Вазирони давлати Сомониён: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
No edit summary |
Афзудани ёддошт |
||
Сатри 2: | Сатри 2: | ||
Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - [[Давлати Сомониён]] ҳамроҳи амирони [[хонадони Сомониён]] дар идораву рушди кишвар [[вазир]]он саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст: |
Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - [[Давлати Сомониён]] ҳамроҳи амирони [[хонадони Сомониён]] дар идораву рушди кишвар [[вазир]]он саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари [[Сайфиддинҳоҷӣ]] [[«Осор ул-вузаро»]] оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст: |
||
;Дабир (котиб){{Efn|Бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шуда аст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро деда аст аз у бо лақаби "Шайху-л-ъамид" ёд кардау уро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).}} |
|||
;Дабир (котиб) |
|||
* [[Абубакр ибни Ҳомид Насафӣ]] |
* [[Абубакр ибни Ҳомид Насафӣ]] |
||
* [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ]] (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ){{Efn|Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршоду-л-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шуда аст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати у дар 309 ҲҚ будау пас аз у Утбӣ ба ҷояш нишаста аст. Ин матлаб бо дигари навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷӯҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадон Ҷайҳонӣ шуда аст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмади ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шуда аст.}} |
|||
* [[Абӯабдуллоҳ Ҷайҳонӣ|Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ]] (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ) |
|||
;Вазир{{Efn|Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шуда аст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷӯҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) буда аст.}} |
|||
;Вазир |
|||
* [[Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ]] |
* [[Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ]] |
||
* [[Абулфазли Балъамӣ|Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ]] (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ) |
* [[Абулфазли Балъамӣ|Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ]] (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ) |
||
Сатри 12: | Сатри 12: | ||
* [[Абутаййиби Мусъабӣ|Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ]] |
* [[Абутаййиби Мусъабӣ|Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ]] |
||
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ]] (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ) |
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ]] (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ) |
||
* [[Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ]] (335–343 ҲҚ) |
* [[Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ]]{{Efn|Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва падари филсӯфи номдор Абулҳасан Муҳаммади омирӣ аст.}} (335–343 ҲҚ) |
||
* [[Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ]] (343–345 ҲҚ) |
* [[Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ]] (343–345 ҲҚ) |
||
* [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (345–348 ҲҚ) |
* [[Абӯҷаъфар ал-Атабӣ|Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ]] (345–348 ҲҚ) |
||
Сатри 27: | Сатри 27: | ||
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (?–380 ҲҚ) |
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (?–380 ҲҚ) |
||
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (бори дувум, 380–? ҲҚ) |
* [[Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ]] (бори дувум, 380–? ҲҚ) |
||
* Абуалии Балъамӣ{{Efn|Гардизӣ дар Зайну-л-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи марги Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ оварда аст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд карда аст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи марги у иштибоҳ карда аст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуали аст.}} |
|||
* Абуалии Балъамӣ |
|||
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ) |
* [[Абдулло бини Азиз|Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ]] (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ) |
||
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ) |
* [[Абӯнаср бини Абӯзайд|Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд]] (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ) |
||
Сатри 33: | Сатри 33: | ||
* [[Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ]] (388–авохири 388 ё авойили 389) |
* [[Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ]] (388–авохири 388 ё авойили 389) |
||
* [[Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ]] (ё Ҳамӯӣ) |
* [[Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ]] (ё Ҳамӯӣ) |
||
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ]]{{Efn|Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омада аст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.}} |
|||
* [[Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ]] |
|||
* [[Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ]] (ё Шиблӣ) |
* [[Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ]] (ё Шиблӣ) |
||
== Ёддошт == |
|||
{{notelist}} |
|||
== Пайнавиштҳо == |
== Пайнавиштҳо == |
Нусха 17:52, 25 феврали 2020
Мақолаи асосӣ: Давлати Сомониён
Дар нухустин давлати таърихии тоҷикон - Давлати Сомониён ҳамроҳи амирони хонадони Сомониён дар идораву рушди кишвар вазирон саҳми хешро гузоштаанд. Дар асари Сайфиддинҳоҷӣ «Осор ул-вузаро» оиди вазирони давлати Сомониён маълумоти мухтасаре оварда шудааст:
- Дабир (котиб)[lower-alpha 1]
- Абубакр ибни Ҳомид Насафӣ
- Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ (солҳои 914-919/921 М, Ҷумода-л-охираи 301–? ҲҚ)[lower-alpha 2]
- Вазир[lower-alpha 3]
- Абулфазл ибни Яъқуби Нишопурӣ
- Абулфазл Муҳаммад ибни Убайдуллоҳи Балъамӣ (солҳои 921-937 М, 309–326 ҲҚ)
- Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ (326–? ҲҚ)
- Абутаййиб Муҳаммад ибни Ҳотими Мусъабӣ
- Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Салмии Марвазӣ (Ҳокими Ҷалил, Шамсу-л-Аъимма) (?–Рабиъу-л-охири 334 ё Ҷумода-л-увлои 335 ҲҚ)
- Абузар Юсуфи Омирии Нишопурӣ[lower-alpha 4] (335–343 ҲҚ)
- Абумансур Муҳаммад ибни Узайри Тӯсӣ (343–345 ҲҚ)
- Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ (345–348 ҲҚ)
- Абумансур Юсуф ибни Исҳоқ (348–? ҲҚ)
- Абӯали Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамӣ (?–363 ҲҚ)
- Абуҷаъфар Аҳмад ибни Ҳусайни Утбӣ (бори дувум, ҳамзамон бо Балъамӣ дар замони Мансури I) (?–363 ҲҚ)
- Абумансур Юсуф ибни Исҳоқ (бори дувум) (363 ҲҚ)
- Абӯабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ (365–Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ)
- Абулҳусайн Убайдуллоҳ ибни Аҳмади Утбӣ (Рабиъу-л-охири 367–371 ҲҚ)
- Абулҳусайн Муҳаммади Музнӣ
- Абумуҳаммад Абду-р-Раҳмон ибни Аҳмади Порсӣ (Истахрӣ, ?–Рабиъу-л-аввали 376 ҲҚ)
- Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ (Рабиъу-л-аввали 376–Ҷумода-л-охира 377 ҲҚ)
- Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ (10 Рабиъу-л-аввали 378–? ҲҚ)
- Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд (?–380 ҲҚ)
- Абуалӣ Муҳаммад ибни Исои Домғонӣ (бори дувум, 380–? ҲҚ)
- Абуалии Балъамӣ[lower-alpha 5]
- Абумуҳаммад Абдуллоҳ ибни Узайри Тӯсӣ (бори дувум, Рабиъу-л-аввали 383–? ҲҚ)
- Абӯнаср Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Абӯзайд (бори дувум, авосити 386–авохири 386 ё авойили 387 ҲҚ)
- Абулмузаффар Муҳаммад ибни Иброҳими Бузғушӣ (ё Бурғушӣ, авохири 386 ё авойили 387–388 ҲҚ)
- Абулқосим Аббос ибни Муҳаммади Бармакӣ (388–авохири 388 ё авойили 389)
- Абулҳусайн Муҳаммад ибни Алии Ҳамӯлӣ (ё Ҳамӯӣ)
- Абулфазл Муҳаммад ибни Аҳмади Хуноматӣ[lower-alpha 6]
- Абӯабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Шилӣ (ё Шиблӣ)
Ёддошт
- ↑ Бисёре аз манобеъи мутаъаххиртар аз Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ ба унвони вазири Сомониён ёд шуда аст вале дар сафарномаи "Ибни фазлон" (оғози сафар дар панҷшанбе 11 сафари 309 ҲҚ) ки манбаъе дасти аввал ба шумор мераваду шахсан ӣн давлатмарди Сомониро деда аст аз у бо лақаби "Шайху-л-ъамид" ёд кардау уро котиб (дабир) дониста аст (Таърихи Бухоро [ҳавошӣ ва таълиқот], сафҳаи 320).
- ↑ Дар сафҳаи 321 бахши ҳавошӣ ва таълиқоти "Таърихи Бухоро" виростаи Муҳаммад-Тақии Мударриси Разавӣ ба нақл аз китоби "Иршоду-л-ариб" асари Ёқӯти Ҳамавӣ оғози вазорати Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳониро Ҷумода-л-охираи 301 ҲҚ зикр шуда аст. Дар ҳамин сафҳа ин бор на ба нақл аз ҷое навишта шуда ки зоҳиран поёни вазорати у дар 309 ҲҚ будау пас аз у Утбӣ ба ҷояш нишаста аст. Ин матлаб бо дигари навиштаҳои таърихӣ ҳамхонӣ надорад. Бояд таваҷҷӯҳ дошт ки чанд тан аз хонадони Ҷайҳониу Утбӣ ба вазорат расидаанду танҳо Утбӣе ки ҷонишини касе аз хонадон Ҷайҳонӣ шуда аст, "Абулҳусайн Убайдуллаҳ ибни Аҳмади Утбӣ" аст ки дар Рабиъу-л-охири 367 ҲҚ ҷонишини "Абуабдуллоҳ Аҳмади ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" (наваи Абуабдуллоҳ Муҳаммад ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ) шуда аст.
- ↑ Ин ки дақиқан аз чӣ замоне симати вазир дар дивонсолории Сомониён эҷод шуда аст ба дурустӣ дониста несту ниёз ба пажӯҳиши бештар дорад вале бо таваҷҷӯҳ ба сафарномаи Ибни Фазлон, Абуабдуллоҳ Муҳамамд ибни Аҳмади Ҷайҳонӣ котиб (дабир) буда аст.
- ↑ Ё Абузар Муҳаммад ибни Юсуфи Омирии Нишопурӣ ва падари филсӯфи номдор Абулҳасан Муҳаммади омирӣ аст.
- ↑ Гардизӣ дар Зайну-л-ахбор (Таърихи Гардизӣ) таърихи марги Абуалӣ Муҳаммад ибни Муҳаммади Балъамиро Ҷумода-л-охираи 363 ҲҚ оварда аст. Абунаср Муҳаммади Утбӣ дар зикри рухдодҳои 382 ҲҚ аз Абуалии Балъамӣ ёд карда аст. Ошкор нест ки ин Абуалии Балъамӣ ҳамон вазири Абдумалики I ва Мансур I асту Гардизӣ дар зикри таърихи марги у иштибоҳ карда аст ё ин ки фарде дигар аз хонадони Балъамӣ бо куняи Абуали аст.
- ↑ Ба навиштаи "Донишномаи Ҷаҳони Ислом" дароянди "Ҷайҳонӣ (хонадон)" бархе номи ин фардро ки дар "Таърихи Гардизӣ" омада аст ба иштибоҳ Ҷайҳонӣ хондаанду эҳтимол додаанд фарзанди "Абуабдуллоҳ Аҳмад ибни Муҳаммади Ҷайҳонӣ" бошад.
Пайнавиштҳо
- Мухторов А. Амирон ва вазирони Сомонӣ. – Душанбе:Оли Сомон,1997, с. 56-57
- История таджикского народа. Том II. Эпоха формировании таджикского народа. – Душанбе, 1999, – с. 504.
- Наршахӣ, Абубакр Муҳаммад ибни Ҷаъфар (1387 ҲХ) Мударриси Разавӣ, Муҳаммад-Тақӣ, Виростор. Таърихи Бухоро. Теҳрон: Тӯс ISBN 978-964-3152-69-7.
- C. E. Bosworth, “Abu Ahmad B. Abi Bakr Kateb,” Encyclopædia Iranica, I/3, p. 251; an updated version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/abu-ahmad-b (accessed on 26 January 2014).
- Баҳромиён, Алӣ (1383 ҲХ) Доирату-л-маорифи бузурги Исломӣ. 12 (Вирости 1). Теҳрон: Маркази Доирату-л-маорифи бузурги Исломӣ. С. 477–480. ISBN 978-964-7025-24-6
- Ноҷӣ, Муҳаммад-Ризо (1387 ҲХ) "Ҷайҳонӣ (Хондон)" Донишномаи Ҷаҳони Ислом. 11 (Вирости 1). Теҳрон: Бунёли Доирату-д-маорифи исломӣ. ISBN 978-964-4470-12-5
- Луғатномаи Деҳхудо, "Мансур ибни Нӯҳи Сомонӣ"
- C. E. Bosworth, “ʿOTBI,” Encyclopædia Iranica, a version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/otbi-family-name
- Азкоӣ, Парвиз (1377 ҲХ) "Бузғушӣ (Бурғушӣ)" Донишномаи Ҷаҳони Ислом. 3 (Вирости 1). Теҳрон: Бунёли Доирату-д-маорифи исломӣ. ISBN 978-964-4470-03-5