Размюз: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х вироишоти сабкӣ, викисозӣ
х ислоҳ, навсозӣ, илова, вироишоти сабкӣ
Сатри 12: Сатри 12:
| NATO rank = [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|OR-4]]
| NATO rank = [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|OR-4]]
| Non-NATO rank =
| Non-NATO rank =
| formation =
| formation = 1993
| abolished =
| abolished =
| higher rank = [[Гурӯҳвар]]
| higher rank = [[Гурӯҳвар]]
Сатри 19: Сатри 19:
}}
}}


'''Радабон''' ({{lang-fa|'''رده‌بان'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[сарбоз|сарбозӣ]] ва симате дар [[нерӯҳои мусаллаҳ]] ва ниҳодҳои низомӣ, интизомӣ ва амниятӣ аст, ки поинтар аз ''[[гурӯҳвар]]'' ва болотар аз ''[[сарбоз]]'' мебошад; ''ефрейтор''<ref>[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»]</ref>.
'''Радабон''' ({{lang-fa|'''رده‌بان'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[сарбоз|сарбозӣ]] дар [[нерӯҳои мусаллаҳ]] аст, ки ба ''сарбозони омӯзишдида'' ба подоши дастовардҳояшон дода мешавад; ''ефрейтор''<ref>[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»]</ref>.


{| class="wikipedia sortable" border="1"
{| class="wikipedia sortable" border="1"
Сатри 30: Сатри 30:
|}
|}


''Радабон'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати фармондеҳии '''[[рада]]'''ро дорад, ки хурдтарин [[ягони низомӣ|ягони тактикиест]], ки аз ду – панҷ [[сарбоз]] ташкил шуда ва бахше аз [[гурӯҳ]] аст; ''ҷуха''<ref>[http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/کامل%20کتاب%20تصحیح%20شده.pdf ''Фарҳанги ҳазор вожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 95]</ref>; ''звено''<ref>{{книга|автор=Коллектив авторов|часть=Том 3, статья «Звено»|заглавие=Военная энциклопедия|ответственный=Под ред. П. В. Грачёва|место= М.|издательство=[[Воениздат]]|год=1995|страницы=268|страниц=543|тираж=10 000|isbn=5-203-00748-9}}</ref>.
''Радабон'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати ёвари [[Гурӯҳбон|фармондеҳи гурӯҳ]] ва фармондеҳи '''[[рада]]'''ро дорад, ки хурдтарин [[ягони низомӣ|ягони тактикиест]], ки аз ду – панҷ [[сарбоз]] ташкил шуда ва бахше аз [[гурӯҳ]] аст; ''ҷуха''<ref>[http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/کامل%20کتاب%20تصحیح%20شده.pdf ''Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 95]</ref>; ''звено''<ref>{{книга|автор=Коллектив авторов|часть=Том 3, статья «Звено»|заглавие=Военная энциклопедия|ответственный=Под ред. П. В. Грачёва|место= М.|издательство=[[Воениздат]]|год=1995|страницы=268|страниц=543|тираж=10 000|isbn=5-203-00748-9}}</ref>.


== Вожашиносӣ ==
== Вожашиносӣ ==


«''Радабон''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: ''рада'' + ''-бон''. Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''рада'') + пасванд (''-бон'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «''-бон''» ({{lang-fa|'''وان'''، '''بان'''}} [-''bān'', -''vān''] < {{lang-pal|-''bān'', -''vān''}} < {{lang-peo|*''pāna''-}} «''нигаҳбон, посбон''» < эронии бостон: √*''pā''- «''поидан, нигаҳбонӣ кардан''»+ -''van'') ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «''нигаҳдоранда''»-ро мерасонад<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.</ref>. Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз ''*xšaθra-'' «''подшоҳӣ; кишвар''» + *''pāvan''- «''пойидан, нигаҳбонӣ кардан''» дар порсии бостон «''xšaθrapāvan''»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «''šahrap''» , дар паҳлавӣ «''xšatrap''» ва дар форсии дарӣ «''шаҳрбон''» гаштааст. Ҳамчунин аз *''kāra-'' «''мардум-сипоҳ''» + *''pāna-'' «''нигаҳбон, посбон''» дар порсии бостон *''kārapāna-'' «''нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон''» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ ''kārwān'' «''сипоҳ, лашкар''» , дар порсии миёна ''kārvān'' «''сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг''» ва дар форсии дарӣ ''kārvān'', ''kārbān'' «''корвони лашкариён; корвон''» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: ''[[шаҳрбон]]'', ''[[халабон]]'', ''[[новбон]]'', ''[[дарёбон]]'', ''[[сарвашт|сарвон]]'', ''[[гурӯҳбон]]''.
«''Радабон''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: '''''рада''''' ({{lang-pal|''radag''<ref>[http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf ''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70]</ref> > {{lang-peo|''ratak''}}}} > [[эронии бостон]]:''*rata-ka-'' > [[Забони ҳиндуэронӣ|ҳиндуэронӣ]]: ''*<sup>4</sup>ar- : r̥-'' «''рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан''»<ref>''Расторгуева В. С.'', ''Эдельман Д. И.'' Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205 </ref>) + ''-'''бон''''' ({{lang-fa|'''وان'''، '''بان'''}} [-''bān'', -''vān''] < {{lang-pal|-''bān'', -''vān''}} < {{lang-peo|*''pāna''-}} «''нигаҳбон, посбон''» < эронии бостон: √*''pā''- «''поидан, нигаҳбонӣ кардан''»+ -''van''). Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''рада'') + пасванд (''-бон'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «''-бон''» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «''нигаҳдоранда''»-ро мерасонад<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.</ref><ref>Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз ''*xšaθra-'' «''подшоҳӣ; кишвар''» + *''pāvan''- «''пойидан, нигаҳбонӣ кардан''» дар порсии бостон «''xšaθrapāvan''»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «''šahrap''» , дар паҳлавӣ «''xšatrap''» ва дар форсии дарӣ «''шаҳрбон''» гаштааст. Ҳамчунин аз *''kāra-'' «''мардум-сипоҳ''» + *''pāna-'' «''нигаҳбон, посбон''» дар порсии бостон *''kārapāna-'' «''нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон''» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ ''kārwān'' «''сипоҳ, лашкар''» , дар порсии миёна ''kārvān'' «''сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг''» ва дар форсии дарӣ ''kārvān'', ''kārbān'' «''корвони лашкариён; корвон''» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: ''[[шаҳрбон]]'', ''[[халабон]]'', ''[[новбон]]'', ''[[дарёбон]]'', ''[[сарвашт|сарвон]]'', ''[[гурӯҳбон]]''</ref>.


«''Радабон''» таркибе кӯтоҳшуда аз «''нигаҳбони рада''» аст. Бузургвор [[Фирдавсӣ]] «''нигаҳбон''»-ро низ чун истилоҳи низомӣ ба кор бурдааст:
«''Радабон''» таркибе кӯтоҳшуда аз «''нигаҳбони рада''» аст.


⚫
«''[[Рада]]''» ҳамчун истилоҳи низомӣ дар замони [[Давлати Сосониён|Сосониён]] ([[224]] — [[651]] милодӣ) ба кор мерафтааст. Чунончи, дар деворнавиштаҳое ба забони порсии миёна аз солҳои 253 – 255 милодӣ, ки дар канисаи яҳудии шаҳри бостонии Дура-Европос бозёфт шудаанд, ибораҳои «''дабири рада''» ({{lang-pal|''dibīr-ī radag''}}) ва «''дабири таҳм''» ({{lang-pal|''dibīr-ī tahm''}}) бозхонӣ шудаанд<ref>[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref>. Чун [[Сипоҳ|сипоҳи Сосониён]] бар бахшбандии даҳдаҳӣ созмон ёфта буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref> ва ягонҳои бузурге чун [[гунд]] ва [[сипоҳ]] «''дабири [[гунд]]''» ({{lang-pal|''*gund-dibīr''}}) ва «''дабири [[сипоҳ]]''» ({{lang-pal|''*dibīr-ī spāh''}}) доштаанд<ref>[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 53]</ref>, гумон меравад, ки «''рада''» хурдтарин ягони размӣ будааст<ref>[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>.
<poem>''Ба гоҳи набард ӯ будӣ пеши кӯс,''
''Нигаҳбони [[гурдон]]у'' ''домоди Тӯс''<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildESivum-AbulQasimFirdausiTajikFarsi/ShahnamaJildESivum_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 3. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 310]</ref>.</poem>

⚫
== Пешина ==

⚫
«''[[Рада]]''» ({{lang-pal|''radag''<ref>[http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf ''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70]</ref> > {{lang-peo|''ratak''}}}} > [[эронии бостон]]:''*rata-ka-'' > [[Забони ҳиндуэронӣ|ҳиндуэронӣ]]: ''*<sup>4</sup>ar- : r̥-'' «''рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан''»<ref>''Расторгуева В. С.'', ''Эдельман Д. И.'' Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205 </ref>) ҳамчун истилоҳи низомӣ дар замони [[Давлати Сосониён|Сосониён]] ([[224]] — [[651]] милодӣ) ба кор мерафтааст. Чунончи, дар деворнавиштаҳое ба забони порсии миёна аз солҳои 253 – 255 милодӣ, ки дар канисаи яҳудии шаҳри бостонии Дура-Европос бозёфт шудаанд, ибораҳои «''дабири рада''» ({{lang-pal|''dibīr-ī radag''}}) ва «''дабири таҳм''» ({{lang-pal|''dibīr-ī tahm''}}) бозхонӣ шудаанд<ref>[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref>. Чун [[Сипоҳ|сипоҳи Сосониён]] бар бахшбандии даҳдаҳӣ созмон ёфта буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref> ва ягонҳои бузурге чун [[гунд]] ва [[сипоҳ]] «''дабири [[гунд]]''» ({{lang-pal|''*gund-dibīr''}}) ва «''дабири [[сипоҳ]]''» ({{lang-pal|''*dibīr-ī spāh''}}) доштаанд<ref>[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 53]</ref>, гумон меравад, ки «''рада''» хурдтарин ягони размӣ будааст<ref>[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>.


«''Рада''» ба маънии «''саф, қатор, раста''» дар «''[[Шоҳнома]]''» низ ба кор рафтааст. Чунончи, [[Фирдавсӣ]] гуфта:
«''Рада''» ба маънии «''саф, қатор, раста''» дар «''[[Шоҳнома]]''» низ ба кор рафтааст. Чунончи, [[Фирдавсӣ]] гуфта:
<poem>[[Сипоҳ|Сипаҳ]]ро ''рада'' баркашида бимонд,
<poem>[[Сипоҳ|Сипаҳ]]ро ''рада'' баркашида бимонд,
Худу номдорону [[гурдон]] биронд.<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEPanjumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Panjum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363]</ref></poem>
Худу номдорону [[гурдон]] биронд<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEPanjumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Panjum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363]</ref>.</poem>


<poem>Рада баркашида сипоҳаш ду мил,
<poem>Рада баркашида сипоҳаш ду мил,
Ба дасти чапаш ҳафтсад жанда пил.<ref>[https://www.vazhaju.com/search/рада ''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 115]</ref></poem>
Ба дасти чапаш ҳафтсад жанда пил<ref>[https://www.vazhaju.com/search/рада ''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 115]</ref>.</poem>

⚫
Бино бар ин, «''рада''» ва «''радабон''» барои ҷойгузинии истилоҳи «''звено''» ва [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|дараҷаи низомии]] «''ефрейтор''» (аз {{lang-de|Gefreiter}} «''озодшуда (аз бархе аз хадамот)''») ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаанд<ref>[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.

⚫
== Пешина ==


''Ефрейтор'' ҳамчун дараҷаи сарбозӣ дар [[Артиши Сурх]] дар [[соли 1940]] ҷорӣ шуда ва болотар аз дараҷаи [[сарбоз|қаторӣ]] ва поинтар аз [[Гурӯҳвар|сержанти хурд]] буд<ref>[http://kitobam.com/cr/rutbai-arb/ РУТБАИ ҲАРБӢ // Энсиклопедияи тоҷикӣ]</ref>. Ин дараҷаро сарбозоне дарёфт мекарданд, ки давраҳои омӯзиши размро гузаронда ва симатҳои зеринро доштанд:
⚫
Бино бар ин пешина ва додаҳо, «''рада''» ва «''радабон''» барои ҷойгузинии истилоҳи «''звено''» ва [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|дараҷаи низомии]] «''ефрейтор''» (аз {{lang-de|Gefreiter}} «''озодшуда (аз бархе аз хадамот)''») ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаанд<ref>[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.
* ''тирандоз'', ''норинҷакандоз'', ''тирбор'', ''тактирандоз''-''нишонзан'' дар нерӯҳои ҳавобурд, нерӯҳои зиреҳсавор, нерӯҳои марзбонӣ, ки дар онҳо ёвари [[Гурӯҳбон|фармондеҳи гурӯҳ]] аст.
* ''ронандаи худрав'', ''ронандаи зиреҳпӯш'', ''ронандаи тонк''.
* ''нишонгир'' дар нерӯҳои зиреҳӣ.
* ''нишонгир'' дар оташбор.
Дар нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон ин дараҷа аз соли 1993 ҷорӣ шудааст.


== Пайвандҳо ==
== Пайвандҳо ==

Нусха 13:22, 16 Январ 2020

Размюз
Кишвар
Дараҷаи болотар размовар, Размдор, Obergefreiter[d] ва lance corporal[d]
Дараҷаи поинтар Сарбоз
Ҳамто капрал[d], starshyj soldat[d], Сарновӣ ва private first class[d]

Радабон (форсӣ: رده‌بان‎) — дараҷае сарбозӣ дар нерӯҳои мусаллаҳ аст, ки ба сарбозони омӯзишдида ба подоши дастовардҳояшон дода мешавад; ефрейтор[1].

Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ
Дараҷаи поинтар:
Сарбоз

Радабон 		Дараҷаи болотар:
Гурӯҳвар

Радабон дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати ёвари фармондеҳи гурӯҳ ва фармондеҳи радаро дорад, ки хурдтарин ягони тактикиест, ки аз ду – панҷ сарбоз ташкил шуда ва бахше аз гурӯҳ аст; ҷуха[2]; звено[3].

Вожашиносӣ

«Радабон» аз як вожа ва як пасванд сохта шудааст: рада (порсии миёна: radag[4] > порсии бостон: ratak > эронии бостон:*rata-ka- > ҳиндуэронӣ: *4ar- : r̥- «рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан»[5]) + -бон (форсӣ: وان، بان‎ [-bān, -vān] < порсии миёна: -bān, -vān < порсии бостон: *pāna- «нигаҳбон, посбон» < эронии бостон: √*pā- «поидан, нигаҳбонӣ кардан»+ -van). Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (рада) + пасванд (-бон)] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «-бон» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «нигаҳдоранда»-ро мерасонад[6][7].

«Радабон» таркибе кӯтоҳшуда аз «нигаҳбони рада» аст.

«Рада» ҳамчун истилоҳи низомӣ дар замони Сосониён (224 — 651 милодӣ) ба кор мерафтааст. Чунончи, дар деворнавиштаҳое ба забони порсии миёна аз солҳои 253 – 255 милодӣ, ки дар канисаи яҳудии шаҳри бостонии Дура-Европос бозёфт шудаанд, ибораҳои «дабири рада» (порсии миёна: dibīr-ī radag) ва «дабири таҳм» (порсии миёна: dibīr-ī tahm) бозхонӣ шудаанд[8]. Чун сипоҳи Сосониён бар бахшбандии даҳдаҳӣ созмон ёфта буд[9] ва ягонҳои бузурге чун гунд ва сипоҳ «дабири гунд» (порсии миёна: *gund-dibīr) ва «дабири сипоҳ» (порсии миёна: *dibīr-ī spāh) доштаанд[10], гумон меравад, ки «рада» хурдтарин ягони размӣ будааст[11].

«Рада» ба маънии «саф, қатор, раста» дар «Шоҳнома» низ ба кор рафтааст. Чунончи, Фирдавсӣ гуфта:

Сипаҳро рада баркашида бимонд,
Худу номдорону гурдон биронд[12].

Рада баркашида сипоҳаш ду мил,
Ба дасти чапаш ҳафтсад жанда пил[13].

Бино бар ин, «рада» ва «радабон» барои ҷойгузинии истилоҳи «звено» ва дараҷаи низомии «ефрейтор» (аз олмонӣ: Gefreiter «озодшуда (аз бархе аз хадамот)») ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудаанд[14].

Пешина

Ефрейтор ҳамчун дараҷаи сарбозӣ дар Артиши Сурх дар соли 1940 ҷорӣ шуда ва болотар аз дараҷаи қаторӣ ва поинтар аз сержанти хурд буд[15]. Ин дараҷаро сарбозоне дарёфт мекарданд, ки давраҳои омӯзиши размро гузаронда ва симатҳои зеринро доштанд:

  • тирандоз, норинҷакандоз, тирбор, тактирандоз-нишонзан дар нерӯҳои ҳавобурд, нерӯҳои зиреҳсавор, нерӯҳои марзбонӣ, ки дар онҳо ёвари фармондеҳи гурӯҳ аст.
  • ронандаи худрав, ронандаи зиреҳпӯш, ронандаи тонк.
  • нишонгир дар нерӯҳои зиреҳӣ.
  • нишонгир дар оташбор.

Дар нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон ин дараҷа аз соли 1993 ҷорӣ шудааст.

Пайвандҳо

Манобеъ

  1. ↑ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»
  2. ↑ Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 95
  3. ↑ Коллектив авторов. Том 3, статья «Звено» // Военная энциклопедия / Под ред. П. В. Грачёва. — М.: Воениздат, 1995. — С. 268. — 543 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-203-00748-9.
  4. ↑ MacKenzie, D. N., A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70
  5. ↑ Расторгуева В. С., Эдельман Д. И. Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205
  6. ↑ Таботабоӣ, Алоъуддин. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.
  7. ↑ Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз *xšaθra- «подшоҳӣ; кишвар» + *pāvan- «пойидан, нигаҳбонӣ кардан» дар порсии бостон «xšaθrapāvan»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «šahrap» , дар паҳлавӣ «xšatrap» ва дар форсии дарӣ «шаҳрбон» гаштааст. Ҳамчунин аз *kāra- «мардум-сипоҳ» + *pāna- «нигаҳбон, посбон» дар порсии бостон *kārapāna- «нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ kārwān «сипоҳ, лашкар» , дар порсии миёна kārvān «сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг» ва дар форсии дарӣ kārvān, kārbān «корвони лашкариён; корвон» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: шаҳрбон, халабон, новбон, дарёбон, сарвон, гурӯҳбон
  8. ↑ Asha R. The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)
  9. ↑ Никоноров В. П. К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156
  10. ↑ Daryaee, Touraj. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 53
  11. ↑ Айвазян А. Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.
  12. ↑ Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363
  13. ↑ Фарҳанги забони тоҷикӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 115
  14. ↑ Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной
  15. ↑ РУТБАИ ҲАРБӢ // Энсиклопедияи тоҷикӣ
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Размюз&oldid=1116936"