Исм (дастури забон): Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
| Сатри 19: | Сатри 19: | ||
==Калимасозии исм== |
==Калимасозии исм== |
||
Исмҳо аз ҷиҳати таркиби сарфиашон [[исмҳои сода]], [[исмҳои сохта]], [[исмҳои мураккаб]] ва [[исмҳои омехта]] мешаванд. |
Исмҳо аз ҷиҳати таркиби сарфиашон [[исмҳои сода]], [[исмҳои сохта]], [[исмҳои мураккаб]] ва [[исмҳои омехта]] мешаванд. |
||
* '''Исмҳои сода''' танҳо аз реша иборат мебошанд:''хона, дарс, гул, нон'' ва ғ. |
|||
* '''Исмҳои сохта''' аз реша ва пасванду пешванд таркиб ёфтаанд. |
|||
* Пасвандҳои исмсоз зиёданд: ''хизматчӣ, оҳангар, омӯзгор, мизбон, харидор, нонвой, хонавода, сӯзанак, тӯёна, пӯшок,дастпона,ангуштарин, чангол, тарсакӣ, шамьдон, сайдгоҳ, лолазор, Тоҷикистон,кӯҳсор, санглох, ҷӯйбор, ганҷина, гулшан,паҳно, донишкада, зебоӣ, одамгарӣ, хониш, рафтор, сармо, зиндагонӣ''. |
|||
* Дар исмсозӣ танҳо пешванди ''ҳам'' - иштирок менамояд:''ҳамроҳ,ҳамсоя,ҳамдиёр,ҳамшаҳр'' ва ғайра. |
|||
* '''Исмҳои мураккаб''' аз ҷузъҳое иборатанд,ки дар натиҷаи васлшавӣ ба асос табдил ёфта , ҳамчун морфема воқеь мешаванд:гап-гап, сарупо,давутоз,сарлавҳа, хамиртуруш, ошхона,салоҳдид,дурбин,шашмақомхон. |
* '''Исмҳои мураккаб''' аз ҷузъҳое иборатанд,ки дар натиҷаи васлшавӣ ба асос табдил ёфта , ҳамчун морфема воқеь мешаванд:гап-гап, сарупо,давутоз,сарлавҳа, хамиртуруш, ошхона,салоҳдид,дурбин,шашмақомхон. |
||
* '''Исмҳои омехта''' аз ибора ва таркибҳои гуногун ба воситаи пасвандҳо сохта мешаванд:шабнишинӣ,тозакунӣ,мондашавӣ ва ғ. |
* '''Исмҳои омехта''' аз ибора ва таркибҳои гуногун ба воситаи пасвандҳо сохта мешаванд:шабнишинӣ,тозакунӣ,мондашавӣ ва ғ. |
||
Нусха 16:00, 29 Январ 2016
Исм - ҳиссаи нутқест, ки номи ашё (санг, об, замин, дарахт, моҳӣ, саг,) ва мафҳумҳои ашёшуда (шӯриш, хониш, некӣ, ақл)-ро ифода менамояд. Исм ба саволҳои чӣ?, чиҳо?, кӣ?, киҳо? ҷавоб мешавад. Исм ба вазифаи ҳамаи аьзои ҷумла меояд. Он дар ҷумла пеш аз ҳама вазифаи мубтадо ва пуркунандаро иҷро мекунад. Исм ба вазифаи пуркунанда асосан бо пешоянду пасоянд меояд. Исм ба вазифаи хабар низ зиёд истифода мешавад. Ҳангоми хабар шуданаш аксар бо бандакҳои хабарӣ ва феълҳои ёридиҳанда сурат мегирад. Муайянкунандаи соҳибӣ ва баёния асосан бо исм ифода мешавад.
Гурӯҳҳои маъноиву грамматикии исм
Исм дар забони тоҷикӣ ба гурӯҳҳои маъноиву грамматикии зерин ҷудо мешавад:
Калимасозии исм
Исмҳо аз ҷиҳати таркиби сарфиашон исмҳои сода, исмҳои сохта, исмҳои мураккаб ва исмҳои омехта мешаванд.
- Исмҳои мураккаб аз ҷузъҳое иборатанд,ки дар натиҷаи васлшавӣ ба асос табдил ёфта , ҳамчун морфема воқеь мешаванд:гап-гап, сарупо,давутоз,сарлавҳа, хамиртуруш, ошхона,салоҳдид,дурбин,шашмақомхон.
- Исмҳои омехта аз ибора ва таркибҳои гуногун ба воситаи пасвандҳо сохта мешаванд:шабнишинӣ,тозакунӣ,мондашавӣ ва ғ.
Манбаъ
- Грамматикаи забони адабии ҳозираи тоҷик.Душанбе:Дониш.-1985,356с.