Серго Орҷоникидзе

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
Серго Орҷоникидзе
гурҷӣ: გრიგოლ კონსტანტინეს ძე ორჯონიკიძე
парчам
Аъзои Бюрои сиёсии КМ ВКП(б)
21 декабри 1930 — 18 феврали 1937
парчам
Номзад ба аъзогии Бюрои сиёсии КМ ВКП(б)
23 июл — 3 ноябри 1926
парчам
1-й Комиссари халқии саноати вазнини СССР
5 январи 1932 — 18 феврали 1937
Нахуствазир Вячеслав Михайлович Молотов
Пешгузашта Валерий Межлаук
парчам
4-умин раиси Совети Олии хоҷагии халқи СССР
10 ноябри 1930 — 5 январи 1932
Нахуствазир Алексей Риков, Вячеслав Молотов
Пешгузашта Валериан Владимирович Куйбишев
Ҷонишин вазифа барҳам дода шуд, худаш чун комиссари халқии саноати вазнин
парчам
Комиссари халқии Инспексияи корӣ-деҳқонии СССР
5 ноябри 1926 — 10 ноябри 1930
Пешгузашта Валериан Куйбишев
Ҷонишин Андрей Андреев
Пешгузашта Валериан Куйбишев
Ҷонишин Андрей Андреев
парчам
Котиби аввали кумитаи вилоятии Қафқози Шимолии ВКП(б)
сентябр — ноябр 1926
Пешгузашта Анастас Микоян
Ҷонишин Михаил Чудов
парчам
Котиби аввали кумитаи вилоятии Закавказии РКП(б) — ВКП(б)
феврали 1922 — сентябри 1926
Таваллуд 12 (24) октябр 1886
Даргузашт 18 феврал 1937(1937-02-18)[1][2][3] (50 сол)
Мадфан
Ҳизб
Ҷоизаҳо
ордени Ленин ордени Байрақи Сурх ордени Байрақи Сурхи Меҳнат
 Парвандаҳо дар Викианбор

Григорий Константинович Орҷоникидзе (гурҷӣ: გრიგოლ კონსტანტინეს ძე ორჯონიკიძე) Лақаби ҳизбӣ Серго (гурҷӣ: სერგო; 12 (24) октября 1886, деҳ. Гореша, уезди Шорапан, губернияи Кутаиси, Империяи Русия — 18 феврали 1937 , Маскав, Иттиҳоди Шӯравӣ) - инқилобчии гурҷӣ (болшевик), аз оилаи даброрӣ[4] ; яке аз бузургтарин пешвоёни ВКП (б) ва Давлати Шӯравӣ [5].

Дар Инқилоби якуми Русия [4], Инқилоби конститутсионӣ дар Эрон [6] ва шӯриши мусаллаҳи октябри соли 1917 дар Петроград иштирок кардааст. Дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ ӯ Комиссари муваққатии фавқулодаи Шӯрои Комиссарони Халқии РСФСР дар Украина (1918) ва барои Ҷануби Русия (1918) таъйин шуда, ба Кумитаи мудофиаи Ҷумҳурии Шӯравии Терек (1919) [7] ва Кумитаи Инқилобии Кавкази Шимолӣ (1920) раҳбарӣ мекард. Вай яке аз нақшҳои асосиро дар сарнагун кардани ҳукуматҳои маҳаллӣ дар Озарбойҷон, Арманистон ва Гурҷистон ва ташаккулёбии таҳти сарпарастии болшевикони Федератсияи Закавказия бозид.

Вай котиби якуми кумитаҳои вилоятии Закавказие (1924-1926) ва Кавкази Шимолӣ (1926) ВКП (б) буд; Комиссари Халқии Инспексияи Коргару Деҳқон (1926-1930) ва саноати вазнин (1932-1937) -и СССР, инчунин Раиси Шӯрои Олии хоҷагии халқи СССР (1930-1932). Раванди саноатикунониро дар СССР назорат мекард [6].

Вай узви Кумитаи Иҷроияи Шӯрои Якутия (1917), Кумитаи Марказии Ҳизб (1912-1917, 1921-1927 ва 1934-1937), Кумитаи Иҷроияи Марказии Ҷумҳурии Шӯравии Дон [6], Бюрои русии КМ (1912), Бюрои кавказии КМ (1920-1922), Комиссияи марказии назорати ВКП (б) (1927-1934) ва Бюрои сиёсии КМ ВКП (б) (1930-1937) буд.

Пайдоиш[вироиш | вироиши манбаъ]

Санаи таваллуд[вироиш | вироиши манбаъ]

Григорий (Серго) Орҷоникидзе дар моҳи октябри соли 1886 дар деҳаи Гореша (Кореша дар баъзе ҳуҷҷатҳо),[8] ҷомеаи Амашукети уезди Шорапани губернияи Кутаисӣ (ҳоло мунисипиалитети Харагаули вил. Имеретия).

Дар як қатор ҳуҷҷатҳо таърихи таваллуди Орҷоникидзе 22 октябр (3 ноябр) нишон дода шудааст, аммо тибқи маълумоти адабиёти аввали Шӯравӣ, он 16 октябр (28 тибқи усули нав) рост омадааст. Дар ЭКС (нашри 1) Сана 28 октябри (15) дода шудааст [9] ва дар ЭКС (нашри дуюм) - 15 (27) октябр [10]. Мувофиқи маълумоти Энсиклопедияи Советии Украина, Энсиклопедияи Кабири Русия ва Энсиклопедияи "Инқилоб ва Ҷанги шаҳрвандӣ дар Русия: 1917-1923", ӯ 12 (24) октябри соли таваллуд шудааст [4][6][11]. Ин сана (24 октябр) аз ҷониби Энсиклопедияи Советии Озарбойҷон ва Энсиклопедияи Беларус дода шудааст [12][13].

Волидон[вироиш | вироиши манбаъ]

Номи падари ӯ Константин (Котэ) Николаевич Орҷоникидзе ва модараш Евпраксия Григориевна Тавзарашвилӣ, ки пас аз шаш ҳафтаи таваллуди писараш аз бемории вазнин даргузашт.

Вай дар оилаи дарборӣ таваллуд ёфт [6].

Қавмият[вироиш | вироиши манбаъ]

Серго Орҷоникидзе гурҷист. Ин дар шакли саволномаи вакил дар Съезди 8-уми Умумироссиягии Советҳои коргарон, деҳқонон, Артиши Сурх ва вакилони казак, аз рӯи сутуни миллат навишта шудааст [14].

Роҳи ҳаётӣ[вироиш | вироиши манбаъ]

Солҳои аввал[вироиш | вироиши манбаъ]

Баҳори соли 1898 вай мактаби дусолаи деҳаи Харагаулиро хатм кардааст. Дар он ҷо Орҷоникидзе бо Ной Буачидзе дӯстӣ кард. Ҳамон солҳо ӯ ятим монд.

Соли 1900 хешовандонаш ӯро ба Тифлис бурданд, ки солҳои 1901-1905 дар он ҷо буд. Ӯ мактаби фелдшерии назди беморхонаи шаҳрии Михайловскаяро хонда ва хатм кардааст [15]. Узви РСДРП аз соли 1903, болшевик. Дар Тифлис вай бо В. БА. Курнатовский шинос шуд. Шогирди Камо [16].

Бори аввал соли 1904 барои доштани адабиёти ғайриқонунӣ боздошт шуд, вай ба зудӣ озод шуд. Аз сентябри соли 1905 - дар Гудаута, иштирокчии фаъоли инқилоби якуми рус дар Закавказиеаст. Ҳангоми гирифтани силоҳ аз хориҷа, ӯро казакҳо дастгир карданд ва дар зиндони Сухумӣ қарор доданд, ки он ҷо аз декабри соли 1905 то майи соли 1906 буд. Вай дар якҷоягӣ бо дигар маҳбусон фирорро омода мекард, ки ноком шуд. Вай ба шарти берун нарафтан аз гарав озод карда шуд [17]. Моҳи августи ҳамон сол, ӯ бо шиносномаи қалбакӣ ба Олмон, ба Берлин рафт ва аз он ҷо ғайриқонунӣ ба ватанаш аввали соли оянда баргашт. Баъд аъзои ташкилоти Бокуи РСДРП ба ҳайси фелдшер дар конҳои нафт кор кардааст [18]. Рӯзи 1 май вай барои ширкат дар як намоиш боздошт шуд, аммо ба зудӣ раҳо шуд.

Моҳи ноябри соли 1907 вай дубора боздошт шуд , дар зиндонҳои Боку ва Сухумӣ буд. Вай ба маҳалли истиқомати абадӣ дар Сибир маҳкум шуд ва моҳи феврали соли 1909 ба деҳаи Потоскуйи волости Пинчуги губернияи Енисей (ҳоло деҳаи Орҷоникидзеи ноҳияи Мотигинскии кишвари Красноярск) бадарға карда шуд ва аз он ҷо дар моҳи август гурехт. Вай ба Боку баргашта, тирамоҳ ба Форс рафт ва дар инқилоб иштирок варзид.. Дар охири соли 1910 ӯ ба Париж рафт. Баҳори соли 1911 ӯ дар мактаби ҳизбии Лонжюмо таҳсил кард [19].

Тобистони соли 1911, бо дастури Ленин ӯ ба Русия дар сари роҳбарии намояндагони Комиссияи ташкилии хориҷӣ оид ба даъвати Конфронси Умумирусиягии Ҳизбӣ мегардад [20], ки моҳи январи соли 1912 дар Прага баргузор шуда буд (Конфронси VI РСДРП). Намояндаи он аз ташкилоти Тифлис [21] ба ҳайати КМ ва Бюрои русии Кумитаи марказии РСДРП (б) интихоб шуд [22].

14 апрели соли 1912 вай дар Санкт-Петербург ба ҳабс гирифта шуд ва ба муддати 3 сол ба кори вазнин маҳкум шуд, ки дар қалъаи Шлисселбург хидмат карда, сипас ба Якутск бадарға карда шуд ва дар он ҷо табиб буд.

Дар моҳи июни 1917 ӯ ба Петроград, узви кумитаи шаҳрии РСДРП (б) ва Кумитаи иҷроияи Шӯрои Петроград баргашт [19]. Вакили съезди VI РСДРП (б) Иштирокчии фаъоли Инқилоби Октябри соли 1917. Вай ба таркиби якуми ВЧК дохил карда шуд (дар муддати кӯтоҳ) [23].

Дар солҳои ҷанги шаҳрвандӣ — дар вазифаҳои роҳбарикунанда дар Артиши Сурх. Аз декабри соли 1917 — Комиссари муваққатии фавқулодаи минтақаи Украина. Аз апрели 1918 — Раиси Ситоди фавқулоддаи мудофиаи Ҷумҳурии Дон.

Аз моҳи июли соли 1918 ӯ дар Владикавказ ва Терек буд ва муқовимати мусаллаҳонаро ба сарбозони А.И.Деникин ташкил кард. Моҳи декабр вай раиси Шӯрои мудофиаи Қафқози Шимолӣ таъйин шуд. Пас аз суқути Владикавказ, аз моҳи феврал то апрели 1919, ӯ бо отряди ба ӯ содиқ дар кӯҳҳо пинҳон шуд, дар муборизаи партизанӣ иштирок кард. Дар моҳи апрел ӯ хатти фронтро убур карда, ба Маскав расид. Аз моҳи июли соли 1919 - узви Шӯрои ҳарбии инқилобии Артиши 16-уми Фронти Ғарбӣ. Аз сентябри 1919 — узви Шӯрои ҳарбии инқилобии Артиши 14-уми Фронти Ҷанубӣ. Аз моҳи январи соли 1920 — узви Шӯрои ҳарбии инқилобии Фронти Кавказ.[24]

Орҷоникидзе бевосита дар сарнагунсозии инқилобии ҳукуматҳои Озарбойҷон, Арманистон ва Гурҷистон ва ташкили ҶШФСЗ ширкат варзид.

Солҳои 1912-1917, 1921-1927 ва аз соли 1934 узви Кумитаи Марказии ҳизб.

Аз феврали 1922 то сентябри 1926 — котиби якуми Кумитаи минтақавии Закавказие РКП (б).

Дар ҳайати роҳбарияти олии кишвар[вироиш | вироиши манбаъ]

Дар моҳҳои июл-ноябри соли 1926 Серго Орҷоникидзе номзад ба аъзогии Бюрои Сиёсии Комитети Марказии Партияи Коммунистии Умумииттифоқии болшевикон буд. Аз сентябри 1926 котиби якуми Кумитаи минтақавии Кавкази Шимолӣ РКП (б).

Дар солҳои 1926-1930 — Раиси Комиссияи марказии назоратии Ҳизби Умумииттифоқии Коммунистии болшевикон, Комиссари халқии Инспексияи коргару деҳқон ва муовини Раиси Шӯрои Комиссарони Халқии СССР.

Аз соли 1930 — Раиси Шӯрои Олии хоҷагии халқ, сипас Комиссари халқии саноати вазнин. Онҳо қайд мекунанд, ки дар ин вазифа Орҷоникидзе аз рафти репрессияҳои азиме, ки дар кишвар паҳн шудаанд, пуштибонӣ накард.

Аз соли 1930 то 1937 — узви Бюрои Сиёсии КМ Ҳизби Умумииттифоқии Коммунистии болшевикон. Узви Кумитаи Иҷроияи Марказии ИҶШС даъватҳои 1-7.

Дар соли 1936, бародари калонии Орҷоникидзе Павел (Папулия) боздошт шуд ("Бо назардошти табиати Орҷоникидзе ва муносибати махсуси ӯ ба оила ва дӯстон, ин зарбаи хеле сахт буд", қайд мекунад муаррих Олег Хлевнюк). Гузашта аз ин, хабари боздошти бародараш Орҷоникидзе моҳи октябри 1936, дар рӯзи 50- солагиаш, дар Кисловодск ба даст омад. "27 октябр," ба ёд овард ҳамсари Орҷоникидзе, "дар Пятигорск бахшида ба панҷоҳсолагии зодрӯзи Серго маҷлиси тантанавӣ баргузор шуд. Вай аз ширкат дар ин нишаст худдорӣ кард ва ман танҳо ба он ҷо рафтам. " Дар охири моҳи октябр, Орҷоникидзе ба Маскав рафт, ки дар он ҷо, тибқи версияи расмии Шӯравӣ, вай зуд ба сактаи қалб дучор шуд [25], аммо як қатор шаҳодатҳо ва андешаҳои пешвоёни баландпояи Шӯравӣ мавҷуданд, ки Серго худро парронд.

Марг[вироиш | вироиши манбаъ]

Вай 18 феврали соли 1937, панҷ рӯз пеш аз Пленуми февралӣ-мартии Кумитаи 1937 даргузашт. Сабаби расман эъломшудаи марг сактаи қалб аст.

Санги мазор дар девори Кремл

Дар соли 1936, бародари калонии Орҷоникидзе Папулия, ки ба Серго ба ҳизб тавсия дода буд, боздошт ва дар соли 1937 парронда шуд. Соли 1938, ҳамсари Орҷоникидзе Зинаида Гавриловна Павлутская ба даҳ соли зиндон маҳкум шуд [26]. Инчунин, дар соли 1938, бародари дигари Орҷоникидзе — Иван ва ҳамсари ӯ (Зина Орҷоникидзе) маҳкум карда шуданд. Соли 1941 бародари сеюм Константин боздошт шуд. Ҷияни Орҷоникидзе Георгий Гвахария, директори корхонаи металлургии Макеевка низ парронида шуд.[27]

Шаҳри Орҷоникидзе соли 1944 ба Дзаудҷикау номгузорӣ шуд.

Оила[вироиш | вироиши манбаъ]

  • Зан - Зинаида Гавриловна, ба номи Павлутская (1894-1960).
    • Духтари фарзандхонд - Этери (1923-2010) [28].
  • Модар - Евпраксия Григориевна Тавзарашвили (? -1886), ҳангоми таваллуди писари дуюмаш вафот кард, писараш Георгий (Серго) дар хоҳараш Эки ва шавҳараш Давид ба воя расидааст.
  • Бародар - Павел (Папулия) Константинович Орҷоникидзе (1882-1937) , сардори шуъбаи сиёсии Роҳи Оҳани Кавказ , бино ба маъхазҳои дигар, раиси Палатаи савдои ҶШС Гурҷистон [29], буд моҳи ноябри соли 1936 ҳангоми зинда будани Серго дастгир карда шуд. 23 ноябри соли 1936, ӯро ба муддати 5 сол бадарға карданд, 8 августи соли 1937 дубора боздошт шуд, 9 ноябри соли 1937 ба қатл маҳкум шуд, 10 ноябр қатл карда шуд. Зани ӯ Нина Давидовна, 29 марти 1938, ба 10 соли лагерҳои меҳнатӣ маҳкум карда шуд. Аммо 14 июни соли 1938 қарор аз нав дида баромада шуд, Н. Д. Орҷоникидзе ба паррондан ҳукм карда шуд, рӯзи дигар парронда шуд [30].
  • Зани дуюми падари ӯ Деспина Кайхосоровна Гамтсемлидзе мебошад.
    • Бародар (нимхун) - Иван Константинович Орҷоникидзе ва ҳамсари ӯ Антонина Михайловна 29 августи соли 1938 ҳабс карда шуданд. 29 ноябри соли 1939 бо фармони ОСО дар назди НКВД СССР онҳо ба муҳлати аз озодӣ маҳрум карда шуданд Ҳар якаш 3 сол.
    • Бародар (нимхун) - Константин Константинович Орҷоникидзе (1896-?), Нозир-методисти Саридораи Хидмати Гидрометеорологии назди Шӯрои Комиссарони Халқии Иттиҳоди Шӯравӣ, соли 1921 узви Ҳизби Сотсиалистии Федератсияи Гурҷистон буд, хидмат кардааст дар артиши Гурҷистон. 5 майи соли 1941 аз ҷониби НКГБ СССР дастгир карда шуд, 26 августи соли 1944, Орҷоникидзе аз ҷониби CCA дар назди НКВД СССР барои ғайриқонунӣ нигоҳ доштани силоҳ ва ҳамчун унсури аз ҷиҳати ҷамъият хавфнок ба 5 соли зиндон маҳкум карда шуд. 30 ноябри соли 1946, CCA дар назди НКВД СССР муҳлати зиндон то 10 сол дароз карда шуд. Дар зиндони Владимир дар колонияи яккаса адои ҷазо кардааст [31]. Дар моҳи марти 1953, муҳлат барои 5 соли дигар тамдид карда шуд. Моҳи сентябри соли 1953 барқарор карда шуд.
    • Хоҳар (нимхун) - Ҷулия. Писари ӯ Георгий Гвахария, директори Комбинати металлургии Макеевка парронда шуд.
      • Ҷиян — Дмитрий Георгиевич Орджоникидзе (1897-1937), айбдоркунӣ: «бо душмани халқ Папулия Орҷоникидзе робитаи зич дошт ва ба ӯ қисмҳои эҳтиётии шадидро ройгон дод. Папулия Ороникидзе, аммо ҳамаи инро пинҳон карда, ҳаракати Стахановро дар байни коргарони автобаза дидаву дониста вайрон кард, ба аз худ кардан ва исроф кардани қисмҳои эҳтиётии камёфт машғул буд » [32], бо фармони тройка дар назди НКВД РСС Гурҷистон 21 декабри соли 1937
      • Ҷиян - Орҷоникидзе Иван Георгиевич, бо фармони тройка дар назди НКВД-и ҶШС Гурҷистон аз 2 марти соли 1938 ба 10 сол дар лагерҳои корӣ маҳкум шуд
      • Ҷиян - Орҷоникидзе Георгий Абессаломович (1899-1938), муаллими математикаи Мактаби ҳарбии Тбилиси, бо фармони тройка дар назди НКВД-и РСС Гурҷистон 3 марти 1938 парронда шуд [33]
      • Ҷиян ? - Минадора Ефремовна Орҷоникидзе, дар издивоҷ Торошелидзе, (1879-1967), Меншевич, яке аз панҷ зани узви Маҷлиси Муассисони Гурҷистон, се маротиба ба ҳабс гирифта шуд, шавҳари болшевик ва ду писари ӯ парронда шуданд, баъзе манбаъҳо иддао мекунанд, ки ӯ амакбачаи Серго буд [34].
        • Ҷиян — Савва Валерианович Орҷоникидзе (1900-1938), муовини раиси Кумитаи Марказии Иҷроияи Осетияи Ҷанубӣ, бо фармони тройка дар назди НКВД ҶШС Гурҷистон 16 январи соли 1938 парронда шуд [35]

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

  1. ↑ 1.0 1.1 Орджоникидзе Григорий Константинович // Большая советская энциклопедия (рус.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  2. ↑ Encyclopædia Britannica (ингл.)
  3. ↑ Энциклопедия Брокгауз (нем.)
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Большая Российская Энциклопедия. — М., 2014. — Т. 24. — С. 370. Бойгонӣ шудааст 4 Декабри 2020  сол. нусхаи бойгонӣ. 6 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 Декабри 2020.
  5. ↑ Большая Советская Энциклопедия. — 1-е изд.. — М. — Т. 43. — С. 286.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 Революция и Гражданская война в России: 1917 — 1923 гг.: Энциклопедия. В 4 томах. — М.: ТЕРРА, 2008. — Т. 3. — С. 208.
  7. ↑ Орджоникидзе Георгий Константинович(рус.)(пайванди дастнорас — таърих). Справочник по истории Коммунистической партии и Советского Союза 1898 - 1991. 19 июли 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 9 Январ 2009.
  8. ↑ Из революционной деятельности Г. К. Орджоникидзе. — М.: Государственное социально-экономическое изд-во, 1938. — С. 171, прим. 4.
  9. ↑ Большая Советская Энциклопедия. — 1-е изд.. — М. — Т. 43. — С. 287.
  10. ↑ Большая Советская Энциклопедия. — 2-е изд.. — М., 1955. — Т. 31. — С. 171.
  11. ↑ Украинская советская энциклопедия. — Киев: Главная редакция Украинской советской энциклопедии, 1982. — Т. 8. — С. 50.
  12. ↑ Азербайджанская советская энциклопедия / Под ред. Дж. Кулиева. — Баку: Главная редакция Азербайджанской советской энциклопедии, 1983. — Т. 7. — С. 383.
  13. ↑ Белорусская энциклопедия. — Минск, 1996. — Т. 1. — С. 475.
  14. ↑ К деятельности Г. К. Орджоникидзе в годы гражданской войны. — М.: Государственное социально-экономическое изд-во, 1936. — С. 11.
  15. ↑ Первая больница Тифлиса и место смерти Нико Пиросмани
  16. ↑ Дубинский-Мухадзе И. М. [www.litmir.co/br/?b=197307&p=5 Орджоникидзе. — С. 5.]
  17. ↑ Рядом с вождями. Серго Орджоникидзе // Коммунисты Петербурга и Ленинградской области
  18. ↑ Орджоникидзе, Григорий (Серго) Константинович Бойгонӣ шудааст 4 марти 2016  сол.
  19. ↑ 19.0 19.1 Под ред. Е. М. Жукова. Орджоникидзе // Советская историческая энциклопедия. — Советская энциклопедия. — М., 1973—1982.
  20. ↑ История партии. К 25-летию Пражской конференции РСДРП. 6 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 марти 2016.
  21. ↑ Ленин В. И. Полное собрание сочинений. Т. 21 Бойгонӣ шудааст 29 сентябри 2013  сол.
  22. ↑ Энциклопедический словарь 1953 г.
  23. ↑ ВЧК
  24. ↑ Сейранян Ф. Г. К. Орджоникидзе на фронтах гражданской войны (к 85-летию со дня рождения). // Военно-исторический журнал. — 1971. — № 10. — С.33-40.
  25. ↑ Хлевнюк О. В. Политбюро. Механизмы политической власти в 1930-е годы Бойгонӣ шудааст {{{2}}}.
  26. ↑ Вопреки распространённому мнению, З. Г. Павлуцкая не была расстреляна по решению «тройки» — вернувшись из заключения, она жила в Тбилиси(?) до своей смерти в 1960 году. См., в частности: Марк Перельман (Иерусалим) Лаврентий Берия — Путь наверх (по воспоминаниям моей тётушки) Бойгонӣ шудааст 6 май 2021  сол. // Журнал «Вестник». — № 8(319). — 16 апреля 2003 г.
  27. ↑ Пострадали не только родственники, но и другие люди, как-то связанные с Орджоникидзе. В частности, 10 июля 1937 года был арестован и 17 ноября 1937 года расстрелян директор комбината «Криворожсталь» и личный друг Орджоникидзе Яков Весник, его жена отправлена в ссылку в Казахстан, а сын, — будущий актёр Евгений Весник, — в детский дом.
  28. ↑ Николай Зенькович. Самые секретные родственники
  29. ↑ Орджоникидзе Павел Константинович (1882) // Открытый список
  30. ↑ ru/read/514532-rapava-bagirov-i-drugie-antistalinskie-processy-1950-h-gg.html Смирнов Н. Г. Рапава, Багиров и другие. Антисталинские процессы 1950-х гг.(пайванди дастнорас)
  31. ↑ [coollib.com/b/406119/read СПЕЦСООБЩЕНИЕ С. Д. ИГНАТЬЕВА И. В. СТАЛИНУ ОБ АРЕСТЕ К. К. ОРДЖОНИКИДЗЕ]
  32. ↑ Орджоникидзе Дмитрий Георгиевич (1897) // Открытый список
  33. ↑ Орджоникидзе Георгий Авесаломович (1899) // Открытый список
  34. ↑ Montefiore, Simon Sebag(англ.)тҷк.. Young Stalin. — London: Phoenix, 2007. — ISBN 978-0-297-85068-7.
  35. ↑ Орджоникидзе Савва Валерианович (1900) // Открытый список
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Серго_Орҷоникидзе&oldid=1374255"