Ҷонас Солк

Ҷонас Солк
Ҷонас Солк
	англ. Jonas Salk
Таърихи таваллуд	28 октябр 1914[…]
Зодгоҳ	Ню-Йорк, иёлати Ню-Йорк, Иёлоти Муттаҳидаи Амрико;
Таърихи даргузашт	23 июн 1995[…] (80 сол)
Маҳалли даргузашт	La Jolla[d], Сан Диего, Калифорния, Иёлоти Муттаҳидаи Амрико;
Кишвар	Иёлоти Муттаҳидаи Амрико;
Фазои илмӣ	вирусшиносӣ ва epidemiology[d]
Ҷойҳои кор	University of Pittsburgh[d];
Алма-матер	Донишгоҳи Мичиган; City College of New York[d]; Донишгоҳи Ню-Йорк; Grossman School of Medicine[d]; Fanny Edel Falk Laboratory School[d];
Роҳбари илмӣ	Thomas Francis, Jr.[d]
Ҷоизаҳо	ҷоизаи Ҷавоҳирлаъл Неҳрӯ (1975) Humanist of the Year[d] (1976) Lasker-DeBakey Clinical Medical Research Award[d] (1956) Congressional Gold Medal[d] California Hall of Fame[d] (2007) Distinguished Americans series[d] (2006) Robert Koch Prize[d] (1962) Howard Taylor Ricketts Prize[d] (1957) John Scott Award[d] (1957)
Имзо
	Парвандаҳо дар Викианбор

Ҷонас Солк (англ. Jonas Edward Salk; 28 октябри 1914, Ню-Йорк — 23 июни 1995, Ло Ҳуё) — амрикоӣ, вирусшинос. Ҳамчун яке аз ихтироъкорони нахустин ваксинаҳо бар зидди полиомиелит (дар ҳамкорӣ бо олимони амрикоӣ Ҳилари Копровский ва Алберт Сейбин, мебошанд, ки бо ҳамкории зич бо олимони шӯравӣ Михаил Чумаков ва Анатолий Смородинтсев) кор кардаву маъруфият дорад.

Хонавода

Ҷонас дар хонаводаи Даниил ва Дора Солк — муҳоҷирони яҳудии зодаи Лаҳистон — ба дунё омадааст. Ӯ ду бародар низ дошт — Ҳерман ва Ли. Хонавода аввал дар Гарлеми Шарқӣ, сипас дар Бронкс ва баъдтар дар Кувинс зиндагӣ мекарданд. Даниил Солк дӯзандаи либосҳои занона буд ва тавонист ба фарзандонаш таҳсили хуби мактабӣ фароҳам оварад. Ҷонас дар Коллеҷи шаҳрии Ню-Йорк таҳсил кард. Баъдан дар Донишгоҳи Ню-Йорк дараҷаи докторӣ дар риштаи тибро ба даст овард.

9 июни соли 1939 бо Донна Линдси Калпин, ки бо ӯ ҳанӯз дар замони таҳсил дар коллеҷ шинос шуда буданд, издивоҷ кард. Соли 1968 онҳо аз ҳам ҷудо шуданд. Аз ин издивоҷ се фарзанд доштанд: Питер, Даррел ва Ҷонатан.

Соли 1970 бо рассоми фаронсавӣ Франсуаза Жило (1921–2023) издивоҷ кард, ки қаблан ҳамсафари зиндагии Пабло Пикассо ва модари ду фарзанди ӯ буд.

Кор ва пажӯҳиш

Соли 1943 Солк ваксинаи муассир бар зидди зукомро ихтирох кард, ки дар солҳои охири Ҷанги Дуюми Ҷаҳон ба таври васеъ дар нерӯҳои мусаллаҳи ИМА ва кишварҳои муттаҳид истифода мешуд.

Аз соли 1947 Солк дар факултети тибби Донишгоҳи Питтсбург ба ҳайси омӯзгор фаъолият мекард.

Соли 1948 ӯ дар як лоиҳае, ки аз ҷониби Фонди миллии фалаҷи кӯдакона маблағгузорӣ мешуд, иштирок кард. Ҳадафи лоиҳа муайян кардани шумораи навъҳои гуногуни вируси полиомиелит буд. Ҳангоми анҷом додани пажӯҳишҳо, Солк имкони васеъ кардани ин лоиҳаро барои таҳияи ваксина бар зидди полиомиелит эҳсос кард. Бо ҳамроҳии як гурӯҳ пажӯҳишгарони пуртаҷриба, ки худаш ҷамъ оварда буд, Солк ҳафт соли ояндаро пурра ба ин кор бахшид. Дар таҳқиқотҳояш ӯ аз «ҳуҷайраҳои ҷовидона»-и HeLa истифода бурд^[5].

Солк тасмим гирифт, ки ваксинаи сохтаашро патент накунад ва аз он суди молие набарад, то паҳншавии он дар саросари ҷаҳон ба ҳадди аксар расонида шавад ^[6]. Дар ҷавоб ба онҳе ки аз ӯ пурсиданд то ваксинаро сабти ихтироъ/патент кунад ӯ чунини гуфт:

“ Хеч сабти ихтироъе вуҷуд надорад. Оё метавонед хуршедро сабт ихтироъ кунед^[7]? “

Дар натиҷаи истифодаи васеи ваксина (солҳои 1956—1961) миёни кӯдакони гурӯҳҳои синнусолие, ки бештар аз ин беморӣ сироятӣ осебпазир буданд, сатҳи гирифторшавӣ ба 96% коҳиш ёфт.

Дар солҳои охири умраш Солк барои сохтани ваксина бар зидди ВНМО низ иштирок кард.

Мукофотҳо ва эътироф

1955 — Медали тиллои Конгресси ИМА
1956 — Ҷоизаи Ласкер — Дебейки барои пажӯҳиши пизишкии клиникӣ
1957 — Медали Ҷон Скотт
1958 —Толори шӯҳрати полио^[en]
1962 — Ҷоизаи Роберт Кох
1977 — Медали президентии озодӣ
1995 — Four Freedoms Award^[en]
2007 — California Hall of Fame^[en]

Эзоҳ

↑ ^1.0 ^1.1 Who Named It? (ингл.)
↑ ^2.0 ^2.1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.
↑ ^3.0 ^3.1 Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
↑ Union List of Artist Names (ингл.) — 2018.
↑ Кордейро, Вуд, 2021, Боб 1.
↑ About Jonas Salk(англ.). Salk Institute for Biological Studies. 24 апрели 2025 санҷида шуд.
↑ George Johnson. Once Again, A MAN WITH A MISSION (en-US), The New York Times (25 ноябри 1990). Проверено 26 апрели 2025.

Адабиёт

Хосе Луис Кордейро, Дэвид Вуд. . — 2021. — 376 с. — ISBN 978-5-9614-3809-3..

Пайвандҳо

Роберт Берг. Победивший полиомиелит(пайванди дастнорас — таърих). Глобальный еврейский on-line центр (29 октябри 2014). 29 октябри 2014 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 октябри 2014.
Санин Б. И. ПОЛИОМИЕЛИТ(рус.). bigenc.ru. Большая российская энциклопедия - электронная версия (2016). 20 августи 2020 санҷида шуд.

[_a452528ea5ea22f7-1] 1.0 ^1.1 Who Named It? (ингл.)

[_45202eeada33d5f0-2] 2.0 ^2.1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.

[_1c052b842d7c8f29-3] 3.0 ^3.1 Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.

[_512cd562ed4dbfdd-4] Union List of Artist Names (ингл.) — 2018.

[Кордейро,_Вуд—2021—Боб_1—-5] Кордейро, Вуд, 2021, Боб 1.

[6] About Jonas Salk(англ.). Salk Institute for Biological Studies. 24 апрели 2025 санҷида шуд.

[7] George Johnson. Once Again, A MAN WITH A MISSION (en-US), The New York Times (25 ноябри 1990). Проверено 26 апрели 2025.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]