Дидани манбаъи Курдистон

{| class="infobox" style="width: 270px; float: right;"
|+Курдистон
| colspan="2" style="text-align: center;" |
|-
| colspan="2" style="text-align: center;" |[[File:Kurdish-inhabited_area_by_CIA_(1992)_box_inset_removed.jpg|250x250пкс]]Минтақаҳои истиқоматии [[Курдҳо|курд]]<nowiki/>ҳо (тибқи [[Идораи иттилооти марказӣ|CIA]], 1992) <ref>{{Cite web|url=https://legacy.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/kurdish_lands_92.jpg|title=Kurdish lands|accessdate=6 November 2019}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.loc.gov/item/93682579/|title=The Kurdish lands.|website=Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA|accessdate=6 November 2019}}</ref>
|-
! style="text-align: left;" | Забон
| [[Забони курдӣ|курдӣ]] ва заза-горанйӣ
|-
! style="text-align: left;" | Ҷойгиршавӣ
| Месопотамияи боло <ref>{{Cite book|last=Hakan Özoğlu|title=Kurdish Notables and the Ottoman State: Evolving Identities, Competing Loyalties, and Shifting Boundaries|date=2004|page=121}}</ref> ва кӯҳҳои Загрос <ref>{{Cite book|title=Historical Dictionary of the Kurds|date=310|publisher=Michael M. Gunter}}</ref>
|-
! style="text-align: left;" | Қисмҳо
| Курдистони Шимолӣ (Туркия)<br />Курдистони Ҷанубӣ (Ироқ)<br />Курдистони Шарки (Эрон)<br />Курдистони Ғарбӣ (Сурия)
|-
! style="text-align: left;" | Бузургтарин шаҳрҳо
| [[Диёрбакр|Амед]] (Диёрбакир)<br />Ҳолер (Эрбил)<br />[[Кирмоншоҳ|Кирмашон]] (Кирмоншоҳ)
[[Ҳасака|Ҳесеке]] (Ал-Ҳасака)
|}
'''Курдистон''' ({{Lang-ku|کوردستان ,Kurdistan}} [ˌkʊɾdɪˈstɑːn]) <ref name="BritannicaKurdistan">{{Cite encyclopedia|url=https://www.britannica.com/place/Kurdistan|title=Kurdistan|encyclopedia=Encyclopædia Britannica Online|accessdate=29 July 2010}}</ref> ё '''Курдистони Бузург''' <ref>[http://www.rudaw.net/english/middleeast/turkey/25122018 Turkey demands Google remove Greater Kurdistan map] by ''[[Rudaw]]'', December 25, 2018</ref> <ref>{{Cite book|last=Kaya|first=Zeynep|date=2020|title=Mapping Kurdistan: Territory, Self-Determination and Nationalism|publisher=Cambridge University Press|pages=2, 137, 177, 197|quote=}}</ref> як қаламрави тахминан муайяншудаи геофарҳангӣ дар [[Осиёи Ҷанубу Ғарбӣ|Осиёи Ғарбӣ]] аст, ки дар он [[курдҳо]] аксарияти аҳолиро ташкил медиҳанд <ref name="Zaken">{{Cite book|last=Zaken|first=Mordechai|year=2007|title=Jewish Subjects and Their Tribal Chieftains in Kurdistan: A Study in Survival|quote=Kurdistan was never a sovereign state, though the area with an ethnic and linguistic majority of Kurdish population is defined as Kurdistan.|publisher=BRILL|location=Leiden, The Netherlands|isbn=9789004161900|pages=1–2}}</ref> ва аз фарҳанг, [[Забони курдӣ|забонҳо]] ва миллии курдҳо шахсияти таърихӣ асос ёфтааст. <ref>M. T. O'Shea, ''Trapped between the map and reality: geography and perceptions of Kurdistan'', 258 pp., Routledge, 2004. (see p. 77)</ref> Аз ҷиҳати ҷуғрофӣ Курдистон тақрибан шимолу ғарби Загрос ва қаторкӯҳҳои шарқии Тавросро фаро мегирад. 

Курдистон дар маҷмӯъ чаҳор минтақаи зеринро дар бар мегирад: ҷанубу шарқи [[Туркия]] (Курдистони Шимолӣ), шимоли [[Ироқ]] (Курдистони Ҷанубӣ), шимолу ғарби [[Эрон]] (Курдистони Шарқӣ) ва шимоли [[Сурия]] (Курдистони Ғарбӣ). <ref name=":0">{{Cite journal|date=2002|title=Kurds, Kurdistān|url=https://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/kurds-kurdistan-COM_0544?s.num=167&s.start=100|journal=Encyclopaedia of Islam|publisher=[[Brill Publishers|BRILL]]|quote=At present, the different provinces of Kurdistān cover around 190,000 km2 in Turkey, 125,000 km2 in Iran, 65,000 km2 in Irāḳ, and 12,000 km2 in Syria. The total area of Kurdistān can then be estimated at approximately 392,000 km2.|author=Bois|first=Th}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Bengio|first=Ofra|date=2014|title=Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland|publisher=University of Texas Press|page=2|quote=Hence the terms: ''rojhalat'' (east, Iran), ''bashur'' (south, Iraq), ''bakur'' (north, Turkey), and ''rojava'' (west, Syria).}}</ref> Баъзе таърифҳо инчунин қисматҳои ҷануби [[Қафқози Ҷанубӣ|Закавказиро]] дар бар мегиранд. <ref>{{Cite book|date=2014|title=Kurdistan|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199546091.001.0001/acref-9780199546091-e-6409?rskey=qc0zxh&result=1|work=World Encyclopedia|edition=1|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=9780199546091|quote=Extensive mountainous and plateau region in sw Asia, inhabited by the Kurds and including parts of E Turkey, NE Iran, N Iraq, NE Syria, S Armenia and E Azerbaijan.}}</ref> Баъзе созмонҳои миллатгароёни курд кӯшиш мекунанд, ки як давлати мустақили миллии иборат аз баъзе ё ҳамаи ин минтақаҳо бо аксарияти курдҳо таъсис дода шаванд, дар ҳоле ки баъзеи дигар барои мустақилияти бештар дар ҳудуди мавҷудаи миллӣ таблиғ мекунанд. <ref>Hamit Bozarslan “The Kurdish Question: Can it be solved within Europe?”, [https://books.google.com/books?id=AJpvnC54S8EC&pg=PA84 page 84 “The years of silence and of renewal”] in Olivier Roy, ed. ''Turkey Today: A European Country?''.</ref>

Таърихан, вожаи «Курдистон» бори нахуст дар солномахои асри 11 [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]] тасдиқ шудааст. {{Sfn|Mitchell|2010}} Дар ҳоле ки шумораи зиёди сулолаҳои нобаробари курдҳо, аморатҳо, князиҳо ва сардорон аз асрҳои 8 то 19 таъсис ёфта буданд. Аз ҷиҳати маъмурӣ дар асри 20 минтақаҳои кӯтоҳмуддати давлати Курдҳо (1918–1919), Подшоҳии Курдистон (1921–1924), Уезди Курдистон, яъне «Курдистони Сурх» (1923—1929), Ҷумҳурии Арорат (1927—1930) ва Ҷумҳурии Маҳобод (1946) вуҷуд доштанд. 

Курдистони Ироқ бори аввал дар соли 1970 бо ҳукумати Ироқ мақоми худмухторӣ ба даст овард ва мақоми он дар соли 2005 ҳамчун минтақаи худмухтори Курдистон дар таркиби ҷумҳурии федеролии Ироқ таъйид шуд. <ref>Iraqi Constitution, Article 113.</ref> Дар Эрон [[устони Курдистон]] низ вучуд дорад, аммо он худкома нест. Курдҳое, ки дар ҷанги шаҳрвандии Сурия меҷанганд, тавонистанд қисматҳои зиёди шимоли Сурияро зери назорат гиранд ва дар маъмурияти худмухтори Сурияи шимолӣ ва шарқӣ минтақаҳои худидоракунанда таъсис диҳанд, ки дар онҷо онҳо пас аз ҷанг дар Сурияи федеролӣ автономия талаб мекунанд. <ref>{{Cite news|title=Kurds seek autonomy in democratic Syria|publisher=BBC|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-19291072|date=16 August 2012}}</ref>

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
[[Гурӯҳ:Вилоятҳои таърихӣ]]