Дандонпизишкӣ

Дандонпизишкӣ (форсӣ: دندان‌پزشکی‎), ттоматоло́гия (аз юн.-қад. στόμα — «даҳон» + λογος — «илм») — аз риштаҳои пизишкӣ муртабит бо солими даҳону дандон аст.

Таърих

Рӯзгори куҳан бемории даҳонӣ мушкили асосии одамон будааст. Ҷумҷумаи афроди Cro-Magnon, ки 25000 сол пеш дар замин сокин будаанд, шавоҳиде аз пусидагии дандонро нишон медиҳад. То солҳои 1700 аксари бемориҳои дандон тавассути афроде ба ном ороишгар анҷом мешуд, ин афроди ҳамакора, корҳои кӯчакро анҷом медоданд, ба илова мӯй кӯтоҳ мекарданд ва мумиёӣ низ мекарданд. 6 марти 1840 аввалин коллеҷи дандонпизишкии дунё дар Иёлати Мэриленди Амрико таъсис гардид. Доктор Алфред Санвф дар ИМА, аввалин фарде буд, ки ба нақши муҳими беҳдошти даҳону дандон дар ҳирфаи дандонпизишкӣ яқин пайдо карда ва тарбияти даҳон ва дандонро поягузорӣ намуд. Ӯ дар ноябри 1913 аввалин клиникаи даҳон ва дандонро дар хонаи худ ифтитоҳ намуд. Ҷомеъаи парасторони дандонпизишкӣ дар аввалҳои соли 1923 ташкил гардид ва дандонпизишкии чаҳордастӣ ба тадриҷ фарогир шуд. Аввалин клиникаи дандонпизишкии ройгон дар дунё дар соли 1902 тавассути Jessen аз Страсбурги Олмон ифтитоҳ гардид ва аввалин маҷаллаи тахассусӣ низ дар соли 1930 рӯи чоп омад. Дар тайи қарни бистум, ҳашт тахассус дар дандонпизишкӣ такомул ёфт, ки имрӯзҳо ҳар яки он ихтисоси худро дорост.

Тахассусҳо

Баъзе аз дандонпизишкон пас аз фориғуттаҳсилӣ дар садади гирифтани тахассус бармеоянд. Дар зер, ҳавзаҳоие, ки дар ин давраҳо метавонанд дар он касби тахассус кунанд омадааст:

• Беҳдошт умумии даҳону дандон, ки як тахассус ғайрболини дар дандонпизишкӣ аст ва ҳамонтур, ки аз номш пайдост ба беҳдошт умуми даҳон ва дандон мепардозад.
• Решадармонӣ ё андудентикс дар воқеъ илм ва ҳунар таъмир ва тармим решаи дандон қабл аз харобӣ ва эҷод сӯрох дар он аст. Андӯднтикс бо мағз дандон (полп) ва бофтҳои перомун решаи дандон сару кор дорад. Агар барои полп дандон мушкили эҷод шавад, бояд бо амал дармон реша муолиҷа гардад.
• Дандонпизишкии ҷирмшиносона илм ҷамъоварӣ ва истифода аз иттилоот дандонпизишки дар қонун. Ин кор тавассути ҳар дандонпизишк ботаҷриба ва коркштае муяссар аст. Коркирд асли ин ҳавза, ташхис ҳувият ва таъйид ё такзиб шавоҳид аст.
• Дандонпизишкии солмандон шомил муроқибатҳоӣ аст, ки барои бузургсолон мусин ироа мешавад. Ин муроқибатҳо аамми аз ташхис, пешгирӣ ва дармон даҳон ва дандонӣ аст, ки бо афзоиш син эҷод мешавад. Як тем шомил мутахассисон риштаҳои мухталиф дар марокиз саломати ба дармон ин беморон мепардозанд.
• Осебшиносӣ даҳон, фук ва сурат, мутолиаи осебшиносона ва дар бархе маворид дармон бемориҳое, ки ба ин ҳавза иртибот доранд.
• Радиологияи даҳон, фук ва сурат, мутолиа ва тафсир радиология, шомил мабони физикӣ ва техникҳои тасвирбардорӣ, тафсир зойиот даҳон ва фк ва сурат дар анвоъ тасвирбардориҳо ва ҳифозат дар баробар ташъшуъот корбурдӣ аст.
• Ҷарроҳии даҳону фук ва сурат, ҳамонтур, ки аз номш бармеояд, ба ҷарроҳӣ ва тармим ва дар баъзе маворид зебоӣ даҳон ва фк ва сурат пардохта мешавад.
• Зистшиносии даҳон, таҳқиқ ва пажӯҳиш дар зистшиносӣ даҳон, дандон, сар ва сурат.
• Кошти дандон, илм ва ҳунар ҷойгузин кардан ҷой холи дандон кашида шуда.
• Бемориҳои даҳон, арзёби болинӣ ва ташхис бемориҳои мухот даҳон.
• Артудансӣ (ва артупедии фуку дандон), муназзам кардан ва қарор додан дандонҳо дар маҳалл муносиб ва саҳеҳ.

Ва ҳамчунин чандин тахассуси дигар, монанди тахассус дандонпизишкии кӯдакон, лсадармонӣ ва сохт прутезҳои дандонӣ (собит ва мутаҳаррик) аз ин даста ҳастанд.