Душанбе: Тафовут байни таҳрирҳо

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Content deleted Content added
х Ботили нусхаи 889784 аз тарафи Coding life style (Баҳс)
х ислоҳи шаблони таҷдидшуда, replaced: |унвон → |мақом (2), |акс → |тасвир, |давлат → |кишвар, |соли ҳисоб → |соли барӯйхатгирӣ, using AWB
Сатри 1: Сатри 1:
{{МА
{{МА
|унвон = Шаҳр
|мақом = Шаҳр
|номи тоҷикӣ = Душанбе
|номи тоҷикӣ = Душанбе
|номи аслӣ =
|номи аслӣ =
|акс = Presidential Palace (Dushanbe, Tajikistan).jpg
|тасвир = Presidential Palace (Dushanbe, Tajikistan).jpg
|давлат = Тоҷикистон
|кишвар = Тоҷикистон
|нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png
|нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png
|парчам =
|парчам =
Сатри 11: Сатри 11:
|бари нишон =
|бари нишон =
|бари парчам =
|бари парчам =
|баҷои нишон =
|ба ҷои нишон =
|баҷои парчам =
|ба ҷои парчам =
|lat_dir =N|lat_deg= 38|lat_min= 24|lat_sec= 23
|lat_dir =N|lat_deg= 38|lat_min= 24|lat_sec= 23
|lon_dir ={{#if:{{{lon_dir|}}}|{{{lon_dir}}}|E}}|lon_deg=68|lon_min=47|lon_sec= 11
|lon_dir ={{#if:{{{lon_dir|}}}|{{{lon_dir}}}|E}}|lon_deg=68|lon_min=47|lon_sec= 11
Сатри 20: Сатри 20:
|харитаи минтақа =
|харитаи минтақа =
|харитаи ноҳия =
|харитаи ноҳия =
|ҳаҷми харитаи давлат = 300
|андозаи харитаи давлат = 300
|ҳаҷми харитаи минтақа =
|андозаи харитаи минтақа =
|ҳаҷми харитаи ноҳия =
|андозаи харитаи ноҳия =
|пинҳони харитаҳо =
|пинҳон кардани харитаҳо =
|шакли минтақа = Вилоят
|шакли минтақа = Вилоят
|минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
|минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
Сатри 38: Сатри 38:
|замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII
|замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII
|ёдоварии аввал = 1676
|ёдоварии аввал = 1676
|номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] - [[1961]]
|номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] [[1961]]
|унвон аз = 1925
|унвон аз = 1925
|масоҳат = 126,6
|масоҳат = 126,6
Сатри 45: Сатри 45:
|забони расмӣ = тоҷикӣ
|забони расмӣ = тоҷикӣ
|аҳолӣ = {{афзоиш}}802 700
|аҳолӣ = {{афзоиш}}802 700
|соли ҳисоб = 2016
|соли барӯйхатгирӣ = 2016
|зичӣ = 6 366
|зичӣ = 6 366
|агломератсия = {{афзоиш}} 1 485 100 (2016)
|агломератсия = {{афзоиш}} 1 485 100 (2016)
|гурӯҳҳои миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбак]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
|ҳайати миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбак]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
|гурӯҳҳои динӣ = [[мусалмон]]он, [[насронӣ|насрониён]]
|ҳайати динӣ = [[мусалмон]]он, [[насронӣ|насрониён]]
|этнохороним = душанбегӣ
|этнохороним = душанбегӣ
|вақти минтақавӣ = +5
|вақти минтақавӣ = +5
Сатри 55: Сатри 55:
|нишонаи почта = 734000
|нишонаи почта = 734000
|нишонаҳои почта =
|нишонаҳои почта =
|коди автомобилӣ = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br />аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br />аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br />аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
|коди мошинҳо = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br />аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br />аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br />аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
|шакли шинохтан =
|шакли шиноса =
|шакли шинохтани ададӣ =
|шакли шиносаи ададӣ =
|шакли шинохтани 2 =
|шакли шиносаи 2 =
|шакли шинохтани ададӣ 2 =
|шакли шиносаи ададӣ 2 =
|гурӯҳ дар Commons = Dushanbe
|гурӯҳ дар Commons = Dushanbe
|сайт = http://www.dushanbe.tj
|сайт = http://www.dushanbe.tj
Сатри 74: Сатри 74:
|add3 =
|add3 =
}}
}}



'''Душанбе''' ({{lang-fa|'''دوشنبه'''}}) – калонтарин [[шаҳр]] ва пойтахти Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]] аст.
'''Душанбе''' ({{lang-fa|'''دوشنبه'''}}) – калонтарин [[шаҳр]] ва пойтахти Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]] аст.
Сатри 80: Сатри 79:
Масоҳати шаҳр 124,6 км кв аст ва дар он 802,2 ҳазор нафар (Соли 2016) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Аммо дар асл дар шаҳри Душанбе зиёда аз 1 миллион тан аҳолӣ зиндагӣ мекунад. Дарозии умумии кӯча, гузаргоҳҳо, роҳҳои соҳилӣ, пулҳо, роҳҳои зеризаминиаш – 705,6 км аст. Масоҳати фазои сабз ва дарахтонаш – 74800 метри мураббаъ мебошад.
Масоҳати шаҳр 124,6 км кв аст ва дар он 802,2 ҳазор нафар (Соли 2016) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Аммо дар асл дар шаҳри Душанбе зиёда аз 1 миллион тан аҳолӣ зиндагӣ мекунад. Дарозии умумии кӯча, гузаргоҳҳо, роҳҳои соҳилӣ, пулҳо, роҳҳои зеризаминиаш – 705,6 км аст. Масоҳати фазои сабз ва дарахтонаш – 74800 метри мураббаъ мебошад.
Шаҳр дорои чаҳор ноҳияи маъмурӣ: Шоҳмансур, Исмоили Сомонӣ, Фирдавсӣ ва Сино мебошад.<ref name="dushanbe.tj">http://www.dushanbe.tj/capital/passport/</ref>
Шаҳр дорои чаҳор ноҳияи маъмурӣ: Шоҳмансур, Исмоили Сомонӣ, Фирдавсӣ ва Сино мебошад.<ref name="dushanbe.tj">http://www.dushanbe.tj/capital/passport/</ref>
Пойтахти Тоҷикистон аз ҷумла - 230 корхонаи саноатӣ, 38 корхонаи таробарӣ, 132 корхонаи сохтмонӣ, 40 банк, 8 [[меҳмонхонаҳои Душанбе|меҳмонхона]], 35 бемористон, 21 масҷид, 121 мактаби таҳсилоти умумӣ, 14 омӯзишгоҳ, 12 коллеҷ, 21 [[мактабҳои олии Душанбе|донишгоҳ]], 7 осорхона ва 7 [[Рӯихати театрҳои Душанбе|намоишсаро]]-ро дорад.
Пойтахти Тоҷикистон аз ҷумла 230 корхонаи саноатӣ, 38 корхонаи таробарӣ, 132 корхонаи сохтмонӣ, 40 банк, 8 [[меҳмонхонаҳои Душанбе|меҳмонхона]], 35 бемористон, 21 масҷид, 121 мактаби таҳсилоти умумӣ, 14 омӯзишгоҳ, 12 коллеҷ, 21 [[мактабҳои олии Душанбе|донишгоҳ]], 7 осорхона ва 7 [[Рӯихати театрҳои Душанбе|намоишсаро]]-ро дорад.
[[Акс:Здание Мерии г. Душанбе.JPG|right|thumb|Ҳукумати шаҳри Душанбе]]
[[Акс:Здание Мерии г. Душанбе.JPG|right|thumb|Ҳукумати шаҳри Душанбе]]
[[Акс:Dushanbe-Plaza.JPG|right|thumb|Бинои баландошёнаи Душанбе Плаза]]
[[Акс:Dushanbe-Plaza.JPG|right|thumb|Бинои баландошёнаи Душанбе Плаза]]
Сатри 86: Сатри 85:


== Таърих ==
== Таърих ==
Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: «Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».<ref>«Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 – саҳ. 110</ref> Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун - Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд: «Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст.<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. – саҳ. 468</ref> Шоёни ёдоварист, ки вожаи «ҳисор» арабӣ ва маънояш «диж» ва «қалъа» аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV – XVII м. «'''ҳисори Шодмон'''», яъне «'''қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «ҳисор» монд ва исми хос - «'''Ҳисор'''» – гашт.
Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: «Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».<ref>«Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 – саҳ. 110</ref> Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд: «Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст.<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. – саҳ. 468</ref> Шоёни ёдоварист, ки вожаи «ҳисор» арабӣ ва маънояш «диж» ва «қалъа» аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV – XVII м. «'''ҳисори Шодмон'''», яъне «'''қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «ҳисор» монд ва исми хос «'''Ҳисор'''» – гашт.


Дар оғози садаи XX ин қалъа тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.
Дар оғози садаи XX ин қалъа тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.
Сатри 122: Сатри 121:
Соли [[2014]] – 778,5;
Соли [[2014]] – 778,5;


Соли [[2015]] – 788,7 <ref>[[http://www.citypopulation.de/Tajikistan.html “TAJIKISTAN”. City Population. Retrieved 2015.01.01]]</ref>
Соли [[2015]] – 788,7 <ref>[http://www.citypopulation.de/Tajikistan.html “TAJIKISTAN”. City Population. Retrieved 2015.01.01]</ref>


Соли [[2016]] – 802,7 <ref>[http://www.stat.tj/ru/img/7a20337ca019c92e18235196b4e62aaa_1470198679.pdf Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref>
Соли [[2016]] – 802,7 <ref>[http://www.stat.tj/ru/img/7a20337ca019c92e18235196b4e62aaa_1470198679.pdf Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref>
Сатри 216: Сатри 215:


* Донишҷӯён, ҳазор нафар – 97,2;
* Донишҷӯён, ҳазор нафар – 97,2;

* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар – 17,1;
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар – 17,1;

* Миқдори омӯзишгоҳҳои касбию техникӣ – 9;
* Миқдори омӯзишгоҳҳои касбию техникӣ – 9;


Сатри 224: Сатри 221:


* Хонандагон, ҳазор нафар – 9,0;
* Хонандагон, ҳазор нафар – 9,0;

* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар – 2,1;
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар – 2,1;

* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ – 140;
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ – 140;


Сатри 232: Сатри 227:


* Хонандагон, ҳазор нафар – 172;
* Хонандагон, ҳазор нафар – 172;

* Омӯзгорон, ҳазор нафар – 7,2;
* Омӯзгорон, ҳазор нафар – 7,2;

* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ – 112;
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ – 112;

* Бача дар онҳо, ҳазор нафар – 24,1
* Бача дар онҳо, ҳазор нафар – 24,1


==Илм==
==Илм==
* Ташкилотҳои илмӣ – 45;
* Ташкилотҳои илмӣ – 45;

* теъдоди кормандони илмӣ – 2828;
* теъдоди кормандони илмӣ – 2828;


Сатри 247: Сатри 238:


* докторони илм, нафар – 231;
* докторони илм, нафар – 231;

* номзадҳои илм, нафар – 583.
* номзадҳои илм, нафар – 583.


Сатри 253: Сатри 243:


* Институтҳои [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] – 15;
* Институтҳои [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] – 15;

* теъдоди кормандони илмӣ – 883;
* теъдоди кормандони илмӣ – 883;


Сатри 259: Сатри 248:


* докторони илм, нафар – 115;
* докторони илм, нафар – 115;

* номзадҳои илм, нафар – 229.<ref>[http://www.dushanbe.tj/capital/passport/ Шиносномаи шаҳр]</ref>
* номзадҳои илм, нафар – 229.<ref>[http://www.dushanbe.tj/capital/passport/ Шиносномаи шаҳр]</ref>


Сатри 302: Сатри 290:
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001)
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001)
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]](этнографӣ)(1954)
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]](этнографӣ)(1954)
* Хона - музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963)
* Хона музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963)
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991)
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991)
* Хона - музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968)
* Хона музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968)
* Хона - музейи Муҳиддин Аминзода (1974)
* Хона музейи Муҳиддин Аминзода (1974)
* [[Осорхонаи Турсунзода]] - Хона - музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1978)
* [[Осорхонаи Турсунзода]] Хона музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1978)
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995)
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995)
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963)
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963)
Сатри 315: Сатри 303:


*[[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]]
*[[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]]

*[[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
*[[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]

*[[Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский]]
*[[Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский]]

*[[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
*[[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]

*[[Театри давлатии лӯхтак]]
*[[Театри давлатии лӯхтак]]


Сатри 327: Сатри 311:


* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷўраев]]
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷўраев]]

* [[Иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертӣ]]
* [[Иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертӣ]]

* [[Ансамбли давлатии рақсии «Лола» ба номи Ғ. Валаматзода]]
* [[Ансамбли давлатии рақсии «Лола» ба номи Ғ. Валаматзода]]

* [[Ансамбли «Сомон»]]
* [[Ансамбли «Сомон»]]

* [[Муассисаи давлатии сафарию ҳунарии «Базморо»]]
* [[Муассисаи давлатии сафарию ҳунарии «Базморо»]]

* [[Маркази эҷодии «Илҳом»]]
* [[Маркази эҷодии «Илҳом»]]


Сатри 414: Сатри 393:


==Донистаниҳо ==
==Донистаниҳо ==
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии "Мегаполис"-и асри XXI бо Дипломи VII – умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» - 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>[http://www.dushanbe.tj/news/870/ Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад]</ref>
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии "Мегаполис"-и асри XXI бо Дипломи VII – умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>[http://www.dushanbe.tj/news/870/ Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад]</ref>
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи The Telegraph Бритианияи Кабир номбар карда шудааст. <ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref>
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи The Telegraph Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref>
==Аксҳои Душанбе==
==Аксҳои Душанбе==
<gallery>
<gallery>

Нусха 07:31, 17 октябри 2017

Шаҳр
Душанбе
Акс:Presidential Palace (Dushanbe, Tajikistan).jpg
Нишон
Нишон
38°24′23″ с. ш. 68°47′11″ в. д.HGЯO
Кишвар  Тоҷикистон
Вилоят Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
Тақсимоти дохилӣ 4 ноҳия (Исмоили Сомонӣ, Сино, Шоҳмансур, Фирдавсӣ)
Мири шаҳр Маҳмадсаид Убайдуллоев аз 1996
Таърих ва ҷуғрофиё
Таъсис асри XVII |чоряки якуми асри XVII
Аввалин номбарӣ 1676
Номҳои пешина Сталинобод 19291961
Масоҳат 126,6 км²
Баландии марказ 706 м
Минтақаи замонӣ {{{минтақаи замонӣ}}}
Аҳолӣ
Аҳолӣ 802 700 тан (2016)
Зичӣ 6 366 тан/км²
Агломератсия 1 485 100 (2016)
Миллият тоҷикон 90 %, ӯзбакҳо 6 %, русҳо 1 %
Эътиқодот мусалмонон, насрониён
Номи қавмӣ душанбегӣ
Забони расмӣ тоҷикӣ
Шиносаҳои ададӣ
Пешшумораи телефон +992 37
Нишонаи почта 734000
Коди мошин 01 ва 05

dushanbe.tj
(тоҷ.)(рус.)(англ.)
Душанбе дар харитаи
Душанбе
Душанбе
 Парвандаҳо дар Викианбор

Душанбе (форсӣ: دوشنبه‎) – калонтарин шаҳр ва пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон аст.

Масоҳати шаҳр 124,6 км кв аст ва дар он 802,2 ҳазор нафар (Соли 2016) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Аммо дар асл дар шаҳри Душанбе зиёда аз 1 миллион тан аҳолӣ зиндагӣ мекунад. Дарозии умумии кӯча, гузаргоҳҳо, роҳҳои соҳилӣ, пулҳо, роҳҳои зеризаминиаш – 705,6 км аст. Масоҳати фазои сабз ва дарахтонаш – 74800 метри мураббаъ мебошад. Шаҳр дорои чаҳор ноҳияи маъмурӣ: Шоҳмансур, Исмоили Сомонӣ, Фирдавсӣ ва Сино мебошад.[1] Пойтахти Тоҷикистон аз ҷумла — 230 корхонаи саноатӣ, 38 корхонаи таробарӣ, 132 корхонаи сохтмонӣ, 40 банк, 8 меҳмонхона, 35 бемористон, 21 масҷид, 121 мактаби таҳсилоти умумӣ, 14 омӯзишгоҳ, 12 коллеҷ, 21 донишгоҳ, 7 осорхона ва 7 намоишсаро-ро дорад.

Ҳукумати шаҳри Душанбе
Бинои баландошёнаи Душанбе Плаза
Тақсимоти маъмурии Душанбе

Таърих

Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «Шумон» (форсӣ: «شومان»‎) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «Сумон» (форсӣ: «سومان»‎) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: «Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».[2] Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун — Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд: «Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» (форсӣ: «حصار شادمان»‎) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» (форсӣ: «حصار»‎) ё «Ҳисорак» (форсӣ: «حصارک»‎) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст.[3] Шоёни ёдоварист, ки вожаи «ҳисор» арабӣ ва маънояш «диж» ва «қалъа» аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV – XVII м. «ҳисори Шодмон», яъне «қалъаи Шодмон», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «ҳисор» монд ва исми хос — «Ҳисор» – гашт.

Дар оғози садаи XX ин қалъа тахтгоҳи беки Ҳисор Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба қалъаи Душанбе кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.

Аз ҷойноми «Душанбе» (форсӣ: «دوشنبه»‎) барои нахустин бор дар китоби донишманди балхӣ Маҳмуд ибни Валӣ «Баҳр ул-аъроф фи маноқиб ал-хайр» (оғози садаи XVII м.) ва номаи хони Балх Субҳонқул Баҳодур ба шоҳи давлати Рус Фёдор Алексеевич (декабри 1676) ёд шудааст. Дар санаде бозмонда аз соли 1826 ин шаҳр «Душанбе-қурғон» (форсӣ: «دوشنبه قورغان»‎) номида шудааст. «Қурғон» вожаи туркӣ ва маънояш «қалъа» ва «ҳисор» аст. Қалъаи Душанбе дар канораи чапи рӯди Варзоб ҷой дошта ва ҳар рӯзи душанбе дар назди он бозор баргузор мешудааст. Номи кунунии пойтахти Тоҷикистон ёдовари ҳамин бозор аст. Азбаски ин ҷойро «душанбебозор» мегуфтанд, деҳкадае, ки бо гузашти замон дар ҷои «душанбебозор» пайдо шуд, Душанбе ном гирифт.

Соли 1924, пас аз ташкил кардани Ҷумҳурии Мухтории Шӯравии Сосиалистии Тоҷикистон дар таркиби Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Ӯзбекистон, Душанбе шаҳр ва пойтахт эълон гардид.

16 октябри соли 1929 Душанбе ба Сталинобод, (бахшида ба роҳбари ҳамонвақтаи ИҶШС Иосиф Сталин (1924-1953) номаш иваз гардид. Соли 1961 дубора Душанбе номида шуд. Чунин иваз кардани номҳои шаҳру маҳалҳои аҳолинишин дар натиҷаи тағйир ёфтани сохти ҷамъиятиву сиёсӣ дар Тоҷикистон ба вуқуъ омадааст (Ниг: Рӯйхати номгузориҳои навини шаҳрҳои Тоҷикистон)

Аҳолӣ

(ҳазор нафар) (Мувофиқи барӯйхатгирии аҳолӣ)

Соли 1926 – 5,6;

Соли 1939 – 82,6;

Соли 1959 – 233,5;

Соли 1970 – 376,2;

Соли 1979 – 492,2;

Соли 1989 – 594,1;

Соли 2000 – 562,0;

Соли 2010 – 724,8;

Соли 2012 – 747,5;

Соли 2013 – 764,3;

Соли 2014 – 778,5;

Соли 2015 – 788,7 [4]

Соли 2016 – 802,7 [5]

Иқлим

Иқлими Душанбе
Нишондод Янв. Фев. Март Апр. Май Июн Июл Авг. Сен. Окт. Нояб. Дек. Сол
Максимуми мутлақ, °C 21,6 23,1 29,6 33,8 38,8 42,8 49,0 42,8 38,9 36,8 29,7 24,3 49,0
Максимуми миёна, °C 9,4 10,6 15,6 20,6 26,1 32,8 35,6 34,4 30,0 23,3 15,6 10,6 22,1
Ҳарорати миёна, °C 1,7 4,0 8,8 15,1 19,7 24,8 27,4 25,4 20,3 14,2 8,6 4,0 14,5
Минимуми миёна, °C −0,6 1,7 5,6 9,4 13,3 17,8 19,4 17,2 12,8 7,8 3,3 0,6 9,0
Минимуми мутлақ, °C −26,6 −17,3 −13,4 −7,8 1,2 8,4 10,9 8,1 3,0 −4,4 −13,5 −19,5 −26,6
Андозаи бориш, мм 66 75 108 105 66 6 3 1 3 31 45 60 568
Сарчашма: Sistema de Clasificación Bioclimática Mundial Hong Kong Observatory

[1]

Саноат

Душанбе ба калонтарин маркази саноатӣ табдил ёфтааст. Дар пойтахт ба миқдори 40 фисад (%) иқтидори саноати мамлакат ҷойгир буд. Дар пойтахт тақрибан 15 фисади (%) аҳолии ҷумҳурӣ зиндагӣ мекард ва чоряки маҷмӯи маҳсулоти дохилии мамлакатро истеҳсол мекард. Комплекси саноатии пойтахт ҳоло 230 корхонаи саноатии гуногуншаклро дар бар мегирад, ки дар он зиёда аз 19 ҳазор аҳолии пойтахт фаъолият доранд.[6] Аз ҳаҷми умумии истеҳсоли маҳсулот 30 % молҳои сермасриф (аз ҷумла хурокворӣ) ташкил медиҳад. Маҳсулоти аз коргоҳҳои пойтахт ба фуруши беруна содиротшаванда: матоъҳои пахтагин, ресмони пахтагин, коркарди маҳсулоти ҷуроббарорӣ, маҳсулоти кабелбарорӣ, арматура ва маҳсулоти коркарди кишоварзӣ ва диг. ташкил медиҳад. Зиёда аз 10 корхонаҳои якҷоя бо ширкатҳои хориҷӣ дар Душанбе фаъолият доранд.

Тақсимоти корхонаҳои истеҳсолӣ аз нуқтаи назари соҳаҳои бартарӣ дошта.

  • Саноати сабук – соҳаи бештар тараққикардаи саноати комплексии пойтахт мебошад. Чунин ҳолат ба он маънидод мешавад, ки манбаи асосии ашёҳо (пахта, нахи маҳинах ва ғайра) дар дохили ҷумҳурӣ истеҳсол мешаванд. На танҳои корхонаҳои шаҳр, балки корхонаҳои бузурги ҷумҳуриро ба мисли ташкилоти истеҳсолии ҶММ «Насоҷӣ» (корхонаи бофандагӣ ва ресандагӣ), ки бо қувваи истеҳсолӣ дар як сол коркарди пахтаи маҳинахро ба 25 ҳазор тонна мерасонад, дар бар мегирад. ҶС «Чевар» корхонаи барои истеҳсоли махсулоти дузандагии тайёр, ҶС «Нафиса» корхонаи коркарди маҳсулоти ҷуроббарорие, ки дар айни замон асосан маҳсулоти худро ки аз нахи пахта иборат аст, истеҳсол меамоянд.
  • Соҳаҳои барқӣ, мошинсозӣ ва металлургӣ – корхонаҳои азими ҷумҳурӣ ба ҳисоб мераванд. ИИВД «Текстилмаш» (истеҳсоли дастгоҳҳо ва таҷҳизот барои саноати пахтатозакунӣ, хоҷагии қишлоқ, истеҳсоли ҳисобкунакҳои газӣ, неъругоҳҳои барқии хурд ва автономӣ, васл намудани техникаи хоҷагии қишлоқ) ҶС «Тоҷиккабел» – корхонаи истеҳсли маҳсулоти кабелӣ (зиёда 40 номгӯи ва намуд сар карда, аз кабелҳои телефонӣ то кабеҳои пуриқтидори электронӣ) ҶС «Сомон-таҷҳизот» корхонаи истеҳсоли техникаи электронӣ, молҳои электрикӣ маиши, ҶС «Торгмаш» – корхонаи истеҳсоли таҷҳизот барои муассисаҳои савдо, ҶС «Заводи арматурбарорӣ»- корхонаи истеҳсоли рехти чуян, арматура.
  • Саноати хурокворӣ ва коркардабарорӣ: Тамоми намуди маҳсулоти хуроквориро истеҳсол менамоянд, инчунин молҳои машруботиро. Яке аз соҳаҳои калонтарин ин комбинати ширбарорӣ ва гушту консерва, заводи машруботи шаҳри Душанбе, комбинати хуроквории Тоҷикистон, корхонаҳои маҳсулоти нон «Нонпаз», қанодӣ, фабрикаи «Ширин» мебошанд.
  • Саноати масолеҳи бинокорӣ – заводи сементбарории шаҳри Душанбе, заводи шифербарорӣ, заводи хишбарорӣ ва инчунин дигар корхонаҳоро, ки масолеҳи бинокорӣ конструксияи бетонӣ истеҳсол менамоянд, дар бар мегирад.
  • Соҳаи электроэнергетикӣ – корхонаҳои ТЭТС-и Душанбе ва неругоҳҳоии барқии Варзоб – корхонаҳои коркарди электроэнергетикӣ ва гармиро дар бар мегирад.
  • Саноати кимиёвии пойтахт – аз корхонаҳои коркардбарории масолеҳи нефтӣ ва истеҳсоли ашёи пластмассагӣ иборат аст.
  • Саноати ҷангал, коркарди чӯб, қоғаз ва селюлоза – ба худ корхонаҳои истеҳсоли коркарди ҷангал, истеҳсоли ашё барои мебел, ки ба стандартҳои давлатӣ таносуб аст, дар бар мегирад.
  • Саноати полиграфӣ – зиёда аз 20 коргоҳҳро дар бар гирифта, ки китоб ва дигар намуди чопи полиграфиро истеҳсол менамоянд.[7]

Маркази илмӣ-фарҳангӣ

Қасри Миллат
Акс:Somoni monument.JPG
Ҳайкали Исмоили Сомонӣ
Китобхонаи миллии Тоҷикистон
Донишгоҳи миллии Тоҷикистон
Донишгоҳи аграрии Тоҷикистон
Донишгоҳи давлатии тиббии Тоҷикистон ба номи А. Сино
Палатаи ҳисоби Ҷумҳурии Тоҷикистон,собиқ китобхонаи ба номи А. Фирдавсӣ
Маркази ақди никоҳ
Театри ҷавонон ба номи М. Воҳидов
Амфитеатр дар Душанбе
Намоиши театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ
Акс:Dushanbe 2015 (15).JPG
Ҳайкали нависандагон С.Айнӣ ва М. Горкий

Душанбе яке аз калонтарин маркази илмӣ-фарҳангӣ ба шумор меравад. Дар Академияи илмҳои Тоҷикистон, ки ба он 20 Пажӯҳишгоҳҳои илмӣ-тадқиқотӣ шомил буда, дар онҳо дар соҳаҳои физика, астрофизика, риёзиёт, зилзилашиносӣ, кимиё, геология, гастроэнтрология, зоология, ботаника, растаниҳои физиологӣ, генетика, иқтисод, фалсафа, ҳуқуқ, таърих ва бостоншиносӣ, этнографӣ, забон ва адабиёт, шарқшиносӣ ва мероси хаттӣ тадқиқотҳо бурда мешаванд. 21 донишгоҳҳу донишкадаҳои пойтахт ҳар сол ҳазорҳо мутахассисони соҳаи гуногуни хоҷагии халқи ҷумҳуриро тайёр менамоянд.

Нақши Душанбе дар рушди фарҳанг бузург аст. Устодони барҷастаи назму насри муосири тоҷик Садриддин Айнӣ, Абулқосим Лоҳутӣ, Мирзо Турсунзода, Сотим Улуғзода, Ҷалол Икромӣ, Мирсаид Миршакар, Мӯъмин Қаноат, Боқӣ Раҳимзода, Фотеҳ Ниёзӣ, Лоиқ Шералӣ ва дигарҳо дар рушди адабиёти муосири тоҷик на танҳо дар Ватани худ, балки дар дигар мамлакатҳои Шарқу Ғарб машҳур буда, саҳми беандозае гузоштаанд.[8] Соли 2011 дар Душанбе бузургтарин дар Осиёи Марказӣ Китобхонаи миллии Тоҷикистон бунёд карда шудааст, теъдоди хазинаи китобҳояш зиёда аз 6 000 000 нусхаро ташкил медиҳад.

Маориф

  • Миқдори мактабҳои маълумоти олӣ – 20;

дар онҳо:

  • Донишҷӯён, ҳазор нафар – 97,2;
  • Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар – 17,1;
  • Миқдори омӯзишгоҳҳои касбию техникӣ – 9;

дар онҳо:

  • Хонандагон, ҳазор нафар – 9,0;
  • Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар – 2,1;
  • Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ – 140;

дар онҳо:

  • Хонандагон, ҳазор нафар – 172;
  • Омӯзгорон, ҳазор нафар – 7,2;
  • Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ – 112;
  • Бача дар онҳо, ҳазор нафар – 24,1

Илм

  • Ташкилотҳои илмӣ – 45;
  • теъдоди кормандони илмӣ – 2828;

Дорандагони унвони илмӣ дар онҳо:

  • докторони илм, нафар – 231;
  • номзадҳои илм, нафар – 583.

аз ҷумла:

Дорандагони унвони илмӣ дар онҳо:

  • докторони илм, нафар – 115;
  • номзадҳои илм, нафар – 229.[9]

Мактабҳои олӣ

Ёдгориҳои меъморӣ – таърихӣ

Осорхонаҳо

Муассисаҳои театрӣ

Муассисаҳои консертӣ

Боғу гулгаштҳо

Нашрияҳо

Миқдори рӯзнома ва маҷалаҳои ҷумҳуриявии дар шаҳр нашршаванда:

  • рӯзнома – 66
  • маҷалла – 49

аз ҷумла Маҷаллаи «Тоҷикистон»,«Илм ва ҳаёт»,Маҷаллаи «Бонувони Тоҷикистон», «Фарҳанг», «Тоҷикистон»,«Адабиёт ва санъат», Рӯзномаи «Ҷумҳурият», «Народная газета», «Азия-плюс», «Паёми Душанбе», «Вечерний Душанбе» «Нидои ранҷбар» ва диг. нашр мешаванд.

Дар пойтахт 4 Оҷонсиҳои Иттилоотии Тоҷикистон амал карда истодаанд: Оҷонсии иттилоотии «СИМОНЮС», Оҷонсии иттилоотии «Азия-Плюс», АМИТ «ХОВАР»,Оҷонсии умумимиллии иттилоот «ТОҶНЮС»(«TOJNEWS») (фаъолияти оҷонсӣ дар соли 2016 қатъ шудааст).

Тандурустӣ

Аз ҳама беморхонаи калонтарин дар Осиёи Маркази
  • Теъдоди беморхонаҳо – 39;
  • Кати беморони онҳо – 5454;
  • Теъдоди духтурони ҳамаи тахассусҳо, нафар – 5889;
  • Теъдоди муассисаҳои тиббии ёрии амбулаторӣ-дармонӣ диҳанда – 18.

Иншоотҳои варзишӣ

  • Стадионҳо – 8;
  • Толорҳои варзишӣ – 121;
  • Ҳавзҳои шиноварӣ – 4;
  • Толорҳои теннисбозӣ – 3;
  • Майдонҳои футболбозӣ – 57;
  • Машқгоҳи тирандозӣ – 3;
  • Муҷтамаи майдонҳои варзишӣ – 140;
  • Теъдоди ҷой дар иншоотҳои асосии варзишӣ:
  • Стадиони Фрунзе – 26 ҳазор;
  • Стадиони Спартак – 6 ҳазор;
  • Стадиони Динамо – 3 ҳазор;
  • Стадиони Авиатор – 2 ҳазор. http://www.dushanbe.tj/capital/passport/

Робитаҳои байналмилалӣ

Бародаршаҳрҳо

Айни замон Душанбе- пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон бо 15 шаҳри давлатҳои Осиё, Аврупо, Амрико, Африқо, ИДМ бародаршаҳр мебошад[10]:

«Бародаршаҳрҳо»

Пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон — шаҳри Душанбе бо шаҳри Москваи Федератсияи Русия пайваста дар соҳаҳои тиҷоратӣ-иқтисодӣ, илмӣ-техникӣ ва фарҳангӣ ҳамкорӣ менамояд.[11]

Дар баробари ин, пойтахти Тоҷикистон аъзои фаъоли Ташкилоти умумиҷаҳонии Шаҳрҳои муттаҳида ва ҳокимиятҳои маҳаллӣ (ОГМВ), Ассамблеяи байналмилалии пойтахтҳо ва бузургшаҳрҳо, Ташкилоти байналхалқии бародаршаҳрҳо (МОГП), Ташкилоти Боулдер-Душанбе бародаршаҳрҳо (БДГП) мебошад.

Дар Душанбе намояндаҳои Созмони Милали Муттаҳид ва Созмони Амният ва Ҳамкорӣ дар Аврупо (САҲА), Фонди байналхалқии асъор ва дигар институтҳои байналмилалии бонуфуз, корпуси дипломатии давлатҳои хориҷӣ мустақар мебошанд. Барои саҳми беандозаи Душанбе дар таҳкими сулҳ ва арзишҳои башарӣ, ҳамфикрӣ ва ҳамрайъӣ дар ҳайёти ҳамарӯза 4 августи соли 2004 бо қарори ЮНЕСКО ба шаҳри Душанбе Ҷоизаи «Шаҳри Сулҳ»-и ЮНЕСКО дар минтақаи Осиё ва Уқёнуси Ором барои солҳои 2002—2003 дода шуд.[8]

Боиси зикр аст, ки дар шаҳри Душанбе соли 31 августи соли 2011 рекорди нави ҷаҳонӣ гузошта шуд. Ин рекорди нави ҷаҳонӣ, — ифтитоҳи парчами баландтарини дунё, ки баландии он 165 метрро ташкил мекунад, ба ҳисоб меравад.

Донистаниҳо

  • Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии "Мегаполис"-и асри XXI бо Дипломи VII – умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» — 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.[12]
  • Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи The Telegraph Бритианияи Кабир номбар карда шудааст.[13]

Аксҳои Душанбе

Пайнавиштҳо

  1. http://www.dushanbe.tj/capital/passport/
  2. «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 – саҳ. 110
  3. ЛеСтренж, Ги. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. – саҳ. 468
  4. “TAJIKISTAN”. City Population. Retrieved 2015.01.01
  5. Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон
  6. Отголоски приватизации, или Столица без заводов…
  7. [ http://www.dushanbe.tj/economic/industry/]
  8. 8.0 8.1 http://www.dushanbe.tj/capital/capital/
  9. Шиносномаи шаҳр
  10. Бародаршаҳрҳо. Муносибатҳои хориҷӣ Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе(тоҷ.)(рус.)(англ.)
  11. Шаҳрҳои шарик. Муносибатҳои хориҷӣ Сайти расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе(тоҷ.)(рус.)(англ.)
  12. Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад
  13. The 20 least liveable cities on Earth

Пайвандҳои беруна

Нигаред

Анбори Википедиа дар бораи ин мавзӯъ гурӯҳ дорад: