Барий: Тафовут байни таҳрирҳо
No edit summary |
No edit summary |
||
| Сатри 1: | Сатри 1: | ||
{{Унсури ҷадвали даврӣ|align=center|fontsize=100%|number=56}} |
{{Унсури ҷадвали даврӣ|align=center|fontsize=100%|number=56}} |
||
'''Ба́рий''' |
'''Ба́рий''' — [[Элементҳои кимёӣ|унсури]] зергурӯҳи асосии гурӯҳи дуюм, даври шашум [[Ҷадвали даврии элементҳои кимёӣ|ҷадвали даврии]] [[Дмитрий Менделеев|Д. И. Менделеев]], бо бо рақами атомии 56. Бо рамзи '''Ba''' ({{Забон-ла|Barium}}) ифода мешавад. Массаи атомаиаш 137,33. Мансуби филиззҳои ишқорзаминӣ. Филиззи сафеди нуқрагуни нарм, ҳарорати гудозишаш 714°С, ҳарорати ҷӯшишаш 1640°С, зичиаш 3,78 г/см3. Барий дар табиат дар шакли омехтаи ҳафт изотоп вомехӯрад, ки аз онҳо изотопи 138Ba 71,7%-ро ташкил медиҳад. |
||
<br clear="left" |
<br clear="left"> |
||
== Таърих == |
== Таърих == |
||
Барийро дар намуди оксиди BaO соли [[Соли 1774|1774]] Карло Шееле ва Юҳано Ган кушоданд<ref>[http://n-t.ru/ri/ps/pb056.htm Барий]. // Популярная библиотека химических элементов. — М.: Издательство «Наука», 1977.</ref>. Барийро соли 1801 олими англис Гемфри Дэви ҳангоми электролизи сулфати барий кашф намуд. |
Барийро дар намуди оксиди BaO соли [[Соли 1774|1774]] Карло Шееле ва Юҳано Ган кушоданд<ref>[http://n-t.ru/ri/ps/pb056.htm Барий]. // Популярная библиотека химических элементов. — М.: Издательство «Наука», 1977.</ref>. Барийро соли 1801 олими англис Гемфри Дэви ҳангоми электролизи сулфати барий кашф намуд. |
||
== Пайдоиши ном == |
== Пайдоиши ном == |
||
Ном гирифта аз {{Lang-grc|βαρύς}} |
Ном гирифта аз {{Lang-grc|βαρύς}} — «вазнин». |
||
== Дар табиат == |
== Дар табиат == |
||
Барий 0,05%-и таркиби қишри Заминро ташкил медиҳад. Муҳимтарин минералҳои барий шпати вазнин ё барит BaSO4 ва витерит BaCO3 мебошанд. Миқдори ками намакҳои барий дар таркиби обҳои минералӣ ва оби баҳр ёфт шудаанд. Аксари намакҳои барий, ба истиснои сулфати барий, заҳрноканд. барий аз ҷиҳати кимиёӣ филиззи фаъол буда, дар ҳаво оксид мешавад. Аз ин хотир онро монанди натрий дар даруни карасин ё дар ампулаҳои маҳкам нигоҳ медоранд. Аз таъсири зарба худ аз худ аланга мегирад. Дар пайвастҳояш дараҷаи оксидшавии +2 дорад. Барий дар шароити муқаррарӣ бо об ва галогенҳо, таҳти ҳарорат бо нитроген, карбон, сулфур, силитсий ва ғайра ба реаксия медарояд. Гидроксиди Ba(OH)2 асоси қавӣ, яъне ишқор мебошад. Дар тамоми кислотаҳо, ба истиснои кислотаи сулфат, ҳал мешавад. Дар дастгоҳҳои халои (вакуум) барқӣ барийро барои ҷазб карда гирифтани газҳои нитроген, оксиген ва оксиди карбон CO2 аз найчаҳои электронӣ истифода менамоянд. Намакҳои барийро дар саноат ва тиб ба кор мебаранд. Карбонати барий (BaCO3)-ро ба таркиби шишаҳо илова мекунанд. Сулфати барий BaSO4 сифати коғазро беҳ месозад. Титанати барий BaTiO3, ки хосияти сегнетоэлектрӣ дорад, дар радиотехника ва силсилаҳои худкор (автоматӣ) истифода мешавад. Сулфати барийро дар тиб барои ташхиси рентгеноскопии захми меъда кор мефармоянд. Аз сабаби он ки барий қобилияти ҷазби нурҳои рентгенӣ ва гамма-зарраҳоро дорад, дар техникаи атомӣ онро ба таркиби маводди муҳофиз аз радиатсия илова мекунанд. Ба воситаи пайвастҳои барий аз маъданҳои уран унсури радийро хориҷ месозанд. |
Барий 0,05%-и таркиби қишри Заминро ташкил медиҳад. Муҳимтарин минералҳои барий шпати вазнин ё барит BaSO4 ва витерит BaCO3 мебошанд. Миқдори ками намакҳои барий дар таркиби обҳои минералӣ ва оби баҳр ёфт шудаанд. Аксари намакҳои барий, ба истиснои сулфати барий, заҳрноканд. барий аз ҷиҳати кимиёӣ филиззи фаъол буда, дар ҳаво оксид мешавад. Аз ин хотир онро монанди натрий дар даруни карасин ё дар ампулаҳои маҳкам нигоҳ медоранд. Аз таъсири зарба худ аз худ аланга мегирад. Дар пайвастҳояш дараҷаи оксидшавии +2 дорад. Барий дар шароити муқаррарӣ бо об ва галогенҳо, таҳти ҳарорат бо нитроген, карбон, сулфур, силитсий ва ғайра ба реаксия медарояд. Гидроксиди Ba(OH)2 асоси қавӣ, яъне ишқор мебошад. Дар тамоми кислотаҳо, ба истиснои кислотаи сулфат, ҳал мешавад. Дар дастгоҳҳои халои (вакуум) барқӣ барийро барои ҷазб карда гирифтани газҳои нитроген, оксиген ва оксиди карбон CO2 аз найчаҳои электронӣ истифода менамоянд. Намакҳои барийро дар саноат ва тиб ба кор мебаранд. Карбонати барий (BaCO3)-ро ба таркиби шишаҳо илова мекунанд. Сулфати барий BaSO4 сифати коғазро беҳ месозад. Титанати барий BaTiO3, ки хосияти сегнетоэлектрӣ дорад, дар радиотехника ва силсилаҳои худкор (автоматӣ) истифода мешавад. Сулфати барийро дар тиб барои ташхиси рентгеноскопии захми меъда кор мефармоянд. Аз сабаби он ки барий қобилияти ҷазби нурҳои рентгенӣ ва гамма-зарраҳоро дорад, дар техникаи атомӣ онро ба таркиби маводди муҳофиз аз радиатсия илова мекунанд. Ба воситаи пайвастҳои барий аз маъданҳои уран унсури радийро хориҷ месозанд. |
||
== Эзоҳ == |
== Эзоҳ == |
||
{{ |
{{эзоҳ}} |
||
== Адабиет == |
== Адабиет == |
||
* [https://ru.wikisource.org/wiki/ЭСБЕ/Барий Барий] // [[Донишномаи Брокгауз ва Ефрон|Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона]] : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). |
* [https://ru.wikisource.org/wiki/ЭСБЕ/Барий Барий] // [[Донишномаи Брокгауз ва Ефрон|Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона]] : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. |
||
* Химия, Справочное руководство. Л., 1975; <br> |
* Химия, Справочное руководство. Л., 1975; <br> |
||
* Популярная библиотека химических элементов. М., 1983; <br> |
* Популярная библиотека химических элементов. М., 1983; <br> |
||
* Шретер В. Химия. М., 1989; <br> |
* Шретер В. Химия. М., 1989; <br> |
||
* Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004.<br> |
* Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004.<br> |
||
== Сарчашма == |
|||
* {{ЭМТ|Барий|2|муаллиф=}} |
|||
[[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] |
[[Гурӯҳ:Унсурҳои химиявӣ]] |
||
Нусха 03:56, 16 ноябри 2018
| 56 | Барий
|
137,327 | |
| 6s2 | |
Ба́рий — унсури зергурӯҳи асосии гурӯҳи дуюм, даври шашум ҷадвали даврии Д. И. Менделеев, бо бо рақами атомии 56. Бо рамзи Ba (лот. Barium) ифода мешавад. Массаи атомаиаш 137,33. Мансуби филиззҳои ишқорзаминӣ. Филиззи сафеди нуқрагуни нарм, ҳарорати гудозишаш 714°С, ҳарорати ҷӯшишаш 1640°С, зичиаш 3,78 г/см3. Барий дар табиат дар шакли омехтаи ҳафт изотоп вомехӯрад, ки аз онҳо изотопи 138Ba 71,7%-ро ташкил медиҳад.
Таърих
Барийро дар намуди оксиди BaO соли 1774 Карло Шееле ва Юҳано Ган кушоданд[1]. Барийро соли 1801 олими англис Гемфри Дэви ҳангоми электролизи сулфати барий кашф намуд.
Пайдоиши ном
Ном гирифта аз юн.-қад. βαρύς — «вазнин».
Дар табиат
Барий 0,05%-и таркиби қишри Заминро ташкил медиҳад. Муҳимтарин минералҳои барий шпати вазнин ё барит BaSO4 ва витерит BaCO3 мебошанд. Миқдори ками намакҳои барий дар таркиби обҳои минералӣ ва оби баҳр ёфт шудаанд. Аксари намакҳои барий, ба истиснои сулфати барий, заҳрноканд. барий аз ҷиҳати кимиёӣ филиззи фаъол буда, дар ҳаво оксид мешавад. Аз ин хотир онро монанди натрий дар даруни карасин ё дар ампулаҳои маҳкам нигоҳ медоранд. Аз таъсири зарба худ аз худ аланга мегирад. Дар пайвастҳояш дараҷаи оксидшавии +2 дорад. Барий дар шароити муқаррарӣ бо об ва галогенҳо, таҳти ҳарорат бо нитроген, карбон, сулфур, силитсий ва ғайра ба реаксия медарояд. Гидроксиди Ba(OH)2 асоси қавӣ, яъне ишқор мебошад. Дар тамоми кислотаҳо, ба истиснои кислотаи сулфат, ҳал мешавад. Дар дастгоҳҳои халои (вакуум) барқӣ барийро барои ҷазб карда гирифтани газҳои нитроген, оксиген ва оксиди карбон CO2 аз найчаҳои электронӣ истифода менамоянд. Намакҳои барийро дар саноат ва тиб ба кор мебаранд. Карбонати барий (BaCO3)-ро ба таркиби шишаҳо илова мекунанд. Сулфати барий BaSO4 сифати коғазро беҳ месозад. Титанати барий BaTiO3, ки хосияти сегнетоэлектрӣ дорад, дар радиотехника ва силсилаҳои худкор (автоматӣ) истифода мешавад. Сулфати барийро дар тиб барои ташхиси рентгеноскопии захми меъда кор мефармоянд. Аз сабаби он ки барий қобилияти ҷазби нурҳои рентгенӣ ва гамма-зарраҳоро дорад, дар техникаи атомӣ онро ба таркиби маводди муҳофиз аз радиатсия илова мекунанд. Ба воситаи пайвастҳои барий аз маъданҳои уран унсури радийро хориҷ месозанд.
Эзоҳ
Адабиет
- Барий // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
- Химия, Справочное руководство. Л., 1975;
- Популярная библиотека химических элементов. М., 1983;
- Шретер В. Химия. М., 1989;
- Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004.
Сарчашма
- Барий // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.