Туғрал Аҳрорӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
навсозии маълумот
Сатри 9: Сатри 9:
}}
}}


'''Нақибхон Туғрал Аҳрорӣ''' - - [[шоир]] ва яке аз суханварони гавҳарчини адабиёти тоҷик [[29 Июн]]и соли [[1919]] кушта мешавад.
'''Нақибхон Туғрал Аҳрорӣ''' - дар оилаи давлатманди Зоосун ном деҳаи Фалғар [[28 Март]]и соли [[1865]] таваллуд ёфтааст. Овони кудакии Туғрал дар зодгоҳаш гузашта, пас дар мадрасаҳои [[Самарқанд]] ва [[Бухоро]] таҳсили илм кардааст.
[[29 Июн]]и соли [[1919]] кушта мешавад.


== Зиндагинома ==
== Зиндагинома ==
Мухаммаднақиб - шоир ва яке аз суханварони гавхарчини адабиёти тоҷик буда, 26-уми марти соли 1865 дар яке аз оилаҳои давлатманди дехаи Зосуни Фалгар ( хозира нохияи Айни) чашм ба олами хасти кушодааст.
Муҳаммаднақиб дар оилаи давлатманди Зосун ном деҳаи Фалғар [[28 Март]]и соли [[1865]] таваллуд ёфтааст. Нақибхон Туғрал дар яке аз оилаҳои давлатманди деҳаи Зосуни Фалғар (хозира нохияи Айнӣ) чашм ба олами ҳастӣ кушодааст.
Айёми кудакиву наврасии Накибхон дар зодгохаш гузаштааст. Накибхон бо нияти дарёфти камолоти бештари илмиву адаби бо кумаки падари маърифатпарвараш ҷодаи Самарканду Бухороро пеш гирифта, дар яке аз хучраҳои мадрасаи Тиллокории Регистони Самарканд маскан мегирад ва ба тахсили улум шугл меварзад. Дар рафти тахсил Накибхон бо як гурӯҳ устодони донишманд ошнои пайдо карда, ба халкаи зиёиёни онрӯзаи Самарканд ворид мешавад ва бо дасту дили гарм шеъру шоириро пеша мекунад.
Айёми кудакиву наврасии Нақибхон дар зодгоҳаш гузаштааст. Нақибхон бо нияти дарёфти камолоти бештари илмиву адабӣ бо кумаки падари маърифатпарвараш ҷодаи Самарқанду Бухороро пеш гирифта, дар яке аз ҳуҷраҳои мадрасаи Тиллокории Регистони Самарқанд маскан мегирад ва ба таҳсили улум шуғл меварзад. Дар рафти таҳсил Нақибхон бо як гурӯҳ устодони донишманд ошноӣ пайдо карда, ба халқаи зиёиёни онрӯзаи Самарқанд ворид мешавад ва бо дасту дили гарм шеъру шоириро пеша мекунад. Баъди хатми мадраса Нақибхон муддате дар Бухоро кор карда, аз уламову удабои маъруфи онрӯзаи Бухоро маълумоти лозима гирифта, сипас ба зодгохаш бармегардад.
Нақибхон ба Истам ном духтаре аз деҳаи Куруд хонадор мешавад ва дар натичаи нух соли ҳамзистӣ, соҳиби писаре мешаванд. Аммо бадбахтона, душманони Туғрал ин писарчаро нобуд сохта, модарашро безуриёт мегардонанд. Дар хусуси таваллуду вафоти писараш худи Туғрал чунин гуфтааст:
Баъди хатми мадраса Накибхон муддате дар Бухоро кор карда, аз уламову удабои маъруфи онрӯзаи Бухоро маълумоти лозима гирифта, сипас ба зодгохаш бармегардад.
Накибхон ба Истам ном духтаре аз дехаи Куруд хонадор мешавад ва дар натичаи нух соли хамзисти, сохиби писаре мешаванд. Аммо бадбахтона, душманони Туграл ин писарчаро нобуд сохта, модарашро безуриёт мегардонанд. Дар хусуси таваллуду вафоти писараш худи Туграл чунин гуфтааст:


:Борҳо дар дили ман буд таманнои писар,
:Борҳо дар дили ман буд таманнои писар,
Сатри 23: Сатри 21:
:Монд хасрат ба дилу кард аз ин дор сафар.
:Монд хасрат ба дилу кард аз ин дор сафар.


Бино ба маълумоти сарчашмахо Туграли Аҳрорӣ нозукиҳои забони хазорсолаи модарии худ – форсии тоҷикиро ба дарачаи воло медониставу эхсос мекардааст ва дар сарфу нахви лугати араби низ устоди комил будааст, ки андешаву маколу оёти арабии иктибоси ва эчоди калами худаш гувохи онанд. Туграли Аҳрорӣ дар шатранчбози махорати тамоме дошта, сохиби хатти зебову хонои настаълик хам будааст. Зиёда аз ин, у касби дехкониву хунари бинокори, урфу одати халку забони зинда, маишати мардуму рӯзгори шахру дехотро ба хуби медонистааст. Ва ин хама заковати илмиву фазолати инсони ва махорати адабии Тугралро хамзамононаш чиддан эътироф кардаанд, ки суханони зерини шоири хамдаври у Чавдат далели чунин даъвост:
Бино ба маълумоти сарчашмаҳо Туғрали Аҳрорӣ нозукиҳои забони ҳазорсолаи модарии худ – форсии тоҷикиро ба дараҷаи воло медониставу эхсос мекардааст ва дар сарфу нахви лугати араби низ устоди комил будааст, ки андешаву маколу оёти арабии иктибоси ва эчоди калами худаш гувохи онанд. Туғрали Аҳрорӣ дар шатранчбози махорати тамоме дошта, сохиби хатти зебову хонои настаълик хам будааст. Зиёда аз ин, у касби дехкониву хунари бинокори, урфу одати халку забони зинда, маишати мардуму рӯзгори шахру дехотро ба хуби медонистааст. Ва ин хама заковати илмиву фазолати инсони ва махорати адабии Туғралро хамзамононаш чиддан эътироф кардаанд, ки суханони зерини шоири хамдаври у Чавдат далели чунин даъвост:


:Яктои асри мо буд он шоири ягона,
:Яктои асри мо буд он шоири ягона,
Сатри 32: Сатри 30:
:Коил шуда ба илмаш хар олиму мударрис.
:Коил шуда ба илмаш хар олиму мударрис.


Туграли Аҳрорӣ марди хоксору факирпарваре буда, хирси молу пул дар у мушохида намешудааст:
Туғрали Аҳрорӣ марди хоксору факирпарваре буда, хирси молу пул дар у мушохида намешудааст:


:Чунон сомони доман кардаам кунчи каноатро,
:Чунон сомони доман кардаам кунчи каноатро,
:Ки андар дил намебошад таманнои зару симам.
:Ки андар дил намебошад таманнои зару симам.


Рафокату хамсухбати дар мадрасаҳои Самарканду Бухоро бо муллобачаҳои нодору камбагал ва омаду рафти беохири мардуми факиру бечора ба хонаи Туграли Аҳрорӣ дар Зосун гувохи зиндаи хайрхохиву бечорапарвариву авомдустии шоир мебошанд. ҳамчунин, дар миёни мардуми камбагали Фалгару Панчакент, Истаравшану Мастчох ва Самарканду Бухоро ёру дустони зиёде дошта, хаммахфили як идда хунармандону зиёиён ва хамсухбати як даста суханварону хофизони пешкадами давр будааст. Аз чумла, шоир дар маснавии «Дар хусуси табъи девон»-аш Ахмади Васли, Масеҳои Тамхид, Ахмади Равнак, Исхокбеки Ваххоч, Курби, Хасрати, Гулхани, Лутфи, Мухаммадкулии Тарчумон, Ашрафи Туччор ва дигаронро ном мебарад, ки нисбаташ хусни таваччуху эхтиром доштаанд ва дар чопи девонаш мадад кардаанд.
Рафокату хамсухбати дар мадрасаҳои Самарканду Бухоро бо муллобачаҳои нодору камбагал ва омаду рафти беохири мардуми факиру бечора ба хонаи Туғрали Аҳрорӣ дар Зосун гувохи зиндаи хайрхохиву бечорапарвариву авомдустии шоир мебошанд. ҳамчунин, дар миёни мардуми камбагали Фалгару Панчакент, Истаравшану Мастчох ва Самарканду Бухоро ёру дустони зиёде дошта, хаммахфили як идда хунармандону зиёиён ва хамсухбати як даста суханварону хофизони пешкадами давр будааст. Аз чумла, шоир дар маснавии «Дар хусуси табъи девон»-аш Ахмади Васли, Масеҳои Тамхид, Ахмади Равнак, Исхокбеки Ваххоч, Курби, Хасрати, Гулхани, Лутфи, Мухаммадкулии Тарчумон, Ашрафи Туччор ва дигаронро ном мебарад, ки нисбаташ хусни таваччуху эхтиром доштаанд ва дар чопи девонаш мадад кардаанд.

Туграли Аҳрорӣ дар байни солҳои 1918-1919 хамрохи аскарони сурхи шурави дар чандин задухурдҳои хунини алайҳи босмачиёну аксулинкилобони болооби Зарафшон бевосита иштирок намуда, борҳо штаби дастаҳои ихтиёриву аскаронро дар хавлии худ чой медихад ва хамрохашон дехаҳои Томин, Фатмев, Гузари Бод, Рарз ва Похутро аз чанги душманони синфи озод мекунад. У дар рафти яке аз чунин мухорибахо барои озодии дехаи Вешаб аз тарафи душманону бадхохонаш ба тухмати нохаки аксуламал гирифтор ва 28-уми июни соли 1919 дар поёни дехаи Зоосун дар назди дарёи Зарафшон аз тарафи аскарони Совети ба катл расонида мешавад.
Туғрали Аҳрорӣ дар байни солҳои 1918-1919 хамрохи аскарони сурхи шурави дар чандин задухурдҳои хунини алайҳи босмачиёну аксулинкилобони болооби Зарафшон бевосита иштирок намуда, борҳо штаби дастаҳои ихтиёриву аскаронро дар хавлии худ чой медихад ва хамрохашон деҳаҳои Томин, [[Фатмев]], [[Гузари Бод]], [[Рарз]] ва [[Похут]]ро аз чанги душманони синфи озод мекунад. Ӯ дар рафти яке аз чунин муҳорибаҳо барои озодии деҳаи Вешаб аз тарафи душманону бадхоҳонаш ба туҳмати ноҳақи аксуламал гирифтор ва [[28 июн]]и [[соли 1919]] дар поёни деҳаи [[Зосун]] дар назди дарёи Зарафшон аз тарафи аскарони Советӣ ба қатл расонида мешавад.
Айни замон мактаби миёнаи №8 нохияи Айни, ки дар дехаи Зоосун вучуд дорад ба номи Накибхон Туграл гузошта шудааст. Бо ташаббус ва рохбарии яке аз фарзандони ба ору номуси миллат, Халим Ёров оромгох, осорхона ва нимпайкараи Накибхон Туграл дар дехаи Зоосун сохта шудааст.


Айни замон мактаби миёнаи 8 [[ноҳияи Айнӣ]], ки дар деҳаи [[Зосун]] вуҷуд дорад ба номи Нақибхон Туғрал гузошта шудааст. Бо ташаббус ва роҳбарии яке аз фарзандони ба ору номуси миллат, Ҳалим Ёров оромгоҳ, осорхона ва нимпайкараи Нақибхон Туғрал дар деҳаи Зосун сохта шудааст. Соли 2015 Маҷмааи таърихӣ-фарҳангии Нақибхон Туғрал дар зодгоҳаш деҳаи Зосуни ноҳияи Айнӣ навсозӣ шудааст.
Маҷмаа аз оромгоҳи шоир, фаввора, муҷассамаи барқади шоир ва айвони бо усули меъмории миллӣ кандакоришуда иборат аст. Оромгоҳи шоир навсозӣ шуда, бо нақшу нигори миллӣ, кошинҳо, гаҷкорӣ ва кандакорӣ оро ёфтааст. Муҷассамаи барқади шоирро Арбоби ҳунари Тоҷикистон Ғафурҷон Ҷӯраев офаридааст.<ref>[http://tajsohtmon.tj/tj/habarkho/130-iftitoi-mamaai-tarih-farangii-naibhoni-tural.html
Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати ҶТ / Тоҷикӣ / Хабарҳо Ифтитоҳи маҷмааи таърихӣ-фарҳангии Нақибхони Туғрал] </ref>


Ба махси лутф суи кулбаи ман мехиромиди,
Ба махси лутф суи кулбаи ман мехиромиди,
Сатри 45: Сатри 48:


== Ғазал аз Туғрал ==
== Ғазал аз Туғрал ==

::Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!
::Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!
::Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!
::Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!

Нусха 13:47, 29 августи 2016

Шаблон:Зиндагинома

Нақибхон Туғрал Аҳрорӣ - - шоир ва яке аз суханварони гавҳарчини адабиёти тоҷик 29 Июни соли 1919 кушта мешавад.

Зиндагинома

Муҳаммаднақиб дар оилаи давлатманди Зосун ном деҳаи Фалғар 28 Марти соли 1865 таваллуд ёфтааст. Нақибхон Туғрал дар яке аз оилаҳои давлатманди деҳаи Зосуни Фалғар (хозира нохияи Айнӣ) чашм ба олами ҳастӣ кушодааст. Айёми кудакиву наврасии Нақибхон дар зодгоҳаш гузаштааст. Нақибхон бо нияти дарёфти камолоти бештари илмиву адабӣ бо кумаки падари маърифатпарвараш ҷодаи Самарқанду Бухороро пеш гирифта, дар яке аз ҳуҷраҳои мадрасаи Тиллокории Регистони Самарқанд маскан мегирад ва ба таҳсили улум шуғл меварзад. Дар рафти таҳсил Нақибхон бо як гурӯҳ устодони донишманд ошноӣ пайдо карда, ба халқаи зиёиёни онрӯзаи Самарқанд ворид мешавад ва бо дасту дили гарм шеъру шоириро пеша мекунад. Баъди хатми мадраса Нақибхон муддате дар Бухоро кор карда, аз уламову удабои маъруфи онрӯзаи Бухоро маълумоти лозима гирифта, сипас ба зодгохаш бармегардад. Нақибхон ба Истам ном духтаре аз деҳаи Куруд хонадор мешавад ва дар натичаи нух соли ҳамзистӣ, соҳиби писаре мешаванд. Аммо бадбахтона, душманони Туғрал ин писарчаро нобуд сохта, модарашро безуриёт мегардонанд. Дар хусуси таваллуду вафоти писараш худи Туғрал чунин гуфтааст:

Борҳо дар дили ман буд таманнои писар,
Лутф созад ба мани хаста Худованд агар,
Омад охир зи карам нахли муродам ба самар,
Монд хасрат ба дилу кард аз ин дор сафар.

Бино ба маълумоти сарчашмаҳо Туғрали Аҳрорӣ нозукиҳои забони ҳазорсолаи модарии худ – форсии тоҷикиро ба дараҷаи воло медониставу эхсос мекардааст ва дар сарфу нахви лугати араби низ устоди комил будааст, ки андешаву маколу оёти арабии иктибоси ва эчоди калами худаш гувохи онанд. Туғрали Аҳрорӣ дар шатранчбози махорати тамоме дошта, сохиби хатти зебову хонои настаълик хам будааст. Зиёда аз ин, у касби дехкониву хунари бинокори, урфу одати халку забони зинда, маишати мардуму рӯзгори шахру дехотро ба хуби медонистааст. Ва ин хама заковати илмиву фазолати инсони ва махорати адабии Туғралро хамзамононаш чиддан эътироф кардаанд, ки суханони зерини шоири хамдаври у Чавдат далели чунин даъвост:

Яктои асри мо буд он шоири ягона,
Бишкуфта буд аз у хар сухбату мачолис.
Дар пеши дониши у донишварон мусаллам,
Равшан бувад ба фахмаш хар нуктаю аходис.
Дар назму насру ашъор яктои асри мо буд,
Коил шуда ба илмаш хар олиму мударрис.

Туғрали Аҳрорӣ марди хоксору факирпарваре буда, хирси молу пул дар у мушохида намешудааст:

Чунон сомони доман кардаам кунчи каноатро,
Ки андар дил намебошад таманнои зару симам.

Рафокату хамсухбати дар мадрасаҳои Самарканду Бухоро бо муллобачаҳои нодору камбагал ва омаду рафти беохири мардуми факиру бечора ба хонаи Туғрали Аҳрорӣ дар Зосун гувохи зиндаи хайрхохиву бечорапарвариву авомдустии шоир мебошанд. ҳамчунин, дар миёни мардуми камбагали Фалгару Панчакент, Истаравшану Мастчох ва Самарканду Бухоро ёру дустони зиёде дошта, хаммахфили як идда хунармандону зиёиён ва хамсухбати як даста суханварону хофизони пешкадами давр будааст. Аз чумла, шоир дар маснавии «Дар хусуси табъи девон»-аш Ахмади Васли, Масеҳои Тамхид, Ахмади Равнак, Исхокбеки Ваххоч, Курби, Хасрати, Гулхани, Лутфи, Мухаммадкулии Тарчумон, Ашрафи Туччор ва дигаронро ном мебарад, ки нисбаташ хусни таваччуху эхтиром доштаанд ва дар чопи девонаш мадад кардаанд.

Туғрали Аҳрорӣ дар байни солҳои 1918-1919 хамрохи аскарони сурхи шурави дар чандин задухурдҳои хунини алайҳи босмачиёну аксулинкилобони болооби Зарафшон бевосита иштирок намуда, борҳо штаби дастаҳои ихтиёриву аскаронро дар хавлии худ чой медихад ва хамрохашон деҳаҳои Томин, Фатмев, Гузари Бод, Рарз ва Похутро аз чанги душманони синфи озод мекунад. Ӯ дар рафти яке аз чунин муҳорибаҳо барои озодии деҳаи Вешаб аз тарафи душманону бадхоҳонаш ба туҳмати ноҳақи аксуламал гирифтор ва 28 июни соли 1919 дар поёни деҳаи Зосун дар назди дарёи Зарафшон аз тарафи аскарони Советӣ ба қатл расонида мешавад.


Айни замон мактаби миёнаи № 8 ноҳияи Айнӣ, ки дар деҳаи Зосун вуҷуд дорад ба номи Нақибхон Туғрал гузошта шудааст. Бо ташаббус ва роҳбарии яке аз фарзандони ба ору номуси миллат, Ҳалим Ёров оромгоҳ, осорхона ва нимпайкараи Нақибхон Туғрал дар деҳаи Зосун сохта шудааст. Соли 2015 Маҷмааи таърихӣ-фарҳангии Нақибхон Туғрал дар зодгоҳаш деҳаи Зосуни ноҳияи Айнӣ навсозӣ шудааст. Маҷмаа аз оромгоҳи шоир, фаввора, муҷассамаи барқади шоир ва айвони бо усули меъмории миллӣ кандакоришуда иборат аст. Оромгоҳи шоир навсозӣ шуда, бо нақшу нигори миллӣ, кошинҳо, гаҷкорӣ ва кандакорӣ оро ёфтааст. Муҷассамаи барқади шоирро Арбоби ҳунари Тоҷикистон Ғафурҷон Ҷӯраев офаридааст.[1]

Ба махси лутф суи кулбаи ман мехиромиди, Ба роҳат пардаҳои дида пойандоз мекардам.

Ғазал аз Туғрал

Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!
Эй фалак дод аз ҷафоят дар чи холам кардаи?!
Рост будам чун алиф монанди долам кардаи!
Охир эй гардун, зади санги маломат бар сарам,
Зери пои бешуурон поймолам кардаи!
Аз чи ру, эй чарх, чун ман эътиборат дур бод,
Куръаи беэътибориҳо ба фолам кардаи?!
Аз ту, эй ноҳид, гуфторам навои тоза дошт
В-аз ҳасад, эй чарх, чун Яъкуб лолам кардаи!
Оқибат кори ту гар ин буд, эй гардуни дун,
Аз чи дар рӯзи азал қисмат камолам кардаи?!
Буд дар ойинаи ман акси сад маъни дучор,
Занги ғам бар рӯи миръоти хаёлам кардаи!
Рӯзгоре буд, ки медодам ба чизе ман навол,
Хуни ҳасрат, эй фалак, охир наволам кардаи!
Хамдамонам нокасони гулу аз дониш тихи,
Сӯҳбати донишварон амри мухолам кардаи!
Дар ҳавои мушикофи Туғралам пар мезанад,
То ту эй гардун, маро дур аз висолам кардаи!

Охирин асаре, ки окои Султон Сафар профессор, дромнавис ва ҳунаршиноси маъруф бо шоъир Қутби Киром навишт ба зиндагӣ ва осори Нақибхон Туғрал ихтисос дошт.[2]

Эзоҳ

  1. [http://tajsohtmon.tj/tj/habarkho/130-iftitoi-mamaai-tarih-farangii-naibhoni-tural.html Кумитаи меъморӣ ва сохтмони назди Ҳукумати ҶТ / Тоҷикӣ / Хабарҳо Ифтитоҳи маҷмааи таърихӣ-фарҳангии Нақибхони Туғрал]
  2. http://www.bbc.co.uk/persian/tajikistan/story/2008/09/080916_sq-soltansafar-death.shtml Даргузашти Султон Сафар, дромнависи тоҷик БиБиСи дастраси 10 апрели 2010