Размюз: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х ислоҳ, навсозӣ, илова, вироишоти сабкӣ
х →‎Вожашиносӣ: дақиқсозӣ, сарчашмаҳо
Сатри 34: Сатри 34:
== Вожашиносӣ ==
== Вожашиносӣ ==


«''Радабон''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: '''''рада''''' ({{lang-pal|''radag''<ref>[http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf ''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70]</ref> > {{lang-peo|''ratak''}}}} > [[эронии бостон]]:''*rata-ka-'' > [[Забони ҳиндуэронӣ|ҳиндуэронӣ]]: ''*<sup>4</sup>ar- : r̥-'' «''рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан''»<ref>''Расторгуева В. С.'', ''Эдельман Д. И.'' Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205 </ref>) + ''-'''бон''''' ({{lang-fa|'''وان'''، '''بان'''}} [-''bān'', -''vān''] < {{lang-pal|-''bān'', -''vān''}} < {{lang-peo|*''pāna''-}} «''нигаҳбон, посбон''» < эронии бостон: √*''pā''- «''поидан, нигаҳбонӣ кардан''»+ -''van''). Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''рада'') + пасванд (''-бон'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «''-бон''» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «''нигаҳдоранда''»-ро мерасонад<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.</ref><ref>Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз ''*xšaθra-'' «''подшоҳӣ; кишвар''» + *''pāvan''- «''пойидан, нигаҳбонӣ кардан''» дар порсии бостон «''xšaθrapāvan''»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «''šahrap''» , дар паҳлавӣ «''xšatrap''» ва дар форсии дарӣ «''шаҳрбон''» гаштааст. Ҳамчунин аз *''kāra-'' «''мардум-сипоҳ''» + *''pāna-'' «''нигаҳбон, посбон''» дар порсии бостон *''kārapāna-'' «''нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон''» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ ''kārwān'' «''сипоҳ, лашкар''» , дар порсии миёна ''kārvān'' «''сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг''» ва дар форсии дарӣ ''kārvān'', ''kārbān'' «''корвони лашкариён; корвон''» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: ''[[шаҳрбон]]'', ''[[халабон]]'', ''[[новбон]]'', ''[[дарёбон]]'', ''[[сарвашт|сарвон]]'', ''[[гурӯҳбон]]''</ref>.
«''Радабон''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: '''''рада''''' ({{lang-fa|'''رده'''}} > {{lang-pal|''radag''}} «''рада, роста''»<ref>[http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf ''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70]</ref> > {{lang-peo|''ratak''}} > [[эронии бостон]]:''*rata-ka-'' > [[Забони ҳиндуэронӣ|ҳиндуэронӣ]]: ''*<sup>4</sup>ar- : r̥-'' «''рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан''»<ref>''Расторгуева В. С.'', ''Эдельман Д. И.'' Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205 </ref>)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-57-6. ҷ. 3, с. 1438.</ref> + ''-'''бон''''' ({{lang-fa|'''وان'''، '''بان'''}} [-''bān'', -''vān''] < {{lang-pal|-''bān'', -''vān''}} < {{lang-peo|*''pāna''-}} «''нигаҳбон, посбон''» < эронии бостон: √*''pā''- «''поидан, нигаҳбонӣ кардан''»+ -''van'')<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-55-2. ҷ. 1, с. 398.</ref>. Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''рада'') + пасванд (''-бон'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «''-бон''» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «''нигаҳдоранда''»-ро мерасонад<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.</ref><ref>Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз ''*xšaθra-'' «''подшоҳӣ; кишвар''» + *''pāvan''- «''пойидан, нигаҳбонӣ кардан''» дар порсии бостон «''xšaθrapāvan''»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «''šahrap''» , дар паҳлавӣ «''xšatrap''» ва дар форсии дарӣ «''шаҳрбон''» гаштааст. Ҳамчунин аз *''kāra-'' «''мардум-сипоҳ''» + *''pāna-'' «''нигаҳбон, посбон''» дар порсии бостон *''kārapāna-'' «''нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон''» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ ''kārwān'' «''сипоҳ, лашкар''» , дар порсии миёна ''kārvān'' «''сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг''» ва дар форсии дарӣ ''kārvān'', ''kārbān'' «''корвони лашкариён; корвон''» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: ''[[шаҳрбон]]'', ''[[халабон]]'', ''[[новбон]]'', ''[[дарёбон]]'', ''[[сарвашт|сарвон]]'', ''[[гурӯҳбон]]''</ref>.


«''Радабон''» таркибе кӯтоҳшуда аз «''нигаҳбони рада''» аст.
«''Радабон''» таркибе кӯтоҳшуда аз «''нигаҳбони рада''» аст.

Нусха 13:42, 25 феврали 2020

Размюз
Кишвар
Дараҷаи болотар размовар, Размдор, Obergefreiter[d] ва lance corporal[d]
Дараҷаи поинтар Сарбоз
Ҳамто капрал[d], starshyj soldat[d], Сарновӣ ва private first class[d]

Радабон (форсӣ: رده‌بان‎) — дараҷае сарбозӣ дар нерӯҳои мусаллаҳ аст, ки ба сарбозони омӯзишдида ба подоши дастовардҳояшон дода мешавад; ефрейтор[1].

Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ
Дараҷаи поинтар:
Сарбоз

Радабон 		Дараҷаи болотар:
Гурӯҳвар

Радабон дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати ёвари фармондеҳи гурӯҳ ва фармондеҳи радаро дорад, ки хурдтарин ягони тактикиест, ки аз ду – панҷ сарбоз ташкил шуда ва бахше аз гурӯҳ аст; ҷуха[2]; звено[3].

Вожашиносӣ

«Радабон» аз як вожа ва як пасванд сохта шудааст: рада (форсӣ: رده‎ > порсии миёна: radag «рада, роста»[4] > порсии бостон: ratak > эронии бостон:*rata-ka- > ҳиндуэронӣ: *4ar- : r̥- «рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан»[5])[6] + -бон (форсӣ: وان، بان‎ [-bān, -vān] < порсии миёна: -bān, -vān < порсии бостон: *pāna- «нигаҳбон, посбон» < эронии бостон: √*pā- «поидан, нигаҳбонӣ кардан»+ -van)[7]. Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (рада) + пасванд (-бон)] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «-бон» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «нигаҳдоранда»-ро мерасонад[8][9].

«Радабон» таркибе кӯтоҳшуда аз «нигаҳбони рада» аст.

«Рада» ҳамчун истилоҳи низомӣ дар замони Сосониён (224 — 651 милодӣ) ба кор мерафтааст. Чунончи, дар деворнавиштаҳое ба забони порсии миёна аз солҳои 253 – 255 милодӣ, ки дар канисаи яҳудии шаҳри бостонии Дура-Европос бозёфт шудаанд, ибораҳои «дабири рада» (порсии миёна: dibīr-ī radag) ва «дабири таҳм» (порсии миёна: dibīr-ī tahm) бозхонӣ шудаанд[10]. Чун сипоҳи Сосониён бар бахшбандии даҳдаҳӣ созмон ёфта буд[11] ва ягонҳои бузурге чун гунд ва сипоҳ «дабири гунд» (порсии миёна: *gund-dibīr) ва «дабири сипоҳ» (порсии миёна: *dibīr-ī spāh) доштаанд[12], гумон меравад, ки «рада» хурдтарин ягони размӣ будааст[13].

«Рада» ба маънии «саф, қатор, раста» дар «Шоҳнома» низ ба кор рафтааст. Чунончи, Фирдавсӣ гуфта:

Сипаҳро рада баркашида бимонд,
Худу номдорону гурдон биронд[14].

Рада баркашида сипоҳаш ду мил,
Ба дасти чапаш ҳафтсад жанда пил[15].

Бино бар ин, «рада» ва «радабон» барои ҷойгузинии истилоҳи «звено» ва дараҷаи низомии «ефрейтор» (аз олмонӣ: Gefreiter «озодшуда (аз бархе аз хадамот)») ба Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешниҳод шудаанд[16].

Пешина

Ефрейтор ҳамчун дараҷаи сарбозӣ дар Артиши Сурх дар соли 1940 ҷорӣ шуда ва болотар аз дараҷаи қаторӣ ва поинтар аз сержанти хурд буд[17]. Ин дараҷаро сарбозоне дарёфт мекарданд, ки давраҳои омӯзиши размро гузаронда ва симатҳои зеринро доштанд:

  • тирандоз, норинҷакандоз, тирбор, тактирандоз-нишонзан дар нерӯҳои ҳавобурд, нерӯҳои зиреҳсавор, нерӯҳои марзбонӣ, ки дар онҳо ёвари фармондеҳи гурӯҳ аст.
  • ронандаи худрав, ронандаи зиреҳпӯш, ронандаи тонк.
  • нишонгир дар нерӯҳои зиреҳӣ.
  • нишонгир дар оташбор.

Дар нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон ин дараҷа аз соли 1993 ҷорӣ шудааст.

Пайвандҳо

Манобеъ

  1. ↑ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хизмати ҳарбӣ»
  2. ↑ Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 95
  3. ↑ Коллектив авторов. Том 3, статья «Звено» // Военная энциклопедия / Под ред. П. В. Грачёва. — М.: Воениздат, 1995. — С. 268. — 543 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-203-00748-9.
  4. ↑ MacKenzie, D. N., A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70
  5. ↑ Расторгуева В. С., Эдельман Д. И. Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205
  6. ↑ Ҳасандӯст, Муҳаммад. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-57-6. ҷ. 3, с. 1438.
  7. ↑ Ҳасандӯст, Муҳаммад. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN: 978-600-6143-55-2. ҷ. 1, с. 398.
  8. ↑ Таботабоӣ, Алоъуддин. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.
  9. ↑ Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз *xšaθra- «подшоҳӣ; кишвар» + *pāvan- «пойидан, нигаҳбонӣ кардан» дар порсии бостон «xšaθrapāvan»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «šahrap» , дар паҳлавӣ «xšatrap» ва дар форсии дарӣ «шаҳрбон» гаштааст. Ҳамчунин аз *kāra- «мардум-сипоҳ» + *pāna- «нигаҳбон, посбон» дар порсии бостон *kārapāna- «нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ kārwān «сипоҳ, лашкар» , дар порсии миёна kārvān «сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг» ва дар форсии дарӣ kārvān, kārbān «корвони лашкариён; корвон» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: шаҳрбон, халабон, новбон, дарёбон, сарвон, гурӯҳбон
  10. ↑ Asha R. The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)
  11. ↑ Никоноров В. П. К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156
  12. ↑ Daryaee, Touraj. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 53
  13. ↑ Айвазян А. Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.
  14. ↑ Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363
  15. ↑ Фарҳанги забони тоҷикӣ. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 115
  16. ↑ Умед Джайхани: В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной
  17. ↑ РУТБАИ ҲАРБӢ // Энсиклопедияи тоҷикӣ
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Размюз&oldid=1122246"