардумии Чин]] барои [[сензура]] кардани мақолаҳои Википедия, ки "сиёсатан ҳассос" дониста мешуданд, сарпечӣ кард. Дар ҳоле ки ширкатҳои дигари интернетӣ, монанди Google, [[Yahoo!]] ва [[Microsoft]], зери фишори ҳукумати Чин таслим шуда буданд, Уэлс изҳор дошт, ки беҳтар аст чунин ширкатҳо ба сиёсати озодии иттилоотии Википедия пайравӣ кунанд.Maximum PC, 2006 holiday issue, p. 9, [[Future US, Inc.]], {{ISSN|1522-4279}}

Дар соли 2010, Уэлс сомонаи фошкунандаи [[WikiLeaks]] ва муҳаррири он [[Ҷулиан Ассанж]]-ро интиқод кард ва гуфт, ки нашри [[сенагузори ҷангии Афғонистон дар соли 2010]] метавонад боиси марги касе гардад. Ӯ ҳамчунин аз истифодаи калимаи "wiki" аз ҷониби WikiLeaks норозигӣ кард:{{cite news |last = Reynolds |first = Lindor |url = https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h88Z4oCWBfdZ_KGxXLSowK3RYUNw?docId=CNG.bf57684dba4b5bc4d7503b36b06a8e30.941 |title = Wikipedia co-founder slams Wikileaks |agency = Agence France-Presse |access-date = September 28, 2010 |archive-url = https://web.archive.org/web/20101001172837/https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5h88Z4oCWBfdZ_KGxXLSowK3RYUNw?docId=CNG.bf57684dba4b5bc4d7503b36b06a8e30.941 |archive-date = October 1, 2010 |url-status = dead }}

"Онҳо дар асл wiki нестанд. Моҳияти wiki ин раванди таҳрири ҳамкорона аст."{{cite news |last = Burrell |first = Ian |title = Jimmy Wales: 'It's not about how many pages. It's about how good they are' |url = https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/jimmy-wales-its-not-about-how-many-pages-its-about-how-good-they-are-2164840.html |archive-url = https://ghostarchive.org/archive/20220609/https://www.independent.co.uk/news/people/profiles/jimmy-wales-its-not-about-how-many-pages-its-about-how-good-they-are-2164840.html |archive-date = June 9, 2022 |url-access = subscription |url-status = live |access-date = April 13, 2019 |newspaper = The Independent |date = December 20, 2010 }}

11 декабри соли 2007, Уэлс дар назди Кумитаи Сенати ИМА оид ба [[Амнияти ватанӣ ва корҳои давлатӣ]] шаҳодат дод.{{cite web |date=December 11, 2007 |title=S. Hrg. 110-894 - E-Government 2.0: Improving Innovation, Collaboration, and Access |url=https://www.govinfo.gov/app/details/CHRG-110shrg40507/CHRG-110shrg40507 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20230628215646/https://www.govinfo.gov/app/details/CHRG-110shrg40507/CHRG-110shrg40507 |archive-date=June 28, 2023 |access-date=June 28, 2023 |website=GovInfo.gov |publisher=U.S. Government Printing Office}} Ӯ инчунин шаҳодати хаттии худро бо унвони "Ҳукумати электронӣ 2.0: Беҳтарсозии навоварӣ, ҳамкорӣ ва дастрасӣ" ба кумита пешниҳод кард.{{r|govinfo|pp=85-90}} Дар соли 2012, Уэлс ба [[Вазири корҳои дохилии Бритониё]] муроҷиат кард ва мухолифати худро бо истирдоди [[Ричард О'Дуайер]] ба ИМА баён намуд.{{cite news |last = Ball |first = James |title = Wikipedia's founder calls for Richard O'Dwyer extradition to be stopped |url = https://www.theguardian.com/uk/2012/jun/24/wikipedia-founder-richard-odwyer-extradition-stopped |newspaper = The Guardian |access-date = December 26, 2017 |archive-date = July 10, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20170710053531/https://www.theguardian.com/uk/2012/jun/24/wikipedia-founder-richard-odwyer-extradition-stopped |url-status = live }} Пас аз расидан ба созишномаи ба истирдод роҳ надодан, Уэлс изҳор дошт:

"Ин як хабари хеле хурсандиовар аст, ва ман аз шунидани он хушҳолам... Қадами оянда бояд аз нав баррасии созишномаи истирдоди Бритониё бошад, ки аслан имкон медиҳад чунин ҳолатҳои бемаънӣ ба вуҷуд оянд."{{cite news |last1 = Davies |first1 = Lizzy |last2 = Ball |first2 = James |last3 = Bowcott |first3 = Owen |title = Wikipedia founder hails extradition deal with US and calls for law reform |url = https://www.theguardian.com/uk/2012/nov/28/wikipedia-extradiction-law-review-odwyer |newspaper = The Guardian |date = November 28, 2012 |access-date = December 26, 2017 |archive-date = December 26, 2017 |archive-url = https://web.archive.org/web/20171226235422/https://www.theguardian.com/uk/2012/nov/28/wikipedia-extradiction-law-review-odwyer |url-status = live }}

Дар моҳи августи соли 2013, Уэлс нақшаи Сарвазири Британияи Кабир David Cameron оид ба ҷорӣ кардани филтри порнографияи интернетиро "абсурд" номид.Gray, Lila. Wikipedia Gives Porn a Break, XBIZ (September 17, 2013).

Дар ноябри ҳамон сол, Уэлс ба моҷарои Сноуден низ изҳори назар карда, Эдвард Сноуден-ро "қаҳрамон" номид ва гуфт, ки таърих ӯро "ба таври мусбат" баҳо хоҳад дод. Ӯ ҳамчунин иброз дошт, ки мардуми ИМА "агар маълум мешуд ва аз онҳо пурсида мешуд", ҳаргиз барномаи васеи назоратиро, ки Сноуден фош кард, ҷонибдорӣ намекарданд.Gabbatt, Adam. Edward Snowden a 'hero' for NSA disclosures, Wikipedia founder says (November 25, 2013).

Дар соли 2014, ҳангоми моҷарои Gamergate, дар посух ба паёми электронии як донишҷӯи риштаи илмҳои компютерӣ, ки иддао дошт Википедия нисбати Gamergate "комилан бетараф нест", Уэлс гӯё навиштааст: "Бароям хеле душвор аст, ки бовар кунам Gamergate 'воқеан дар бораи ахлоқ дар рӯзноманигорист', вақте ки ҳар як таҷрибаи шахсии ман бо он бо одамони ҷонибдори GG марбут буд, ки таҳқир, таҳдид, фош кардани маълумоти шахсӣ ва амсоли он анҷом додаанд." Ӯ афзуд, ки ин ҳаракат "ҳамеша доғдор ва рабуда шудааст аз ҷониби якчанд нафаре, ки намунаи хуби намояндагӣ нестанд."Van Winkle, Dan Wikipedia's Jimmy Wales Not Taking Gamergate's Crap. The Mary Sue (December 19, 2014).

Пас аз интиқод аз ҷониби ҷонибдорони Gamergate, Уэлс аз гуфтаҳои худ ҳимоят кард ва навишт: "Масъала он нест, ки ман ба чӣ бовар дорам. GG бо озору азият машҳур аст. Биёед фикр кунед, ки чаро."Nissim, Mayer Jimmy Wales replies to GamerGate criticism. Digital Spy (December 20, 2014).

Дар ноябри соли 2019, Уэлс Twitter-ро ба додани имтиёз ба шахсони маъруф, ба мисли Трамп ва Илон Маск, айбдор кард, зеро он шахсиятҳо барои изҳороти баҳсбарангезашон баста ё масдуд нашудаанд.Randerson, James. Jimmy Wales: Twitter should ban Trump (November 26, 2019).

Дар моҳи майи соли 2020, Уэлс аз Трамп барои таҳдид ба танзими ширкатҳои шабакаҳои иҷтимоӣ интиқод кард ва ӯро "ҷунунӣ" хонд.Srikanth, Chandra R.. Donald Trump is a lunatic: Wikipedia co-founder Jimmy Wales (May 28, 2020).

Дар моҳи сентябри соли 2021, Ҷимми Уэлс изҳор дошт, ки Facebook ва Twitter бояд бо истифода аз модераторони ихтиёрӣ алайҳи дурӯғпароканӣ ва таҳқиру озор дар платформаҳояшон мубориза баранд.Milmo, Dan. Facebook and Twitter 'should use volunteer moderators' says Wikipedia founder (September 23, 2021).

Дар моҳи октябри соли 2021, Уэлс таъкид кард, ки "ҳифзи рамзгузории мустаҳкам барои ҳимояи ҳуқуқи инсонӣ дар саросари ҷаҳон бисёр муҳим аст."Butcher, Mike. Watch Edward Snowden launch Global Encryption Day, live today (October 21, 2021).

Дар моҳи майи соли 2022, дар робита ба пешниҳоди Илон Маск барои харидани Twitter, Уэлс гуфт: "Ба назари ман, ӯ баъзе андешаҳои хуб ва баъзе фикрҳои номатлуб дорад, тибқи изҳоротҳои умумии ӯ". Вай афзуд: "Аз тарафи дигар, Twitter метавонад дар панҷ соли оянда ба таври назаррас беҳтар шавад, ё шояд комилан аз байн равад — ҳамааш аз қарорҳое вобаста аст, ки Маск қабул мекунад."Wood, Tom Wikipedia Founder Jimmy Wales Says Twitter 'Could Be Dead In Five Years' Under Elon Musk's Leadership. LADbible Group (May 17, 2022).

Ҳангоми пандемияи COVID-19, Уэлс дар Википедия қайд кард, ки мавқеи расонаҳои расмӣ дар мавриди назарияи ихроҷи вирус аз лаборатория тағйир ёфтааст — аз "ин хеле ғайриимкон аст ва танҳо назарияҳои тавтиъа чунин чизеро мегуянд" ба "ин яке аз фарзияҳои мумкин аст".Ryan, Jackson Inside Wikipedia's endless war over the coronavirus lab leak theory. CNET (June 24, 2021).

Уэлс зиёда аз даҳ маротиба ба Исроил сафар кардааст ва гуфтааст, ки ӯ "ҷонибдори қавии Исроил" мебошад. Дар соли 2015, ба ӯ ҷоизаи байналмилалии Ҷоизаи Дан Давид супурда шуд, ки ҳар сол дар Донишгоҳи Тел-Авив тақдим мегардад ва арзиши он 1 миллион долларро ташкил медиҳад (10 фоизи он ба донишҷӯёни докторӣ меравад). Уэлс барои роҳбарии он чи ки кумитаи ҷоиза "инқилоби иттилоотӣ" номид, интихоб гардид.Sales, Ben. Wikipedia founder Jimmy Wales likes Israel but stays neutral.

Ҳаёти шахсӣ

Уэлс бо ҳамсари дуюмаш, Кристин Роҳан

Уэлс се бор оиладор шудааст. Дар синни 20-солагӣ ӯ бо Памела Грин издивоҷ кард,Chozick, Amy. Jimmy Wales Is Not an Internet Billionaire (June 30, 2013). ки ҳамкораш дар як мағозаи хӯрокворӣ дар Алабама буд. Онҳо соли 1993 ҷудо шуданд. Ӯ бо ҳамсари дуюмаш, Кристин Роҳан, тавассути як дӯсташ дар Чикаго шинос шуд, дар он замон Роҳан ҳамчун тоҷири пӯлод барои Mitsubishi фаъолият мекард. Онҳо моҳи марти соли 1997 дар округи Монро, Флорида издивоҷ карданд,Meyer, Susan (2013). Jimmy Wales and Wikipedia. Rosen Publishing. p. 27. ISBN 978-1-4488-6912-1.  ва соҳиби як духтар шуданд, аммо соли 2008 ҷудо шуданд.

Уэлс соли 1998 ба Сан Диего кӯчид, аммо пас аз ноумед шудан аз бозори манзил дар он ҷо, соли 2002 ба Сент-Питерсберг, Флорида кӯч баст.

Соли 2008 Уэлс бо рӯзноманигори муҳофизакори канадаӣ Рейчел Марсден муносибати кӯтоҳмуддат дошт, ки пас аз муроҷиати Марсден дар бораи саҳифаи Википедияи худ оғоз шуд. Пас аз он ки айбдоркуниҳо дар бораи мухолифати манфиатҳо садо доданд, Уэлс иқрор кард, ки чунин муносибат вуҷуд дошт, аммо хотима ёфтааст ва ба масъалаҳои Википедия таъсир нарасондааст, изҳороте, ки Марсден онро рад кард.

Уэлс бо Кейт Гарви рӯзи 6 октябри соли 2012 дар капеллаи Уэсли, Лондон издивоҷ кард.Donnelly, Laura. Wiki wedding: Wikipedia founder Jimmy Wales marries Tony Blair's former aide (October 6, 2012).Шаблон:Cbignore Гарви котиби шахсии собиқи Тони Блэр мебошад; онҳо дар Давос, Швейтсария шинос шуданд.Smallman, Danny. Jimmy Wales: Mr Wikipedia on today's blackout (January 18, 2012). Уэлс бо Гарви ду духтари дигар дорад, илова ба духтараш бо Роҳан.Jaffé-Pearce, Michèle. A life in the day: Jimmy Wales (March 12, 2017). «He lives in west London with his third wife, Kate Garvey, a former aide to Tony Blair, and daughters Ada, 5, and Jemima, 3. Kira, 16, his daughter with his second wife, lives in Florida.».

Уэлс як атеист аст. Дар як мусоҳиба бо Big Think, ӯ гуфт, ки фалсафаи ӯ бар асоси ақл бунёд ёфтааст ва ӯ комилан ба дин бовар надорад.Jimmy Wales, Big Think Media (August 10, 2007). «I'm a complete non-believer.».

Уэлс аз соли 2012 дар Лондон зиндагӣ мекунад,Hough, Stephen. Jimmy Wales: Wikipedia chief to advise Whitehall on policy (March 11, 2012).Шаблон:Cbignore ва соли 2019 шаҳрвандии Бритониёро ба даст овард.Wales, Jimmy [@jimmy_wales] (September 16, 2019). "I just became a UK citizen, quite happy about that. It occurs to me that perhaps a few MPs should actually take the "Life in the UK" test and study the manual!" (Tweet) – via Twitter. 

Соли 2021, дар подкасти The Tim Ferriss Show, ӯ ошкор кард, ки пас аз хондани китоби Феррис The 4-Hour Workweek ба таври махфӣ як моҳ дар Буэнос-Айрес, Аргентина зиндагӣ кардааст.Jones, Stephen Wikipedia founder Jimmy Wales said he secretly lived in Argentina for a month after reading 'The 4-Hour Workweek' by Tim Ferriss. Business Insider (September 6, 2021).

Ҳамчунин нигаред

Рӯйхати шахсони марбут ба Википедия

User:Jimbo Wales, саҳифаи корбарии Уэлс дар Википедия