Дидани манбаъи Конгресси миллии Ҳинд

{{Ҳизби сиёсӣ|номи ҳизб=Конгресси миллӣ}}

'''Конгресси миллии Ҳинд''' ё '''Конгресси миллии Ҳиндустон''' (аксар вақт '''Ҳизби конгресс''' ё танҳо '''Конгресс''' номида мешавад, абр. '''INC''' ) — як ҳизби сиёсӣ дар Ҳиндустон аст, ки решаҳои густурда дорад. <ref>{{Cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/topic/Indian-National-Congress|title=Indian National Congress|accessdate=26 February 2018|encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> Он дар соли 1885 таъсис ёфта, аввалин ҳаракати муосири миллатгароӣ буд, ки дар империяи Бритониё дар Осиё ва Африқо ба вуҷуд омадааст. Аз охири асри 19 ва махсусан пас аз соли 1920, таҳти роҳбарии [[Маҳатма Гандӣ|Маҳатма Гандӣ]], Конгресс раҳбари асосии ҳаракати истиқлолияти Ҳиндустон гардид . Конгресс Ҳиндустонро ба истиқлолият аз [[Бритониё|Шоҳигарии Муттаҳида]] раҳбарӣ намудааст,  ва ба дигар ҳаракатҳои миллатгароёнаи зидди мустамликадор дар [[Бритониё|Империяи Бритониё ]] таъсири қавӣ расонд.
  
Президенти кунунии Конгресси миллии Ҳинд (Inc) — [[Соня Гандӣ]] (1998-2017&2019-22) мебошад.

== Таърих ==
===Пеш аз истиқлолият===
[[Акс:1st_INC1885.jpg|алт=Leaders of the Congress Party gathered in 1885|мини| Иҷлосия якуми Конгресси миллии Ҳиндустон, [[Мумбай|Бомбай]], 28-31 декабри 1885]]
Конгресси Миллии Ҳинд ҷаласаи аввалини худро дар [[Мумбай|Бомбай]] аз 28 то 31 декабри соли 1885 бо ташаббуси афсари нафақахӯри хидмати давлатӣ Аллан Октавиан Ҳйум баргузор кард. Дар соли 1883, Хйум идеяи худро дар бораи созмоне, ки манфиатҳои Ҳиндустонро намояндагӣ мекунад, дар номаи кушод ба хатмкунандагони Донишгоҳи Калкутта баён карда буд. <ref name="INC facts">{{Cite news|title=Indian National Congress: 12 facts about one of the oldest political parties of the country|url=https://www.indiatoday.in/education-today/gk-current-affairs/story/indian-national-congress-was-formed-on-this-day-facts-about-inc-1117601-2017-12-28|accessdate=20 July 2021|work=India Today|date=August 26, 2019}}</ref> <ref>{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-in-school/The-long-march-to-freedom/article14571467.ece|title=The long march to freedom – IN SCHOOL|work=The Hindu|date=16 August 2016|accessdate=16 August 2018}}</ref> Ҳадафи он ба даст овардани саҳми бештар дар ҳукумат барои ҳиндуҳои таҳсилкарда ва эҷоди як платформа барои муколамаи шаҳрвандӣ ва сиёсӣ байни онҳо ва Раҷи Бритониё буд. Хйум ташаббус нишон дод ва дар мохи марти соли 1885 дар бораи даъват намудани мачлиси якуми иттифоки миллии Хиндустон, ки мохи декабри оянда дар Пуна барпо мегардад, хабар дода шуд. <ref name="pattabhi">Sitaramayya, B. Pattabhi. 1935. </ref> Аз сабаби сар задани [[Бемории вабо|вабо]] дар он ҷо, он ба [[Мумбай|Бомбай]] кӯчонида шуд. <ref>{{Cite web|url=https://archive.org/stream/historyoftheindi035503mbp/historyoftheindi035503mbp_djvu.txt|title=Full text of "The History of the Indian National Congress"|publisher=The Working Committee Of The Congress Madras|accessdate=16 August 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://archive.org/details/TheHistoryOfTheIndianNationalCongress|title=The History of the Indian National Congress (1885–1935)|author=Pattabhi Sita Ramaiah|date=1 November 2018}}</ref>
[[Акс:A_O_Hume.jpg|алт=A British civil servant|мини| А.О. Хйум, яке аз асосгузорони Конгресси миллии Хинд]]
[[Акс:WCBonnerjee.jpg|алт=Pioneer of Indian National Congress pre-independence|мини| Вомеш Чундер Боннерҷӣ, аввалин президенти Конгресси миллии Ҳинд]]
Хйум вохурии аввалинро дар [[Мумбай|Бомбай]] бо ризоияти ноиби лорд Дафферин ташкил кард . Умеш Чандра Банерҷӣ аввалин президенти Конгресс буд; дар сессияи якум 72 нафар вакилон, ки намояндагони хар як музофоти Хиндустон мебошанд, иштирок доштанд. <ref>{{Cite news|author=Singh|first=Kanishka|url=https://www.indianexpress.com/article/india/here-is-a-list-of-past-presidents-of-indian-national-congress-4967084/lite/|title=Indian National Congress: From 1885 till 2017, a brief history of past presidents|work=The Indian Express|date=5 December 2017|accessdate=16 August 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://m.rediff.com/news/report/cong/20061228.htm|title=Sonia sings Vande Mataram at Congress function – Rediff.com India News|date=28 December 2006|publisher=M.rediff.com|accessdate=16 August 2018}}</ref>  Ин гурӯҳи хурд, ки дар он вақт намояндаи оммаи ҳиндӣ набуд, <ref name="SissonWolpert1988">{{Cite book|last=Richard Sisson|last2=Stanley A. Wolpert|title=Congress and Indian Nationalism: The Pre-independence Phase|url={{Google books|QfOSxFVQa8IC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=1988|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-06041-8|page=21|quote=Those fewer than 100 English-educated gentlemen of means and property, mostly lawyers and journalists, could hardly claim to 'represent' some 250 million illiterate impoverished peasants}}</ref> бештар ҳамчун як саҳна барои ғаразҳои элитаи ҳиндӣ фаъолият мекард, на як ҳизби сиёсӣ дар даҳсолаи аввали мавҷудияти худ. <ref name="SissonWolpert1988 2">{{Cite book|last=Richard Sisson|last2=Stanley A. Wolpert|title=Congress and Indian Nationalism: The Pre-independence Phase|url={{Google books|QfOSxFVQa8IC|page=|keywords=|text=|plainurl=yes}}|year=1988|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-06041-8|pages=22–23|quote=Without any funds or any secretariat, however (other than Hume) Congress remained, during its first decade at least, more of a sounding board for elite Indian aspirations than a political party.}}</ref>

=== Солҳои аввал ===
[[Акс:Sri_Aurobindo_presiding_over_a_meeting_of_the_Nationalists_after_the_Surat_Congress,_with_Tilak_speaking,_1907.jpg|алт=Early Nationalists|чап|мини| Конгресси "экстремист" Бал Гангадҳар Тилак дар соли 1907 дар ҳоле ки ҳизб ба мӯътадил ва ифротгароён тақсим шуд. Дар сари миз Ауробиндо Гҳош нишастааст ва дар тарафи росташ (дар курсӣ) ГС Хапарде, ҳарду иттифоқчиёни Тилак ҳастанд.]]
[[Акс:Gopal_krishan_gokhale.jpg|мини| Гопал Кришна Гохале, як ислоҳоти иҷтимоии конститутсионӣ ва миллатгарои мӯътадил, дар соли 1905 президенти Конгресси миллии Ҳиндустон интихоб шуд.]]
Дар ибтидои асри 20, талабҳои Конгресс дар муқобили муқовимати доимии ҳукумати Бритониё шадидтар шуданд ва ҳизб тасмим гирифт, ки аз ҷунбиши истиқлолият ҳимоят кунад, зеро он имкон медиҳад, ки як низоми нави сиёсие, ки Конгресс дар он метавонад ба кор дарояд. як ҳизби бузург. То соли 1905 дар байни мӯътадилҳо бо роҳбарии Гокхале, ки ташвиқу тарғиботи оммавиро паст мезананд ва ифротгароёни нав, ки тарғиботро ҷонибдорӣ мекарданд ва талоши ислоҳоти иҷтимоиро ҳамчун парешон аз миллатгароӣ меҳисобанд, тақсимот кушода шуд. Бал Гангадҳар Тилак, ки кӯшиши сафарбар кардани ҳиндуҳои ҳиндуҳоро бо муроҷиат ба як шахсияти сиёсии ҳиндуҳо, ки дар ҷашнвораҳои солонаи ҷамъиятии Ганапати, ки ӯ дар ғарби Ҳиндустон ифтитоҳ мекард, намоиш дода мешуд, дар байни ифротгароён маъруф буд. <ref>Stanley A. Wolpert, ''Tilak and Gokhale: Revolution and Reform in the Making of Modern India'' (1962) p 67</ref>

Конгресс як қатор ходимони намоёни сиёсй. Дадабхай Наороҷӣ, узви хоҳар Ассотсиатсияи Миллии Ҳиндустон, дар соли 1886 президенти ин ҳизб интихоб шуд ва аввалин вакили парлумони Ҳиндустон дар парлумони Бритониё (1892–1895) буд. Ба Конгресс инчунин Бал Гангадҳар Тилак, Бипин Чандра Пал, Лала Лаҷпат Рай, Гопал Кришна Гокхале ва Муҳаммад Алӣ Ҷинна шомил буданд. Ҷинна узви гурӯҳи мӯътадил дар Конгресс буд, ки ба ваҳдати ҳиндуҳо ва мусулмонон дар расидан ба худидоракунӣ ҷонибдорӣ мекард. {{Sfn|Singh|pp=41–42}} Баъдтар ӯ раҳбари Лигаи мусалмонон шуд ва дар таъсиси Покистон саҳм гузошт. Конгресс аз ҷониби Сурендранат Банерҷӣ ҳангоми тақсими Банголистон дар соли 1905 ба як ҳаракати оммавӣ табдил ёфт ва дар натиҷа ҳаракати Свадешӣ . <ref name="INC">{{Cite book|first=Judith E.|last=Walsh|title=A Brief History of India|publisher=Infobase Publishing|isbn=9781438108254|page=[https://archive.org/details/briefhistoryofin0000wals/page/154 154]|year=2006|url=https://archive.org/details/briefhistoryofin0000wals/page/154}}</ref>

=== Конгресс ҳамчун ҳаракати оммавй ===
[[Акс:Gandhi_spinning.jpg|алт=Mohandas Karamchand Gandhi was born to a Hindu family on 2nd October 1869, in Porbandar, Gujarat, India|рост|мини| [[Маҳатма Гандӣ]] бо дастгоҳи ресандагӣ, дар охири солҳои 1920]]
[[Маҳатма Гандӣ]] соли 1915 аз Африқои Ҷанубӣ баргашт. <ref name="Sailed 1915">{{Cite web|url=https://www.sahistory.org.za/people/mohandas-karamchand-gandhi|title=Mohandas Karamchand Gandhi|publisher=South African History Online|accessdate=25 May 2020}}</ref> Пас аз [[Ҷанги ҷаҳонии якум|Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ]], ҳизб бо Гандӣ алоқаманд шуд, ки пешво ва симои рӯҳонии ғайрирасмии он боқӣ монд. <ref name="M.Ghandi1">{{Cite book|last=Mahatma Gandhi|author-link=Gandhi|title=The Gandhi Reader: A Sourcebook of His Life and Writings|publisher=Grove Press|isbn=9780802131614|page=[https://archive.org/details/gandhireadersou00gand/page/254 254]|year=1994|url=https://archive.org/details/gandhireadersou00gand/page/254}}</ref> Вай дар соли 1920 бо Ҷунбиши Хилофат иттиҳод таъсис дод, то барои ҳифзи хилофати Усмонӣ ва ҳуқуқи ҳиндуҳо нофармонии шаҳрвандӣ ё сатяграхаро ҳамчун асбоби ташвиқот мубориза барад. <ref>Gail Minault, ''The Khilafat movement'' p 69</ref> Дар соли 1923, пас аз марги полис дар Чаури Чаура, Ганди таблиғро боздошт. Ба нишони эътироз чанде аз раҳбарон Читтаранҷан Дас, Энни Бесант ва Мотилал Неҳру истеъфо доданд, то Ҳизби Сваражро таъсис диҳанд . Ҳаракати Хилофат шикаст хӯрд ва Конгресс тақсим шуд. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=gAW8GreFqjkC&q=The+Khilafat+movement+collapsed+and+Congress+was+split.&pg=PA168|title=The Khilafat Movement: Religious Symbolism and Political Mobilization in India – Gail Minault – Google Books|access-date=16 August 2018|isbn=9780231050722|last=Minault|first=Gail|year=1982}}</ref>

Бо кӯмаки гурӯҳи мӯътадил бо сарварии Гокхал, соли 1924 Ганди президенти Конгресс шуд. <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/who-is/who-was-gopal-krishna-gokhale-liberal-nationalist-mahatma-gandhi-6403225/|title=Gopal Krishna Gokhale: The liberal nationalist regarded by Gandhi as his political guru|date=13 May 2021}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/india/here-is-a-list-of-past-presidents-of-indian-national-congress-4967084/|title=Indian National Congress: From 1885 till 2017, a brief history of past presidents|date=5 December 2017}}</ref> Афзоиши маъруфияти Ганди ва ''санъати сатяграхаи'' инқилобии ӯ боиси дастгирии Дар натиҷаи бартарии миллатгароӣ, маъруфияти Гандӣ ва кӯшишҳои ҳизб барои аз байн бурдани фарқиятҳои кастаҳо, дастнорасӣ, камбизоатӣ ва тақсимоти динӣ ва этникӣ, Конгресс ба як гурӯҳи пурқувват ва бартаридошта табдил ёфт. <ref>{{Cite journal|url=http://www.jstor.org/stable/3517065|title=The Congress and the Revolutionaries in the 1920s|author=Mittal, S. K.|year=1982|journal=Social Scientist|volume=10|issue=6|pages=20–37|doi=10.2307/3517065}}</ref> <ref>https://scholar.valpo.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1192&context=jvbl</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/features/kids/gandhiji-an-inspiration/article12542442.ece|title=Gandhiji - an inspiration|date=1 October 2012}}</ref> Гарчанде ки аъзоёни он асосан ҳиндуҳо буданд, дар он аз дигар динҳо, синфҳои иқтисодӣ ва гурӯҳҳои этникӣ ва забонӣ буданд. 

Дар конгресси соли 1929 иҷлосияи Лоҳур тахти раёсати [[Ҷавоҳирлаъл Неҳру|Ҷавоҳирлаъл Нехру]] Пурна Свараж (истиқлолияти комил) хамчун мақсади ҳизб эълон карда шуда, 26 январи соли 1930 "Пурна Свараж Дивас" (Рӯзи истиқлолият) эълон карда шуд. <ref name="Remarks">{{Cite web|url=https://www.constitutionofindia.net/historical_constitutions/declaration_of_purna_swaraj__indian_national_congress__1930__26th%20January%201930|title=Declaration of Purna Swaraj (Indian National Congress, 1930) Clipboard|publisher=CAD India|accessdate=25 May 2020}}</ref> Дар ҳамон сол, Srinivas Iyenger аз ҳизб барои талаб истиқлолияти пурра, на танҳо ронда шуд, хона ҳукмронӣ тавре ки [[Маҳатма Гандӣ|Гандӣ]] талаб. <ref>{{Cite web|url=http://www.mainbharathun.org/inc.html|title=Main Bharat Hun|publisher=Main Bharat Hun|accessdate=3 May 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100721001422/http://www.mainbharathun.org/inc.html|archivedate=21 July 2010}}</ref>
[[Акс:Subhas_Chandra_Bose.jpg|алт=Also known as Netaji, founder of Azad Hind force|мини| Субхас Чандра Бозе дар давоми солҳои 1938-39 ҳамчун президенти Конгресс кор кардааст.]]
Пас аз қабули ин Ҳукумат Санади Ҳиндустон 1935, интихоботи вилояти: дар Ҳиндустон дар зимистони 1936-1937 дар ёздаҳ вилоят гузаронида шуданд Мадрас, вилоятҳои Осиёи Марказӣ, Бихар, Orissa, вилоятҳои СММ, Бомбей раёсати, Assam, NWFP, Bengal, Панҷоб, ва Синд. Натиҷаҳои ниҳоии интихобот дар моҳи феврали соли 1937 эълон карда шуданд <ref name="Manglik2020">{{Cite book|last=Rohit Manglik|title=SSC Sub Inspector CPO (Tier I and II) 2020|url=https://books.google.com/books?id=Cx_kDwAAQBAJ&pg=PA639|date=21 May 2020|publisher=EduGorilla|page=639|id=GGKEY:AWW79B82A9H}}</ref> Конгресси миллии Ҳиндустон дар ҳашттои онҳо қудрат ба даст овард - се истисно ба Бенгол, Панҷоб ва Синд. <ref name="Manglik2020" /> Лигаи умумии мусулмонони Хиндустон дар ягон музофот хукумат ташкил карда натавонист. <ref>{{Cite book|title=Indian Muslims and Partition of India|publisher=Atlantic Publishers|isbn=9788171563746|page=240|last=S. M. Ikram|year=1995}}</ref> Вазоратҳои конгресс дар моҳҳои октябрь ва ноябри соли 1939 ба нишони эътироз ба мукобили изхороти ноиби лорд Линлитгоу, ки Ҳиндустон дар Ҷанги дуйуми ҷаҳон иштирокчии ҷангкунанда буд, бе машварат бо халқи хинд истеъфо доданд. <ref>{{Cite book|last=SN Sen|title=History Modern India|publisher=New Age International|isbn=9788122417746|page=202|year=2006}}</ref>

Дар соли 1939, Субхас Чандра Бозе, ки дар соли 1938 ва 1939 президент интихоб шуда буд, аз конгресс бинобар интихоби кумитаи корӣ истеъфо дод. <ref>{{Cite web|url=http://www.open.ac.uk/researchprojects/makingbritain/content/subhas-chandra-bose|title=Subhas Chandra Bose &#124;|author=Dates of time spent in Britain:&nbsp;1919–21|publisher=Open.ac.uk|accessdate=3 May 2014}}</ref> Конгресс як ташкилоте буд, ки ба сотсиалистҳои радикалӣ, суннатгароён ва консерваторҳои ҳиндую мусулмон паноҳ медод. Гандӣ соли 1939 тамоми гурўњњои сотсиалистиро, аз љумла Ҳизби сотсиалистии Конгресс, Ҳизби Кришак Праҷа ва Ҳизби Сварадяро бо Субҳас Чандра Бозе пеш кард
Дар соли 1946, Конгресс дар ташкили Кумитаи дифоъи Конгресс кӯмак кард, ки як гурӯҳи ҳуқуқшиносиро барои дифоъ аз парвандаи сарбозони ҳукумати "Озод Ҳинд" ҷамъ овард. Ба ҳайати даста якчанд ҳуқуқшиносони машҳур, аз ҷумла Бҳулабхай Десаӣ, Асаф Алӣ ва [[Ҷавоҳирлаъл Неҳру|Ҷавоҳирлаъл Нехру]] шомиланд. <ref>{{Cite web|url=http://www.barcouncilofindia.org/about/about-the-legal-profession/lawyers-in-the-indian-freedom-movement/|title=Lawyers in the Indian Freedom Movement – The Bar Council of India|publisher=Barcouncilofindia.org|accessdate=3 May 2014}}</ref> Худи ҳамон сол, аъзои Конгресс дар аввал маллоҳонро, ки шӯриши Нерӯи Шоҳии баҳрии Ҳиндустонро сарварӣ мекарданд, дастгирӣ карданд, аммо онҳо дар як лаҳзаи муҳим пуштибонӣ карданд ва шӯриш ноком шуд.  

=== Пас аз истиқлолият ===
Пас аз ба даст овардани истиқлолияти Ҳиндустон дар соли 1947 Конгресси миллии Ҳинд ҳизби бартаридоштаи сиёсии кишвар гардид. Дар соли 1952, дар аввалин интихоботи умумихалқӣ, ки пас аз истиқлолият баргузор шуд, ҳизб дар парлумони миллӣ ва аксари қонунгузорони иёлот ба қудрат расид. Он то соли 1977, ваќте ки онро эътилофи Љаната шикаст дод, њокимиятро дар миллї нигоњ дошт. Он соли 1980 ба сари қудрат баргашт ва то соли 1989 ҳукмронӣ кард, ки бори дигар шикаст хӯрд. Ин ҳизб ҳукуматро дар соли 1991 дар сарварии эътилоф ва ҳамчунин солҳои 2004 ва 2009, вақте ки Иттиҳоди муттаҳидаи прогрессивӣ раҳбарӣ мекард, ташкил дод. Дар ин давра конгресс дар сиёсати ичтимоии худ аз маркази чапи худ монд ва устуворона аз чахонбинии социалистй ба чахонбинии иктисодии неолибералй гузашт. <ref>{{Cite web|url=https://blogs.timesofindia.indiatimes.com/captains-musings/new-year-aspirations-can-india-hope-for-a-centrist-progressive-liberal-party/|title=New year aspirations – Can India hope for a centrist progressive liberal party?|author=1:48&nbsp;pm|publisher=Blogs.timesofindia.indiatimes.com|accessdate=16 August 2018}}</ref> Рақибони ҳизб дар сатҳи давлатӣ ҳизбҳои миллӣ буданд, аз ҷумла Ҳизби Бҳаратия Ҷаната (BJP), Ҳизби коммунистии Ҳиндустон (Марксист) (CPIM) ва ҳизбҳои гуногуни минтақавӣ, аз қабили Ҳизби Телугу Десам, Конгресси Тринамоол ва Ҳизби Аам Аадми. <ref>{{Cite news|title=Why India's opposition is nearly irrelevant|url=https://www.economist.com/asia/2017/04/28/why-indias-opposition-is-nearly-irrelevant|work=[[The Economist]]|accessdate=6 June 2018|date=28 April 2017}}</ref>

Вориси пас аз тақсимоти ин ҳизб ҳамчун Конгресси Миллии Покистон, ҳизбе, ки ҳуқуқи ақаллиятҳои мазҳабиро дар иёлот намояндагӣ мекард, боқӣ монд. Дастгирии ҳизб аз ҳама бештар дар музофоти банголизабони Покистони Шарқӣ буд . Пас аз ҷанги истиқлолияти Бангладеш, он ҳамчун Конгресси миллии Бангладеш маълум шуд, аммо соли 1975 аз ҷониби ҳукумат пароканда карда шуд.
=== КМҲ (1998 то ҳоло) ===
Интихоботи умумии соли 1998 нишон дод, ки Конгресс 141 курсиро дар Лок Сабҳа ба даст овард, ки пасттарин нишондод то он вақт буд. <ref>{{Cite web|url=http://archive.ipu.org/parline-e/reports/arc/2145_98.htm|title=India Parliamentary Chamber: Lok Sabha|website=[[Inter-Parliamentary Union]]|accessdate=4 March 2018}}</ref> Барои баланд бардоштани маъруфияти он ва беҳтар кардани нишондодҳои он дар интихоботи дарпешистода, роҳбарони Конгресс аз Соня Гандӣ, бевазани Раҷив Гандӣ даъват карданд, ки роҳбарии ҳизбро бар дӯш гирад. <ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1998/01/31/another-gandhi-comes-to-congress-partys-aid/6dd58f02-b8d2-4a1e-b6ee-32e6f26cefcf/|title=ANOTHER GANDHI COMES TO CONGRESS PARTY'S AID|author=Cooper|first=Kenneth J.|date=January 31, 1998|work=The Washington Post}}</ref> Вай қаблан пешниҳодҳои иштироки фаъол дар корҳои ҳизбиро рад карда, аз сиёсат дурӣ мекашид. <ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/magazine/cover-story/story/19950131-sonia-gandhi-emerges-as-cynosure-of-all-eyes-could-play-pivotal-role-in-party-politics-808336-1995-01-31|title=Sonia Gandhi emerges as cynosure of all eyes, could play pivotal role in party politics|author=Rahman|first=M.|website=India Today|date=January 31, 1995}}</ref> Пас аз интихоб шуданаш ба ҳайси раҳбари ҳизб, як бахши ҳизб, ки ба далели миллаташ итолиёвӣ ба ин интихоб мухолифат кард, аз ҳам ҷудо шуд ва Ҳизби Конгресси Миллӣ (NCP) -ро таъсис дод, ки таҳти сарварии Шарад Павар аст . <ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/1999/05/21/world/congress-party-expels-3-who-opposed-gandhi.html|title=Congress Party Expels 3 Who Opposed Gandhi|author=Dugger|first=Celia W.|date=21 May 1999}}</ref>
[[Акс:Manmohan_Singh_in_2009.jpg|алт=The first and only Sikh in Prime Minister's office|чап|мини|235x235пкс| [[Манмоҳан Сингҳ]] дар байни солҳои 2004 ва 2014 дар мақоми 13-умин сарвазири Ҳиндустон кор кардааст.]]

== Натиҷаҳои интихоботи умумихалқӣ ==
{{тарҷума}}
[[Акс:Congress_Loksabha_Vote_percent_all_time.png|алт=INC general elections vote percentage|рост|мини|275x275пкс| Фоизи овозҳои Конгресси Лок Сабҳа ҳама вақт]]
[[Акс:Congress_Loksabha_seats_all_time.png|алт=INC seasts in lower house of Indian parliament|рост|мини|275x275пкс| Ҷойҳои Конгресси Локсабҳа ҳама вақт]]
[[Акс:Congress_Rajya_sabha_seats_all_time.png|алт=INC seats in upper house of Indian parliament|рост|мини|275x275пкс| Конгресси Раҷя Сабҳа ҳама вақт ҷой дорад]]
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center;"
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Сол
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Қонунгузор
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Раҳбари ҳизб
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Ҷойҳои ғолиб
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Тағйир додани ҷойҳо
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Фоизи овозҳо
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Раванди овоздиҳӣ
! style="background-color:#00BFFF; color:white" |Натиҷа
! class="unsortable" style="background-color:#00BFFF; color:white" |Ref
|- 
|1934
|5-умин Маҷлиси марказии қонунгузорӣ
| [[Бхулабхай Десаӣ|Бхулабхай Десаӣ]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|42|147|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 42
|{{n/a}}
|{{n/a}}
| {{n/a}}
|
|- 
|1945
|6-умин Маҷлиси марказии қонунгузорӣ
| [[Сарат Чандра Бозе|Сарат Чандра Бозе]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|59|102|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 17
|{{n/a}}
|{{n/a}}
| {{partial|Ҳукумати Ҳиндустон (1946–1947)}}
|<ref>{{Cite web|url=https://dsal.uchicago.edu/reference/schwartzberg/fullscreen.html?object=110|title=-- Schwartzberg Atlas -- Digital South Asia Library|website=dsal.uchicago.edu}}</ref>
|- 
|1951
|1-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="3" |[[Ҷавоҳирлаъл Неҳру|Ҷавоҳирлаъл Неҳру]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|364|489|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 364
|44.99%
|{{n/a}}
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1951/VOL_11_51_LS.PDF|title=Statistical Report on Lok Sabha Elections 1951-52|publisher=Election Commission of India}}</ref>
|- 
|1957
|2-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|371|494|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 7
|47.78%
|{{increase}} 2.79%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref name="GE1957V1">{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1957/Vol_I_57_LS.pdf|title=Statistical Report on General Election, 1957 : To the Second Lok Sabha Volume-I|website=Election Commission of India|accessdate=11 July 2015}}</ref>
|- 
|1962
|3-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|361|494|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 10
|44.72%
|{{decrease}} 3.06%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1962/Vol_I_LS_62.pdf|title=Statistical Report On General Elections, 1962 To The Third Lok Sabha|publisher=Election Commission of India|accessdate=30 April 2014|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718185518/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1962/Vol_I_LS_62.pdf|archivedate=18 July 2014}}</ref>
|- 
|1967
|4-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="4" |[[Индира Гандӣ|Индира Гандӣ]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|283|520|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 78
|40.78%
|{{decrease}} 2.94%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref name="General Election of India 1967">{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1967/Vol_I_LS_67.pdf|title=General Election of India 1967, 4th Lok Sabha|publisher=Election Commission of India|accessdate=13 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718185108/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1967/Vol_I_LS_67.pdf|archivedate=18 July 2014}}</ref>
|- 
|1971
|5-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|352|518|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 69
|43.68%
|{{increase}} 2.90%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1971/Vol_I_LS71.pdf|title=General Election of India 1971, 5th Lok Sabha|publisher=Election Commission of India|accessdate=13 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718175452/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1971/Vol_I_LS71.pdf|archivedate=18 July 2014}}</ref>
|- 
|1977
|6-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|153|542|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 199
|34.52%
|{{decrease}} 9.16%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1977/Vol_I_LS_77.pdf|title=General Election of India 1977, 6th Lok Sabha|publisher=Election Commission of India|accessdate=13 January 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140718185438/http://eci.nic.in/eci_main/StatisticalReports/LS_1977/Vol_I_LS_77.pdf|archivedate=18 July 2014}}</ref>
|- 
|1980
|7-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|351|542|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 198
|42.69%
|{{increase}} 8.17%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|
|- 
|1984
|8-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="2" |[[Раҷив Гандӣ|Раҷив Гандӣ]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|415|533|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 64
|49.01%
|{{increase}} 6.32%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|
|- 
|1989
|9-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|197|545|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 218
|39.53%
|{{decrease}} 9.48%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=9dDH9q7nVQ8C&pg=PA124|title=Indian Parliamentary Democracy|publisher=Atlantic Publishers & Dist|year=2003|isbn=978-81-269-0193-7|page=124}}</ref>
|- 
|1991
|10-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="2" |[[Нарасимха Рао|Нарасимха Рао]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|244|545|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 47
|35.66%
|{{decrease}} 3.87%
|{{yes2|Ҳукумат}}
|<ref name="IPU">{{Cite web|url=https://www.elections.in/parliamentary-constituencies/1991-election-results.html|title=1991 India General (10th Lok Sabha) Elections Results|website=www.elections.in|accessdate=2020-09-07|archivedate=2021-04-23|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210423033347/https://www.elections.in/parliamentary-constituencies/1991-election-results.html}}</ref>
|- 
|1996
|11-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|140|545|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 104
|28.80%
|{{decrease}} 7.46%
|{{partial|Мухолифин, Ҷабҳаи муттаҳид (Ҳиндустон)}}
|<ref>{{Cite book|last=Vohra|first=Ranbir|title=The Making of India|year=2001|publisher=M.E. Sharpe|location=Armonk|pages=282–284|isbn=978-0-7656-0712-6}}</ref>
|- 
|1998
|12-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|[[Ситарам Кесри|Ситарам Кесри]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|141|545|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 1
|25.82%
|{{decrease}} 2.98%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite web|url=https://www.eci.nic.in/archive/ge98/index_ge.htm|title=Archived copy|accessdate=16 January 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180727214722/http://eci.nic.in/archive/ge98/index_ge.htm|archivedate=27 July 2018}}</ref>
|- 
|1999
|13-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="3" |[[Соня Гандӣ|Соня Гандӣ ]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|114|545|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 27
|28.30%
|{{increase}} 2.48%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite web|url=https://www.eci.nic.in/archive/ge1999/index_ge1.htm|title=Archived copy|accessdate=16 January 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190201105036/http://eci.nic.in/archive/ge1999/index_ge1.htm|archivedate=1 February 2019}}</ref>
|- 
|2004
|14-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|145|543|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 31
|26.7%
|{{decrease}} 1.6%
|{{yes2|Эътилоф}}
|<ref>{{Cite web|url=https://www.eci.nic.in/archive/GE2004/pollupd/pc/GE_NatSnapshot.htm|title=Archived copy|accessdate=16 January 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180727220231/http://eci.nic.in/archive/GE2004/pollupd/pc/GE_NatSnapshot.htm|archivedate=27 July 2018}}</ref>
|- 
|2009
|15-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|206|543|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 61
|28.55%
|{{increase}} 2.02%
|{{yes2|Эътилоф}}
|<ref>{{Cite news|url=http://www.business-standard.com/india/news/second-upa-wincrowning-glory-for-sonia%5Cs-ascendancy/61892/on|title=Second UPA win, a crowning glory for Sonia's ascendancy|date=16 May 2009|work=[[Business Standard]]|accessdate=13 June 2009}}</ref>
|- 
|2014
|16-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
| rowspan="2" |[[Раҳул Гандӣ|Раҳул Гандӣ ]]
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|44|543|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{decrease}} 162
|19.3%
|{{decrease}} 9.25%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite web|url=http://eci.nic.in/eci_main1/terms_of_houses.aspx|title=Terms of Houses, Election Commission of India|accessdate=10 June 2013}}</ref>
|- 
|2019
|17-Лок Сабҳа (Lok Sabha)
|{{Ҳизби сиёсӣ/Курсӣ|52|543|{{Indian National Congress/meta/color}}}}
|{{increase}} 8
|19.5%
|{{increase}} 0.2%
|{{partial|Мухолифин}}
|<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48389130|title=Modi thanks India for 'historic mandate'|date=23 May 2019|accessdate=29 May 2019|language=en-GB|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190528223438/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-48389130|archivedate=28 May 2019}}</ref>
|}

=== Сиёсати иқтисодӣ ===
Таърихи сиёсати иқтисодии ҳукуматҳои Конгрессро ба ду давра тақсим кардан мумкин аст. Давраи аввал аз замони истиқлолият, яъне аз соли 1947 то соли 1991 давом кард ва ба бахши давлатӣ аҳамияти калон дод. <ref>{{Cite web|url=https://www.livemint.com/news/india/a-short-history-of-indian-economy-1947-2019-tryst-with-destiny-other-stories-1565801528109.html|title=A short history of Indian economy 1947-2019: Tryst with destiny & other stories|website=mint|date=14 August 2019}}</ref> Давраи дуюм аз либерализатсияи иқтисодӣ дар соли 1991 оғоз ёфтааст. Дар айни замон, Конгресс як иқтисоди омехтаро тасдиқ мекунад, ки дар он ҳам бахши хусусӣ ва ҳам давлат ба иқтисодиёт роҳбарӣ мекунанд, ки хусусиятҳои ҳам [[Иқтисоди бозор|иқтисоди бозорӣ]] ва ҳам ба нақшабандии давлат гирифташударо доранд. Конгресс тарафдори индустрикунонии ивазкунандаи воридот — иваз кардани импорти хориҷй бо маҳсулоти ватанӣ мебошад ва чунин мешуморад, ки иқтисодиёти Ҳиндустон барои баланд бардоштани суръати тараққиёт бояд либерализатсия карда шавад. <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/opinion/op-ed/nehrus-economic-philosophy/article18589548.ece|title=Nehru's economic philosophy|first=H.|author=Venkatasubbiah|work=The Hindu|date=27 May 2017}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/politics-and-nation/manmohan-singh-credits-jawarharlal-nehru-for-the-idea-of-mixed-economy/articleshow/45197661.cms|title=Manmohan Singh credits Jawarharlal Nehru for the "idea of mixed economy"|work=The Economic Times}}</ref>

== Пайвандҳои беруна ==
* {{Dmoz|Regional/Asia/India/Society_and_Culture/Politics/Parties/Indian_National_Congress}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}
{{ПБ}}
{{Сарвазирони Ҳиндустон}}
[[Гурӯҳ:Конгресси Миллии Ҳинд]]
[[Гурӯҳ:Сиёсати Ҳиндустон]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]