Саидаҳмади Васлӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
Dexbot (баҳс | ҳисса)
х Bot: Adding orphan template
Сатри 1: Сатри 1:
{{ятим}}
{{ятим}}
'''Саид Аҳмади Васлии Самарқандӣ''' ([[1870]]-[[1929]]) Саид Аҳмади Васлӣ дар соли 1870 таваллуд шуда, [[29 октябр]]и соли 1929 вафот намудааст. Саид Аҳмади Васлӣ аз гузари Кушҳавзи [[Самарқанд]] буда, дар мадрасаҳои Самарқанд, Тошканд ва Бухоро илмҳои расмии замонашро омӯхтааст.
'''Саид Аҳмади Васлии Самарқандӣ''' ([[1870]]-[[1929]]) Саид Аҳмади Васлӣ дар соли 1870 таваллуд шуда, [[29 октябр]]и соли 1929 вафот намудааст. Саид Аҳмади Васлӣ аз гузари Кушҳавзи [[Самарқанд]] буда, дар мадрасаҳои Самарқанд, Тошканд ва Бухоро илмҳои расмии замонашро омӯхтааст.


Чанде дар [[Бухоро]] ва баъдтар дар Самарқанд мударрисӣ ҳам кардааст. Доир ба сарфу наҳви арабӣ "Нафъуттолиб" ном шарҳи кофия навиштааст. Сарфу наҳви забони тоҷикӣ-форсиро низ ба усули забони араб тартиб дода буд. Дар аввалҳои ҷорӣ шудани усули ҷадида дар Самарқанд баъзе рисолаҳои тоҷикӣ таълиф кардааст. Баъзе таълифоти илмӣ ва таърихии дигар, низ дорад, ки қисме аз онҳо ба чоп расида буд.
Чанде дар [[Бухоро]] ва баъдтар дар Самарқанд мударрисӣ ҳам кардааст. Доир ба сарфу наҳви арабӣ "Нафъуттолиб" ном шарҳи кофия навиштааст. Сарфу наҳви забони тоҷикӣ-форсиро низ ба усули забони араб тартиб дода буд. Дар аввалҳои ҷорӣ шудани усули ҷадида дар Самарқанд баъзе рисолаҳои тоҷикӣ таълиф кардааст. Баъзе таълифоти илмӣ ва таърихии дигар, низ дорад, ки қисме аз онҳо ба чоп расида буд.


Аввалин девони ашъори Васлӣ тақрибан иборат аз чаҳор ҳазор байт буда, соли 1909 дар Самарқанд ба табъ расидааст.
Аввалин девони ашъори Васлӣ тақрибан иборат аз чаҳор ҳазор байт буда, соли 1909 дар Самарқанд ба табъ расидааст.


== Намунаи ашъори Васлӣ ==
== Намунаи ашъори Васлӣ ==


:Биё, биё ки ба ҷон оразат гулоб диҳад,
:Биё, биё ки ба ҷон оразат гулоб диҳад,
Сатри 31: Сатри 31:
:Дуд будам, дуртар норафта оташпора шуд…
:Дуд будам, дуртар норафта оташпора шуд…


Аз мазмуни ғазал маълум аст, ки Васлӣ дар иншои он аз як қатор образҳои шоиронаи услуби “бедилӣ” истифода бурдааст. Ғазалҳои Васлӣ дар равони писанди ҳамагонанд. Дар як ғазали ӯзбакии Саидаҳмад Васлӣ чунин омадааст:
Аз мазмуни ғазал маълум аст, ки Васлӣ дар иншои он аз як қатор образҳои шоиронаи услуби “бедилӣ” истифода бурдааст. Ғазалҳои Васлӣ дар равони писанди ҳамагонанд. Дар як ғазали ӯзбакии Саидаҳмад Васлӣ чунин омадааст:


:Бир кеча хучрам сари, чоно шаоб айлаб келинг,
:Бир кеча хучрам сари, чоно шаоб айлаб келинг,
Сатри 46: Сатри 46:
:Касди бир нега дуои мустачоб айлаб келинг.
:Касди бир нега дуои мустачоб айлаб келинг.
Ғазали мазкур низ дар қолаби анъанавӣ офарида шуда, қофия ва радифаш низ бамаврид дар шакли мувофиқ оварда шудааст. Иштиёқи дидори ёр қаҳрамони лирикиро водор месозад, ки бар мавзӯи ишқӣ ғазал офарад. Ғазал аз лиҳози мавзӯъ ва мундариҷа низ пурра анъанавӣ буда, дар он васфи ҷамоли ёр бо воситаҳои тасвири бадеии анъанавӣ ифода гардидааст.
Ғазали мазкур низ дар қолаби анъанавӣ офарида шуда, қофия ва радифаш низ бамаврид дар шакли мувофиқ оварда шудааст. Иштиёқи дидори ёр қаҳрамони лирикиро водор месозад, ки бар мавзӯи ишқӣ ғазал офарад. Ғазал аз лиҳози мавзӯъ ва мундариҷа низ пурра анъанавӣ буда, дар он васфи ҷамоли ёр бо воситаҳои тасвири бадеии анъанавӣ ифода гардидааст.


Аммо метавон дар ашъори Саидаҳмад Васлӣ оҳангҳои иҷтимоиро низ мушоҳида кард. Дар ин бобат таъсири адабиёти маорифпарварии тоҷику ӯзбак равшан намудор аст. Гарчи дар мавзӯъ ва мундариҷаи ғоявии осори Васлӣ таҷдиди назар мушоҳида карда шавад ҳам, қолиб ва шакли осори бадеии ӯ дар асосу суннатҳои адабии классикӣ офарида шудааст. Маъюсию бадбахтӣ, шикваю норозигии ичтимоӣ, мавзӯҳои иҷтимоии ашъори шоирро асос гардиданд. Аммо бояд зикр кард, ки ин афкори адиб то ба дараҷаи мавзӯи асосии осори адиб қарор нагирифтаанд. Умуман то ибтидои асри ХХ дар осори адибони намоёнтарини тамоми ҳудудҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла дар саросари водии Зарафшон ва муҳити адабии Самарқанд дар қатори мавзӯъ ва оҳангҳои нави иҷтимоӣ идомаи анъанаҳои аз ҳама хуби адабиёти классикиро низ мушоҳида кардан мумкин аст.
Аммо метавон дар ашъори Саидаҳмад Васлӣ оҳангҳои иҷтимоиро низ мушоҳида кард. Дар ин бобат таъсири адабиёти маорифпарварии тоҷику ӯзбак равшан намудор аст. Гарчи дар мавзӯъ ва мундариҷаи ғоявии осори Васлӣ таҷдиди назар мушоҳида карда шавад ҳам, қолиб ва шакли осори бадеии ӯ дар асосу суннатҳои адабии классикӣ офарида шудааст. Маъюсию бадбахтӣ, шикваю норозигии ичтимоӣ, мавзӯҳои иҷтимоии ашъори шоирро асос гардиданд. Аммо бояд зикр кард, ки ин афкори адиб то ба дараҷаи мавзӯи асосии осори адиб қарор нагирифтаанд. Умуман то ибтидои асри ХХ дар осори адибони намоёнтарини тамоми ҳудудҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла дар саросари водии Зарафшон ва муҳити адабии Самарқанд дар қатори мавзӯъ ва оҳангҳои нави иҷтимоӣ идомаи анъанаҳои аз ҳама хуби адабиёти классикиро низ мушоҳида кардан мумкин аст.
Сатри 66: Сатри 66:
:Мондӣ ба дарад рақиби мардумозор,
:Мондӣ ба дарад рақиби мардумозор,
:К-он шум ба кеши бад ба саг мемонад.
:К-он шум ба кеши бад ба саг мемонад.



{{poet-stub}}
{{poet-stub}}
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]

Нусха 12:56, 28 июни 2017

Саид Аҳмади Васлии Самарқандӣ (1870-1929) Саид Аҳмади Васлӣ дар соли 1870 таваллуд шуда, 29 октябри соли 1929 вафот намудааст. Саид Аҳмади Васлӣ аз гузари Кушҳавзи Самарқанд буда, дар мадрасаҳои Самарқанд, Тошканд ва Бухоро илмҳои расмии замонашро омӯхтааст.

Чанде дар Бухоро ва баъдтар дар Самарқанд мударрисӣ ҳам кардааст. Доир ба сарфу наҳви арабӣ "Нафъуттолиб" ном шарҳи кофия навиштааст. Сарфу наҳви забони тоҷикӣ-форсиро низ ба усули забони араб тартиб дода буд. Дар аввалҳои ҷорӣ шудани усули ҷадида дар Самарқанд баъзе рисолаҳои тоҷикӣ таълиф кардааст. Баъзе таълифоти илмӣ ва таърихии дигар, низ дорад, ки қисме аз онҳо ба чоп расида буд.

Аввалин девони ашъори Васлӣ тақрибан иборат аз чаҳор ҳазор байт буда, соли 1909 дар Самарқанд ба табъ расидааст.

Намунаи ашъори Васлӣ

Биё, биё ки ба ҷон оразат гулоб диҳад,
Марав, марав, ки дилам рухро ҷавоб дихад.
Сазад, ки зинда кунӣ мурдаи ғамат ба даме,
Лабат ба сокии кавсар шароби ноб диҳад.
Яқин, ки ҳусну ҷамолат зи меҳру моҳ накӯст,
Ҳазор таъна зи хубӣ бар офтоб диҳад.
Маҳи ҷабини ту оромгоҳи нуру сафост,
Сафову нур ба хуршеду моҳтоб диҳад.
Ба пир(й) ман зи шароби лаби ту нуш кунам,
Ҳамон шароб маро қуввати шубоб диҳад…
Рӯбарӯ то ба ман он шухи парирухсора шуд,
Ҷайби тангинам зи як тири нигоҳаш пара шуд.
То дучорам шуд шудам ночору зору мустаманд,
Корам аз ҳайрат чу оина ҳаме наззора шуд.
Гаштам аз дарду ғамаш бечора набвад чорасоз,
Дар илоҷам ҳар табиби чорагар бечора шуд.
Гашта будам аз наволи хони васлаш сарфароз,
Вокеъ аз ман шеваи эҳсони ӯ якбора шуд.
Ман намедонам кӣ гардонид рӯяшро зи ман,
Чашмам аз гиря ба куяш чашмаи фаввора шуд.
Сӯхт оҳам хона метарсам, ки сӯзад оламе,
Дуд будам, дуртар норафта оташпора шуд…

Аз мазмуни ғазал маълум аст, ки Васлӣ дар иншои он аз як қатор образҳои шоиронаи услуби “бедилӣ” истифода бурдааст. Ғазалҳои Васлӣ дар равони писанди ҳамагонанд. Дар як ғазали ӯзбакии Саидаҳмад Васлӣ чунин омадааст:

Бир кеча хучрам сари, чоно шаоб айлаб келинг,
Ой каби рухсорингизни беникоб айлаб келинг.
Офтоби оразингиз бирла тунни кун килиб,
Шум ракибим учраса каттик итоб айлаб келинг.
Каши келганни киё бокмак ила бисмил этиб,
Ишкингиз утига кунгиллар кабоб айлаб келинг.
Кузларимдан учди уйку куз тутиб ташрифингиз,
Эмди шахло кузларингиз нимхоб айлаб келинг.
Сухбати мастонангиз яхши эрур эй масти ноз,
Узни бир оз май ичиб масти шароб айлаб келинг.
Васлии очиз дуоси булгусидир мустачоб,
Касди бир нега дуои мустачоб айлаб келинг.

Ғазали мазкур низ дар қолаби анъанавӣ офарида шуда, қофия ва радифаш низ бамаврид дар шакли мувофиқ оварда шудааст. Иштиёқи дидори ёр қаҳрамони лирикиро водор месозад, ки бар мавзӯи ишқӣ ғазал офарад. Ғазал аз лиҳози мавзӯъ ва мундариҷа низ пурра анъанавӣ буда, дар он васфи ҷамоли ёр бо воситаҳои тасвири бадеии анъанавӣ ифода гардидааст.

Аммо метавон дар ашъори Саидаҳмад Васлӣ оҳангҳои иҷтимоиро низ мушоҳида кард. Дар ин бобат таъсири адабиёти маорифпарварии тоҷику ӯзбак равшан намудор аст. Гарчи дар мавзӯъ ва мундариҷаи ғоявии осори Васлӣ таҷдиди назар мушоҳида карда шавад ҳам, қолиб ва шакли осори бадеии ӯ дар асосу суннатҳои адабии классикӣ офарида шудааст. Маъюсию бадбахтӣ, шикваю норозигии ичтимоӣ, мавзӯҳои иҷтимоии ашъори шоирро асос гардиданд. Аммо бояд зикр кард, ки ин афкори адиб то ба дараҷаи мавзӯи асосии осори адиб қарор нагирифтаанд. Умуман то ибтидои асри ХХ дар осори адибони намоёнтарини тамоми ҳудудҳои Осиёи Марказӣ, аз ҷумла дар саросари водии Зарафшон ва муҳити адабии Самарқанд дар қатори мавзӯъ ва оҳангҳои нави иҷтимоӣ идомаи анъанаҳои аз ҳама хуби адабиёти классикиро низ мушоҳида кардан мумкин аст.

Аз рубоиёт

Сарв арчи дарахти нотарошида бувад,
Мавзунии ӯ ҳаме писандида бувад.
Аз ростӣ шуд мушобеҳи қомати ёр,
Он кас, ки дурӯғ гуфт, нодида бувад.
Хуш он ки зи ҳимматаш саҳо меборад,
Дар мазраъи дил ғами вафо мекорад.
Дар дил тамаъе надорад аз ҳеҷ касе,
Бадбахт касе, ки тамаъ аз кас дорад.
Рӯят ба маҳу меҳри фалак мемонад,
Кас пеши ҷамоли ту ба шак мемонад.
Мондӣ ба дарад рақиби мардумозор,
К-он шум ба кеши бад ба саг мемонад.