Плутон: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Сатри 1: Сатри 1:
{{Ҷаъбаи сайёра
<br />
|тип = карликовая
|фон = #ffc1ab
|название = Плутон
|изображение = Pluto in True Color - High-Res.jpg
|ширина = 300px
|подпись = Снимок планеты в естественных цветах, сделанный автоматической межпланетной станцией (АМС) «[[Новые горизонты]]» [[14 июля]] [[2015 год в науке|2015 года]] с расстояния {{s|35 445 км}}
|изображение2 =
|ширина2 =
|подпись2 =
|другие названия =
|обозначение астероида =
|категория астероида =
|открытие-ref =
|первооткрыватель = [[Томбо, Клайд Уильям|Клайд Томбо]]
|место открытия = [[Флагстафф (Аризона)|Флагстафф]], [[США]]
|дата открытия = [[18 февраля]] [[1930 год в науке|1930]]
|способ открытия = фотографический
|орбита-ref =
|эпоха = [[J2000.0]]
|перигелий = 29,667 [[Астрономическая единица|а.е.]]<ref name="NASA_Pluto"/>
|афелий = 49,31 а.е.<ref name="NASA_Pluto"/>
|периастр =
|апоастр =
|апсида =
|периапсида =
|апоапсида =
|большая полуось = 39,482117 а.е.<ref name="NASA_Pluto"/>
|радиус орбиты =
|эксцентриситет = 0,2488273<ref name="NASA_Pluto"/>
|сидерический период = 90 553,02 земного дня (247,92065 земного года)<ref name="NASA_Pluto"/>
|синодический период = 366,73 земного дня<ref name="Pluto_Fact_Sheet"/>
|орбитальная скорость = 4,6691 км/с<ref name="NASA_Pluto"/>
|аномалия =
|наклонение = 17°,14<ref name="NASA_Pluto"/>
|угловое перемещение =
|долгота восходящего узла = 110°,30347<ref name="Pluto_Fact_Sheet"/>
|долгота периастра =
|время периастра =
|аргумент перицентра = 113°,76329<ref group="комм.">Равен разности долготы перигелия (longitude of perihelion) и долготы восходящего узла (longitude of ascending node), значения которых взяты из следующего источника: [https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/plutofact.html Pluto Fact Sheet].</ref>
|половинная амплитуда =
|чей спутник = [[Солнце]]
|спутники = [[Спутники Плутона|5]]
|физические характеристики-ref =
|размеры = 2376,6 ± 3,2 км<ref name="Pluto System after New Horizons" /><ref name="Nimmo2017" />
|приплюснутость = <1%<ref name="Stern_2015"/>
|средний радиус = 1188,3 ± 1,6 км<ref name = "Pluto System after New Horizons">{{статья|заглавие=The Pluto System After New Horizons|том=2018|страницы=357—392|arxiv=1712.05669|doi=10.1146/annurev-astro-081817-051935|автор=Stern, S. A.; Grundy, W.; McKinnon, W. B.; Weaver, H. A.; Young, L. A.|год=2017|язык=en|издание={{Нп3|Annual Review of Astronomy and Astrophysics}}|издательство=[[Annual Reviews]]}}</ref><ref name="Nimmo2017">{{статья|заглавие=Mean radius and shape of Pluto and Charon from New Horizons images|ссылка=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0019103516303529|том=287|страницы=12—29|doi=10.1016/j.icarus.2016.06.027|bibcode=2017Icar..287...12N|arxiv=1603.00821|язык=en|тип=journal|автор=Nimmo, Francis et al.|год=2017|издательство=[[Elsevier]]|издание=[[Icarus (журнал)|Icarus]]}}</ref>
|окружность большого круга =
|площадь поверхности = 17,7 млн км²<ref name="calc_r" group="комм.">Рассчитано по радиусу.</ref>
|объём = 7,0{{e|9}} км³<ref name="calc_r" group="комм."/>
|масса = (1,303 ± 0,003){{e|22}} кг<ref name="Stern_2015"/>
|плотность = 1,860 ± 0,013 г/см<sup>3</sup><ref name="Stern_2015"/>
|ускорение свободного падения = 0,617 м/с² (0,063 [[ускорение свободного падения|''g'']])<ref name="calc_mr" group="комм.">Рассчитано по массе и радиусу.</ref>
|первая космическая скорость = 0,855 км/c<ref name="calc_mr" group="комм."/>
|вторая космическая скорость = 1,210 км/c<ref name="calc_mr" group="комм."/>
|скорость вращения = 48,7 км/ч<ref group="комм.">Рассчитано по периоду вращения и радиусу.</ref>
|период вращения = −6,387 земного дня<ref name="NASA_Pluto"/>
|наклон оси = 119,591 ± 0,014°<ref name="Buie_2006"/><ref group="комм.">Оценка основана на ориентации орбиты Харона, которая предполагается равной ориентации оси вращения Плутона ввиду [[приливное взаимодействие|приливного взаимодействия]]</ref>.
|прямое восхождение = 132°,993<ref name="Arch">
{{статья
|автор=B.A. Archinal, M.F. A'Hearn, E. Bowell et al.
|заглавие=Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009
|volume=109|выпуск=2|год=2011
|pages=101—135
|doi=10.1007/s10569-010-9320-4 |bibcode=2011CeMDA.109..101A
|язык=en
|издательство=[[Springer Nature]]
|издание=[[Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy]]}}</ref>
|склонение = −6°,163<ref name="Arch"/>
|полярная небесная широта =
|полярная небесная долгота =
|альбедо = 0,4–0,6 (Бонда),<br>0,5–0,7 (геом.)<ref name="Pluto_Fact_Sheet"/>
|спектральный класс =
| видимая звёздная величина = >13,65<ref name="Pluto_Fact_Sheet"/>
| абсолютная звёздная величина =
| угловой диаметр = 0,065–0,11″<ref name="Cambr">{{книга|автор=Michael E. Bakich|заглавие=The Cambridge Planetary Handbook|издательство=[[Cambridge University Press]]|год=2000|pages=298|ссылка=https://books.google.com/books?id=PE99nOKjbXAC&pg=PA298}}</ref>
|температура на поверхности =
|температура 1 имя = Поверхности
|температура 1 минимум = 40 [[Кельвин|К]]<ref name="Stern_2014"/>
|температура 1 средняя = 50 К<ref name="Lellouch_2009"/>
|температура 1 максимум = 60 К<ref name="Stern_2014"/>
|температура 2 имя =
|температура 2 минимум =
|температура 2 средняя =
|температура 2 максимум =
|атмосфера-ref =
|атмосферное давление = 1,0 [[Паскаль (единица измерения)|Па]] (2015)<ref name="Stern_2015"/>
|шкала высоты = около 60 км<ref name="Pluto_Fact_Sheet"/>
|состав атмосферы = [[азот]] с примесью [[метан]]а и [[монооксид углерода|угарного газа]]
}}


'''Плутон''' — [[сайёра]]и нӯҳуми (аз рӯи масофааш) [[Манзумаи офтобӣ|системаи Офтоб]].
[[File:TheKuiperBelt Orbits Pluto Neptune2-ru.svg|thumb|Муқоисаи орбитҳои Нептун ва Плутон.]]
[[File:Pluto’s four small moons-ru.tiff|thumb|Моҳвораҳои хурди Плутон.]]

'''Плутон''' сайёраи нӯҳуми (аз рӯи масофааш) [[Манзумаи офтобӣ|системаи Офтоб]].


Аз Офтоб ба ҳисоби миёна дар масофаи 5929 млн км (39,75 в. а.) воқеъ аст. Эксцептриситети мадори Плутон 0,253 буда, ҳамвории мадораш ба ҳамвории эклиптика ба андозаи 17°8 моил аст. Плутон аз рӯи мадори гелиочентрӣ бо суръати андаряк 4,7 км/сон ҳаракат карда, атрофи Офтобро дар давоми 250,6 сол як маротиба пурра давр мезанад. Аз соли 1979 то охири асри 20 Плутон ба Офтоб назар ба Нептун наздиктар воқеъ мегардад. Плутон дар осмон ҳамчун ситораи зардтоби қадри ситоравиаш 14—15 намудор мешавад. Ҳарорати дар сатҳи Плутон аз —230°С пасттар аст. Аз рӯи тахминҳо диаметрӣ Плутон ба 6000 км (тақрибан баробари диаметри Замин) ва массааш ба 5,7 • •Ю<sup>23</sup> — 1,1 -20<sup>24</sup> кг (0,11—0,18 ҳиссаи массаи Замин) баробар аст. Даври гардиши сайёра дар атрофи меҳвари худ 6 шаборӯзу 9 соату 17 дақиқа мебошад. Радиф доштан ё падоштани Плутонро соли 1930 астрономи ҳаваскори америкоӣ К. Тамбо дар асоси элементҳои мадор, ки П. Ловелл соли 1915 пешакӣ ҳисоб карда буд, кашф кардааст (ба шарафи Персивал Ловелл дар аломати астрономии сайёра сарҳарфи ном ва фамилияи ӯ акс ёфтаанд).
Аз Офтоб ба ҳисоби миёна дар масофаи 5929 млн км (39,75 в. а.) воқеъ аст. Эксцептриситети мадори Плутон 0,253 буда, ҳамвории мадораш ба ҳамвории эклиптика ба андозаи 17°8 моил аст. Плутон аз рӯи мадори гелиочентрӣ бо суръати андаряк 4,7 км/сон ҳаракат карда, атрофи Офтобро дар давоми 250,6 сол як маротиба пурра давр мезанад. Аз соли 1979 то охири асри 20 Плутон ба Офтоб назар ба Нептун наздиктар воқеъ мегардад. Плутон дар осмон ҳамчун ситораи зардтоби қадри ситоравиаш 14—15 намудор мешавад. Ҳарорати дар сатҳи Плутон аз —230°С пасттар аст. Аз рӯи тахминҳо диаметрӣ Плутон ба 6000 км (тақрибан баробари диаметри Замин) ва массааш ба 5,7 • •Ю<sup>23</sup> — 1,1 -20<sup>24</sup> кг (0,11—0,18 ҳиссаи массаи Замин) баробар аст. Даври гардиши сайёра дар атрофи меҳвари худ 6 шаборӯзу 9 соату 17 дақиқа мебошад. Радиф доштан ё падоштани Плутонро соли 1930 астрономи ҳаваскори америкоӣ К. Тамбо дар асоси элементҳои мадор, ки П. Ловелл соли 1915 пешакӣ ҳисоб карда буд, кашф кардааст (ба шарафи Персивал Ловелл дар аломати астрономии сайёра сарҳарфи ном ва фамилияи ӯ акс ёфтаанд).


== Нигаред низ ==
== Нигаред низ ==
Сайёраҳо
* [[Сайёраҳо]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ЭСТ}}


{{Системаи офтобӣ}}
{{Системаи офтобӣ}}

Нусха 06:38, 20 Январ 2020

Плутон
Иктишоф
Кашшоф Клайд Томбо
Маҳалли кашф Флагстафф, США
Таърихи кашф 18 февраля 1930
Равиши ошкорсозӣ фотографический
Мушаххасоти мадорӣ
Эпоха: J2000.0
Перигелий 29,667 а.е.[1]
Афелий 49,31 а.е.[1]
Нимқутри бузург (a) 39,482117 а.е.[1]
Хуруҷ аз маркази мадорӣ (e) 0,2488273[1]
Давраи тановуби мадорӣ 90 553,02 земного дня (247,92065 земного года)[1]
Давраи тановуби ҳилолӣ 366,73 земного дня[2]
Суръати миёнгини мадорӣ 4,6691 км/с[1]
Аносири мадории Кеплерӣ (i) 17°,14[1]
Долгота восходящего узла (Ω) 110°,30347[2]
Аргумент перицентра (ω) 113°,76329[комм. 1]
Радифи Офтоб
Радифҳо Charon[d], Nix[d], Hydra[d], Kerberos[d] ва Styx[d]
Мушаххасоти физикӣ
Андозаҳо 2376,6 ± 3,2 км[3][4]
Фишурдагии қутбӣ 1[5]
Радиуси миёна 1188,3 ± 1,6 км[3][4]
Сатҳи болоӣ (S) 17,7 млн км²[комм. 2]
Ҳаҷм (V) 7,0×109 км³[комм. 2]
Масса (m) (1,303 ± 0,003)×1022 кг[6]
Зичии миёна (ρ) 1,860 ± 0,013 г/см3[6]
Ускорение свободного падения на экваторе (g) 0,617 м/с² (0,063 g)[комм. 3]
Первая космическая скорость (v1) 0,855 км/c[комм. 3]
Вторая космическая скорость (v2) 1,210 км/c[комм. 3]
Экваториальная скорость вращения 48,7 км/ч[комм. 4]
Период вращения (T) −6,387 земного дня[1]
Наклон оси 119,591 ± 0,014°[7][комм. 5].
Прямое восхождение северного полюса (α) 132°,993[8]
Склонение северного полюса (δ) −6°,163[8]
Альбедо 0,4–0,6 (Бонда),
0,5–0,7 (геом.)[2]
Видимая звёздная величина >13,65[2]
Угловой диаметр 0,065–0,11″[9]
Дамо
 
мин. сред. макс.
Поверхности
40 К[10] 50 К[11] 60 К[10]
Атмосфера
Атмосферное давление 1,0 Па (2015)[6]
Шкала высоты около 60 км[2]
Состав:
азот с примесью метана и угарного газа
Иттилоот дар Викидода

Плутонсайёраи нӯҳуми (аз рӯи масофааш) системаи Офтоб.

Аз Офтоб ба ҳисоби миёна дар масофаи 5929 млн км (39,75 в. а.) воқеъ аст. Эксцептриситети мадори Плутон 0,253 буда, ҳамвории мадораш ба ҳамвории эклиптика ба андозаи 17°8 моил аст. Плутон аз рӯи мадори гелиочентрӣ бо суръати андаряк 4,7 км/сон ҳаракат карда, атрофи Офтобро дар давоми 250,6 сол як маротиба пурра давр мезанад. Аз соли 1979 то охири асри 20 Плутон ба Офтоб назар ба Нептун наздиктар воқеъ мегардад. Плутон дар осмон ҳамчун ситораи зардтоби қадри ситоравиаш 14—15 намудор мешавад. Ҳарорати дар сатҳи Плутон аз —230°С пасттар аст. Аз рӯи тахминҳо диаметрӣ Плутон ба 6000 км (тақрибан баробари диаметри Замин) ва массааш ба 5,7 • •Ю23 — 1,1 -2024 кг (0,11—0,18 ҳиссаи массаи Замин) баробар аст. Даври гардиши сайёра дар атрофи меҳвари худ 6 шаборӯзу 9 соату 17 дақиқа мебошад. Радиф доштан ё падоштани Плутонро соли 1930 астрономи ҳаваскори америкоӣ К. Тамбо дар асоси элементҳои мадор, ки П. Ловелл соли 1915 пешакӣ ҳисоб карда буд, кашф кардааст (ба шарафи Персивал Ловелл дар аломати астрономии сайёра сарҳарфи ном ва фамилияи ӯ акс ёфтаанд).

Нигаред низ

Эзоҳ

  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи NASA_Pluto ворид нашудааст
  2. 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи Pluto_Fact_Sheet ворид нашудааст
  3. 3.0 3.1 Stern, S. A.; Grundy, W.; McKinnon, W. B.; Weaver, H. A.; Young, L. A. The Pluto System After New Horizons(англ.) // Annual Review of Astronomy and Astrophysics(англ.). — Annual Reviews, 2017. — Vol. 2018. — P. 357—392. — doi:10.1146/annurev-astro-081817-051935. — Шаблон:Arxiv.
  4. 4.0 4.1 Nimmo, Francis et al. Mean radius and shape of Pluto and Charon from New Horizons images(англ.) // Icarus : journal. — Elsevier, 2017. — Vol. 287. — P. 12—29. — doi:10.1016/j.icarus.2016.06.027. — Bibcode2017Icar..287...12N. — Шаблон:Arxiv.
  5. https://repository.si.edu/bitstream/handle/10088/27503/201527CE.pdf
  6. 6.0 6.1 6.2 Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи Stern_2015 ворид нашудааст
  7. Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи Buie_2006 ворид нашудааст
  8. 8.0 8.1 B.A. Archinal, M.F. A'Hearn, E. Bowell et al. Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009(англ.) // Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. — Springer Nature, 2011. — Vol. 109. — Iss. 2. — P. 101—135. — doi:10.1007/s10569-010-9320-4. — Bibcode2011CeMDA.109..101A.
  9. Michael E. Bakich. The Cambridge Planetary Handbook. — Cambridge University Press, 2000. — P. 298.
  10. 10.0 10.1 Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи Stern_2014 ворид нашудааст
  11. Хатои ёдкард: Барчасби <ref> ғайримиҷоз; матне барои ёдкардҳо бо номи Lellouch_2009 ворид нашудааст

Энциклопедияи Советии Тоҷик : [дар 8 ҷ.] / сармуҳаррир А. С. Сайфуллоев. — Д. : СИЭСТ, 1978—1988.



Хатои ёдкард: <ref> tags exist for a group named "комм.", but no corresponding <references group="комм."/> tag was found