Зиёдулло Шаҳидӣ

[Таҳрири Шухрат Саъдиев] Шаблон:Зиндагинома

Зиёдулло Шаҳидӣ - (4 майи соли 1914, ш. Самарқанд – 25 феврали соли 1985, ш. Душанбе) арбоби намоёни ҷамъиятию фарҳангӣ, оҳангсоз. Артисти халқии Тоҷикистон (1964), дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи А. Рӯдакӣ (1985), раиси Правленияи Иттифоқи бастакорони (оҳангсозони) Тоҷикистон (1956-1960).

Ҳолнома

Аз ҷумлаи шинохтатарин чеҳраҳои ҳунарии тоҷик аст, ки 99 сол пеш дар Самарқанди бостонӣ дар хонаводаи ҳунарманд, мутриби шинохтаву варзида Муқаддасхон дида ба олам кушодааст. Соли 1939 ба Сталинобод (ҳоло – Душанбе) омадааст: роҳбари ансамбли тарона ва рақси Филармонияи Давлатии Тоҷикистон(1939-1952). Аз А.С. Ленский ва С.А. Баласанян дарси композитсия омӯхтааст (1943-1946). Студияи миллии дусолаи назди Консерваторияи Москва (1949) ва шӯъбаи миллии Консерваторияи мазкурро хатм кардааст.Ӯ ба омӯзиши касбу ҳунар худро маъмур ҳисобид ва тадриҷан пеши хунёгарони номии Иттиҳодии Шӯравӣ дарси ҳунару маҳорат омӯхт. Соли 1957 баъди хатми Консерваторияи ба номи Чайковскийи шаҳри Москва аввалин барномаи консертии худро доир кардааст, ки аз ҷониби мухлисони созу наво хуш пазируфта шудааст.

Эъҷодиёт

Соҳаи асосии фаъолияташ суруду тарона аст: «Хонаи мо» ва «Ватан» (шеъри А. Лоҳутӣ), «Азиз Москва» (шеъри М. Раҳимӣ), «Бубин» ва «Иди Зафар» (шеъри Б. Раҳимзода), «Дарвоз» (шеъри А. Деҳотӣ), «Шаҳри мо» (шеъри М. Турсунзода), романсҳои «Зи сӯзи сина» (ғазалиёти Б. Ҳилолӣ), «Эй сорбон» (ғазали Саъдӣ) ва диг., операи «Комде ва Мадан» (1948), опереттаи «Духтаре аз Душанбе» (1968), достонҳои симфонии «Соли 1917» ва оҳангҳо барои намоишномаҳои мусиқӣ ва драмавии «Арӯси панҷсӯма», «Алишер Навоӣ», «Шаби бисту ҳаштум», «Шаҳри ман», кантатаҳои «Зодагони Октябр» (1957), «Тантана дар пахтазор» (1958), «Идона» (1959), филмҳои «Вақти зангирии писарам расид» (1960), «Ҳеҷбудагон ҳар чиз мешаванд» (1974), «Ба ёди Турсунзода» (1983), ораторияи «Қиссаи Ленин» (1984), достонҳои «Бузрук» ва «Симфонияи мақомҳо» ва диг.

Мероси оҳангзоз

Зиёдулло Шаҳидӣ аз ҷумлаи аввалин афроде буд, ки мусиқии миллии тоҷикиро бо созу навои симфонии аврупоӣ омезиш дод ва дар навиштани опера чира шуд. Нахустин асари калонҳаҷми ӯ операи “Комде ва Мадан” буд, ки барояш шӯҳрати ҷаҳонӣ овард. Ин опера, ки соли 1961 дар театри опера ва балети ба номи С.Айнӣ ба саҳна гузошта шуд, аз ҷониби мухлисон хуб пазироӣ шуд ва аз ҷониби мунаққидони санъати мусиқӣ баҳои арзишманд гирифт.

Гузашта аз ин барои ин опера муаллиф ба дарёфти ҷоизаи давлатӣ мушарраф гардид. “Комде ва Мадан” аз ҷумлаи машҳуртарин ва маъруфтарин асарҳоест, ки тақрибан ҳар сол мавсими театриро дар театри опера ва балети ба номи устод Айнӣ ифтитоҳ мекунад. «Комде ва Мадан» ҳамчунин дар саҳнаи театрҳои Узбакистон, аз ҷумла дар зодгоҳи бастакор шаҳри Самарқанд ба саҳна гузошта шудааст. Дар бораи шӯҳрати операи «Комде ва Мадан» мусиқиш.-они аврупоӣ чунин нигошта буданд: «То ҳанӯз аврупоиён операе эҷод накардаанд, ки мавзӯяш мусолиҳаи ду дин ва ду фарҳанг бошад. Дар ин опера ҳамчунин мусиқии исломӣ ва мусиқии ҳиндӣ ҳамоҳанг шудаанд. Он чиро, ки мо меҷӯем, шумо (манзур- халқи тоҷ.) барвақт ёфтаед ва ба он комёб гардидаед». Бузургтарин сарвати Шаҳидии марҳум асарҳои ҷовидона, шогирдон ва пайравонаш мебошанд.

Ҳамчунин дар иҷрои Оркестри калони симфонии радио ва телевизиони Маскав дар солҳои 70 сабт шудаву солҳои 80 дар қалби Иттиҳоди Шӯравӣ интишор ёфтааст.Зиёдулло Шаҳидӣ асарҳое дорад, ки замоне машҳуртарин ҳунармандони кишвар Муқаддас Набиева, Шоиста Муллоҷонова, Ҳанифа Мавлонова ва дигарон сароидаанд ва ҳоло ин сурудаҳо фонди тиллоии радио ва телевизиони Тоҷикистонро зиннат мебахшанд.

Мукофоту ҷоизаҳо

Артисти халқии Тоҷикистон (1964), дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи А. Рӯдакӣ (1985), 4 маротиба депутати Шӯрои Олии СССР интихоб шуда, дар ҳама даҳаҳои адабиёт ва санъати Тоҷикистон дар Москва иштирок намудааст.Бо ордени Байрақи Сурхи Меҳнат, «Нишони Фахрӣ» ва медалу ифтихорномаҳо мукофотонида шудааст.

Ёдбуд

Бастакори шинохта бо гузоштани мероси гаронбаҳо соли 1985 дар шаҳри Душанбе дида аз олам барбаст ва тибқи васияташ хонаи ӯ ба осорхонаи эҷодиёташ табдил ёфт.Яке аз кӯчаҳои ш. Душанбе ва Омӯзишгохи мусиқии пойтахт ба номаш гузошта шудаанд. Дар ш Душанбе аз соли 1996 осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусмусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ ва Бунёди байналмилалии З. Шаҳидӣ таъсис ёфтааст.

Ба муносибати 20-умин солгарди Истиқлолияти давлатии Тоҷикистон маҷмӯъаи асарҳои мусиқии ӯ интишор ёфанд. Таронаҳои Шаҳидӣ мухлисонашро як бори дигар ба ёди ӯ бурданд ва фазои солҳои 70-80 қарни гузаштаро дар гӯшаи хотири худ зинда карданд. Миёни ин асарҳо таронаҳои ба дидаву дили мардум наздики «Муҳҳабат», «Хонаи мо», «Ситораи ман», романси «Сӣ сузи сина» ва ғайраҳо, ки замоне аз пуршунавандатарин таронаҳо дар барномаҳои радио ва телевизиони кишвар буданд, ҷо дода шуданд.

Яке аз онҳо фарзанди баруманди ӯ Толиб ва дигар наберааш Табрез Шаҳидианд. Толиб Шаҳидӣ аз пайравони ростини роҳи падар аст ва заҳамоташ бо ҷоизаи давлатии ба номи устод Рӯдакӣ қадр шудааст. Табрез низ аз ҷумлаи бастакорони насли навини кишвар аст, ки дар Маскав кору эҷод мекунад.

Пайвандҳо

ЗИЁДУЛЛО ШАҲИДӢ - TojNews

ЗИЁДУЛЛО ШАҲИДӢ - Faraj.tj