Абдулазизхон

Абдулазиз
Абдулазиз
хони Бухоро
	1645 — 1681
Тоҷгузорӣ	1645, Бухоро
Пешгузашта	Нодирмуҳаммад
Ҷонишин	Субҳонқулихон
Таваллуд	1614; Бухоро, Ӯзбекистон;
Даргузашт	1683; Макка, Ҳабаш[d], Имперотурии Усмонӣ;
Дудмон	Аштархониён
Падар	Надрмуҳаммад[d]
	Парвандаҳо дар Викианбор

Ин вожа дигар маъноҳо низ дорад, Абдулазизхон-ро бубинед.

Абдулазиз (1614–1683, солҳои ҳукмронӣ 1645–1681) — панҷумин хони Бухоро аз сулолаи Аштархониёни ӯзбек^[1].

Ҳукмронӣ

Соли 1645 бекҳову феодалони аз сиёсати Нодирмуҳаммад норозӣ Абдулазизхонро хони Бухоро эълон карданд.

Нодирмуҳаммад аз Шоҳиҷаҳон ёрӣ талабид. Шоҳиҷаҳон аз ин пешниҳод истифода бурда ба Балх лашкар кашид.

Соли 1647 Абдулазизхон ба муқобили Шоҳиҷаҳон бархост ва аҷнабиёнро бартараф карда, бародараш Субҳонқулихонро ҳокими Балх таъйин намуд.

Дасткашӣ аз ҳокимият

Дере нагузашта бародарон барои тахт бо ҳамдигар мубориза сар карданд. Аз чунин шароит хонҳои Хева Абулғозӣ ва Анӯшахон истифода бурда, ба Бухоро ҳуҷум карданд, вале соли 1657 Абдулазизхон ба Абулғозӣ зарбаи сахт зад. Тохтутози Абулғозиро Анӯшахон давом дод.

Ҷанги дуру дароз барои Хева обрӯи Абдулазизхонро паст кард ва ӯ маҷбур шуд, ки соли 1680 тахтро ба бародараш Субҳонқулихон супорад.

Сиёсати хориҷӣ

Замони ҳукмронии Абдулазизхон муносибатҳои дипломатию тиҷоратии хонии Бухоро бо Русия, Эрон ва Ҳиндустон ривоҷ ёфтанд

Дар соли 1669 Абдулазизхон сафоратро бо сарварии мулло Фаррух ба Русия ба назди подшоҳ Алексей Михайлович фиристод^[2].

Дар ҷавоб соли 1670 дар Бухоро сафорати Русия бо сарварии бародарон Пазухинҳо фиристода шуд..

Сиёсат дар соҳаи фарҳанг

Ҳангоми ҳукмронии Абдулазизхон мадраса ба номи ӯ дар Бухоро ва мадрасаи Тиллокорӣ дар Самарқанд сохта шуд.

Бухороиҳо ӯро чун «хони шуҷоъ, саховатманд, дӯстдорони илм» тавсиф кардаанд. Ӯ китобхонае аз нусхаҳои дастхатҳои зебо ҷамъоварӣ кардааст^[3].

Марг

Абдулазизхон соли 1683 ҳангоми адои ҳаҷ дар Макка аз дунё даргузашт.

Эзоҳ

↑ Анке фон Кюгельген, Легитимация среднеазиатской династии мангитов в произведениях их историков (XVIII—XIXвв.). Алматы: Дайк-пресс, 2004,c.68-69
↑ Прием в России и отпуск среднеазиатских послов в XVII и XVIII столетиях. Составил Н.Веселовский. Спб.,1884,с.17
↑ Азиатский вестник, издаваемый Г.Спасским. Январь, Спб., 1825, с.11

Адабиёт

Алексеев А.К. Политическая история Тукай-Тимуридов: по материалам персидского исторического сочинения Бахр ал-асрар. Спб.: издательство Санкт-Петербургского университета, 2006.
История Узбекской ССР. Том 1. Ответственный редактор Я.Г.Гулямов. Ташкент, 1967.
История Узбекистана. Т.3. Т.,1993.

Пайвандҳо

Бату-ханиды#VI // Энциклопедический лексикон: В 17 тт. — СПб.: Тип. А. Плюшара, 1836.
Абдуль-Азиз, государь династии Бату-ханидов // Энциклопедический лексикон: В 17 тт. — СПб.: Тип. А. Плюшара, 1835.

[1] Анке фон Кюгельген, Легитимация среднеазиатской династии мангитов в произведениях их историков (XVIII—XIXвв.). Алматы: Дайк-пресс, 2004,c.68-69

[2] Прием в России и отпуск среднеазиатских послов в XVII и XVIII столетиях. Составил Н.Веселовский. Спб.,1884,с.17

[3] Азиатский вестник, издаваемый Г.Спасским. Январь, Спб., 1825, с.11

[1]

[2]

[3]