Занахдон

Занахдон (аз авестоии zanva — занах) — занах, манаҳ, чона, зақан, поинтарин бахши рӯй, воқеъ дар зери лаби зерин. балъамӣ дар «Тарҷумаи «Таърихи Табарӣ» меорад, ки силоҳи Шамшуни Обид аз устухони з.-и шутур буд, бо душманон «бад-он ҳарб кардӣ ва эшонро ҳазимат кардӣ ва ҳамекуштӣ аз эшон бад-он занахдони шутур». Дар адабиёт ба маънои маҷозӣ ва кинояву ташбеҳ, ҳамчун тасвири бадеӣ фаровон истифода шудааст. Мас.: Чоҳи з., чоҳи занах, чоҳи зақан, чоҳи ғабғаб — фурӯрафтагии андаке, ки дар зақани зеборӯён аст:

Эй фурӯғи моҳи ҳусн аз рӯйи рахшони шумо, Обрӯйи хубӣ аз чоҳи занахдони шумо! Ҳофиз

Занахдон ба ҷайб фурӯ бурдан ё даст ба зери занах сутун кардан — ғарқи андеша будан, ба тафаккур фурӯ рафтан:

Варо дид бо дидагони пур зи хун, ба зери занах даст карда сутун. Фирдавсӣ

Занахдон гушодан — намоиш додани ҳусну ҷамол:

Бад-он оин, ки хубонро будаст, занахдон мегушоду зулф мебаст. Низомӣ

Занахдон бар зону мондан — андуҳгин будан:

Ба Юмгон ман ғарибу хору танҳо, Аз инам монда бар зону занахдон. Носири Хусрав

Дар тасаввуф з. лутфи маҳбуб аст, аммо қаҳромез, ки соликро аз ҷоҳи ҷовидонӣ ба чоҳи зулмонӣ меандозад («кашшофу истилоҳоти-л-фунун»).

Адабиёт

• Занахдон // Замин — Илля. — Д. : СИЭМТ, 2018. — С. 27. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 7). — ISBN 978-99947-33-89-9.