Дидани манбаъи Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ

{| border="0" cellpadding="2" cellspacing="1" style="float:right; empty-cells:show; margin-right:0em; margin-left:1em; margin-bottom:0.5em; background:#e3e3e3;"
! colspan="2" bgcolor="#FF0000" | Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ
|-bgcolor="#FFFFFF"
| colspan="2" align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Акс:Location of Rumi District in Tajikistan.png|350px|Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ дар нақшаи Тоҷикистон]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|-bgcolor="#FFFFFF"|Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ]]
|-
!colspan="2" bgcolor="#008000" | Донистаниҳо
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Кишвар]] : || [[Акс:Tajikistan-coat-of-arms.jpg|20px]] [[Тоҷикистон]] [[Акс:Flag of Tajikistan.svg|30px]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Вилоятҳои Тоҷикистон|Вилоят]] : || [[Вилояти Хатлон|Хатлон]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Марказ: || шаҳраки [[Балх (шаҳрак)|Балх]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Замони таъсис : || [[21 март]]и соли [[1933]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Раиси ноҳия: || Холмурод Раҳмон (аз 2023)<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/rus/2023/01/297053/|title=Указы Президента Республики Таджикистан {{!}} НИАТ "Ховар"|lang=ru-RU|accessdate=2023-01-11|archivedate=2023-01-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230119074053/https://khovar.tj/rus/2023/01/297053/}}</ref>
|-bgcolor="#FFFFFF"
|-
!colspan="2" bgcolor="BBDDFF" | Ҷуғрофиёи табиъӣ
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Паҳноварӣ : || 905,02 км²
|-
|-bgcolor="#FFFFFF"
| [[Шаҳрак|Шумораи шаҳракҳо]] : || 2
|-bgcolor="#FFFFFF"
| [[Ҷамоат|Шумораи ҷамоатҳо]] : || 8
|-bgcolor="#FFFFFF"
|-
!colspan="2" bgcolor="BBDDFF" | Мардум
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Аҳолӣ]] ([[2022]]) : || 210,5 ҳаз. кас<ref>{{Cite web|url=https://stat.tj/storage//1.01.2022.pdf|title=ШУМОРАИ АҲОЛИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2022|author=Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон|accessdate=2022-11-21|archivedate=2022-10-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20221010195817/https://stat.tj/storage//1.01.2022.pdf}}</ref>
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Зичии аҳолӣ]] ([[2016]]) : || 202,2 кас/км²
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Забони расмӣ : || [[тоҷикӣ]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Забонҳои гуфторӣ : || [[тоҷикӣ]],
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Мазҳаб : || ҳанафӣ
|-bgcolor="#FFFFFF"
|-
!colspan="2" bgcolor="BBDDFF" | Нишониҳо
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Сарвожа : || KO
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[ISO 3166|ISO]]-намоя : || TJ.KL.KO
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Пешшумора : || +992 3247
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Нишонии почта : ||  735200
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Замон]] : || [[UTC]]+5
|-bgcolor="#FFFFFF"
|[[Вебгоҳ]] : || [[.tj]]
|-bgcolor="#FFFFFF"
|Шумораи мошинҳо : || 03РТ
|}

'''Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ''' ({{lang-fa|'''شهرستان جلال الدین بلخی'''}}) — яке аз [[ноҳия]]ҳои идории [[вилояти Хатлон]] дар ҷануби [[Тоҷикистон]].

Маркази ин [[ноҳия]] шаҳраки [[Балх (шаҳрак)|Балх]] ({{lang-fa|بلخ}}) аст, ки 32 км ҷанубтар аз шаҳри [[Бохтар]], дар доманакӯҳ ва канораи рӯди [[Қумсангир]] ҷой дорад. Аз ин шаҳрак то [[Душанбе]] 132 км роҳ аст.
Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон № 29 аз 2 феврали соли 2016 ва қарори Маҷлиси Миллии МО Ҷумҳурии Тоҷикистон № 204 аз 3 марти соли 2016 номи ноҳия Ҷалолиддин Балхӣ шуд<ref name="president.tj">[http://president.tj/ru/node/10691 Переименование 10 городов и районов, а также Кайраккумского водохранилища]</ref>.

== Ҷойгоҳ ==
Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ дар [[Водии Вахш]] ҷой дошта, аз шимол бо ноҳияҳои [[Ноҳияи Кӯшониён|Кӯшониён]] ва [[ноҳияи Вахш|Вахш]], аз шарқ бо [[ноҳияи Фархор]], аз ғарб бо [[ноҳияи Дӯстӣ]] ва аз ҷануб бо [[ноҳияи Ҷайҳун|Ҷайҳун]] ва [[ноҳияи Панҷ|Панҷ]] ҳаммарз аст.

== Таърих ==
Ин [[ноҳия]] [[21 март]]и соли [[1933]] дар бахше аз [[вилояти Қурғонтеппа]] дар [[Республикаи Советии Социалистии Тоҷикистон|Ҷумҳурии Шӯравии Сосиалистии Тоҷикистон]] таъсис ёфта аст ва нахуст '''ноҳияи Вахш''' ном дошт.

Роҳномаҳо ва ҷаҳоннамоҳои арабизабон ва порсизабони садаҳои миёна номи ин ноҳияро [[Ҳаловард]] ({{lang-fa|هلاورد}}) ёд кардаанд.

[[Ҳаловард]] дар замони [[Сомониён]] яке аз ду шаҳри калони [[Вилояти Хатлон|Вахшонзамин]] буда ва арку шаҳристону рабаз дошт ва калонтар аз Ҳулбук будааст. Бино бар навиштаи «''Ҳудуд ул-олам мин ал-Машриқ илал-Мағриб''», «'''Ҳаловард қасабаи Вахш аст, шаҳрест бо кишту барзу рустоҳои бисёр ва мардумони тирандозу ҷангӣ'''»<ref>«Ҳудуд ул-олам мин ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 ҳиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). (Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда). — Теҳрон: Интишороти китобхонаи Таҳурӣ, 1362 ш. / 1983 м. — саҳ. 119</ref>. Шаҳри Ҳаловардро [[Истахрӣ]] дар «''Масолик вал-мамолик''», [[Муқаддасӣ]] дар «''Аҳсан ат-тақосим фӣ марифат ал-ақолим''», [[ибни Ҳавқал]] дар «''Сурат ул-арз''», [[Ёқути Ҳамавӣ]] дар «''Мӯъҷам ул-булдон''» ва [[Абурайҳон Берунӣ]] низ дар осораш ёд кардаанд.
 
Бино бар бозёфтҳои бостоншиносӣ, шаҳри [[Ҳаловард]] дар замони [[Кушониён]] падид омада<ref>Древности Таджикистана. Каталог выставки. — Душанбе: Дониш, 1985. — 343 с., саҳ. 156</ref> ва дар садаҳои миёна маркази [[Вилояти Хатлон|Вахшонзамин]] будааст. Ин шаҳр дар соли 750 милодӣ ба дасти [[арабҳо]] вайрон шуда<ref>''Соловьев В. С.'' Работы на Кафыркале в Вахшской долине в 1980 г. Археологические работы в Таджикистане вып. 20.—Душанбе, 1987. — с. 172—178. саҳ. 178</ref> ва бостоншиносон харобаҳои онро дар канораи ғарбии шаҳраки [[Колхозобод]] ёфтаанд, ки 12 га масоҳат дорад ва имрӯз онро [[Кофирқалъа]] мехонанд<ref>''Соловьев В. С.'' Работы на Кафыркале в Вахшской долине в 1980 г. Археологические работы в Таджикистане вып. 20.—Душанбе, 1987. — с. 172—178. саҳ. 167</ref>.
Сипас маркази [[Вилояти Хатлон|Вахшонзамин]] ба шаҳраке кӯчонда шуд ки 12 километр шимолу ғарбтар аз харобаҳои [[Кофирқалъа]] дар канораи рӯди [[Вахш]] ҷой дошт. Дар садаҳои миёна ин шаҳр низ [[Ҳаловард]] ном доштааст ва харобаҳои он ҳамакнун ба номи «Золи Зар» наздики деҳаи Узун, дар канораи чапи рӯди Вахш, 12 км дуртар аз [[Колхозобод]] ва 23 км дуртар аз [[Қӯрғонтеппа]] бар ҷоянд<ref>''Беленицкий А. М.'' Отчет о работе Вахшского отряда в 1947 г. Труды Согдийско-Таджикской археологической экспедиции, т. 1. —М. —Л., 1950. — с. 140—146. саҳ. 144; Литвинский В. А. Археологическое изучение Таджикистана советской наукой. — Сталинабад: Изд-во АН ТаджССР, 1954. — 81 с. саҳ. 38</ref>.

Бозёфтҳои бостоншиносӣ гувоҳанд, ки деҳа дар ҷои харобаҳои кунунии Золи Зар дар садаҳои III—IV милодӣ бунёд ёфтааст<ref>Древности Таджикистана. Каталог выставки. — Душанбе: Дониш, 1985. — 343 с. — саҳ. 284</ref>. Пас аз [[истилои араб]] ва вайрон шудани Ҳаловарди якум, ин деҳа дар асрҳои X—XIII шаҳри калоне гардида<ref>''Соловьев В. С.'' Работы Колхозабадского отряда. Археологические открытия 1981 года. — М., 1983. — с. 491—492. саҳ. 491</ref> ва то ҳамлаи [[муғул]] маркази Вахшонзамин будааст, аммо дар соли 1221 аз дасти чингизиён нобуд шудааст<ref>''Рашид ад-Дин.'' Сборник летописей, в трех томах. Перевод с персидского Л. А. Хетагурова, О. И. Смирновой, Ю. П. Верховского и А. К. Арендса.—М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1946—1952 г. — ҷ. 1 б. 2, саҳ. 207, 218</ref>.

Пас аз садсолаҳо вайронӣ ин сарзамин кам-кам обод шуд ва дар торихномаҳо дар соли [[1884]] аз рустое ёд мекунанд ки '''Туғаланг''' ном дошта ва бахше аз бекнишинии [[Қурғонтеппа]] дар [[Аморати Бухоро]] будааст. Дар соли [[1919]] ин русто 1400 буна хонавор дошта ва мардумаш кишоварзу чорводор будаанд. 21 марти 1933 рустои Туғаланг маркази идории ноҳияи Вахш ва яке аз марокизи ободонии водии Вахш гардид. 20 декабри соли 1934 Туғалангро ба ёди [[:ru:Каганович, Лазарь Моисеевич|Лазар Каганович]], яке аз раҳбарони яҳудитабори шуравӣ, '''Кагановичобод''' ва ноҳияи Вахшро '''ноҳияи Кагановичобод''' номиданд.

[[11 июн]]и соли [[1954]] Кагановичобод расман [[шаҳрак]] ({{lang-ru|''Посёлок городского типа''}}) эълом шуд. [[3 июл]]и соли [[1957]] шаҳраки Кагановичобод ба ёди ободгарони водии Вахш, ки аз шимоли Тоҷикистон кӯчонда шуда ва нахустин колхозҳоро дар водии Вахш ташкил карда буданд, '''Колхозобод''' номида шуд ва ноҳия низ ҳамномаш Колхозобод гардид.

[[10 январ]]и [[1991]] ин шаҳракро ба ёди '''Сироҷиддин Исоев''' — Қаҳрамони Меҳнати Сосиалистӣ, яке аз ободгарони водии Вахш ки 28 сол раиси ин ноҳия буд, «'''шаҳраки ба номи Сироҷиддин Исоев'''» номиданд<ref>{{Cite web |url=http://www.vatanam.freenet.tj/strIsoeva.htm |title=Стратегия социально-экономического развития пгт им. Исоева Колхозабадского района |accessdate=2007-05-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070520013053/http://www.vatanam.freenet.tj/strIsoeva.htm |archivedate=2007-05-20 }}</ref>.

Ноҳияи Колхозобод [[19 июл]]и [[соли 2007]] бо қарори Маҷлиси миллии Маҷлиси Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ноҳияи Ҷалолиддини Румӣ номида шуд, ҳарчанд рӯшанфикрони хатлонӣ аз масъулини ноҳия хоста буданд, ки номи торихии шаҳраку ноҳия — Ҳаловард бар ноҳия гузошта шавад<ref>{{Cite web |url=http://www.millat.tj/siyosat/2274-ba-nomguzori-az-zoviyai-mikk-i-bingarem.html |title=Умед Ҷайҳонӣ: Ба номгузорӣ аз зовияи миллӣ бингарем |accessdate=2011-04-14 |archivedate=2016-03-04 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304130523/http://www.millat.tj/siyosat/2274-ba-nomguzori-az-zoviyai-mikk-i-bingarem.html }}</ref>. Бо қарори Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон № 29 аз 2 феврали соли 2016 ва қарори Маҷлиси Миллии МО Ҷумҳурии Тоҷикистон № 204 аз 3 марти соли 2016 ба номгузории ноҳия тағйирот дароварда шуда, номи [[Ҷалолуддини Балхӣ|Ҷалолиддин Балхӣ]] гузошта шудааст<ref name="president.tj"/>.

[[21 март]]и [[соли 2022]] Сарвари давлат [[Эмомалӣ Раҳмон]] Мақбараи [[Ҷалолиддини Балхӣ|Ҷалолиддини Балхиро]]   дар ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ ифтитоҳ намуданд. Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон аз оромгоҳи Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ як каф хок аз дахмаи асосии шоир аз шаҳри [[Қуния]]и [[Туркия]], ба марқади Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ дар ноҳияи Ҷалолиддини Балхӣ оварда шуд ва тибқи муқаррароти дини мубини ислом бо риояи аркони суннатии мо ба оромгоҳи Ӯ гузошта шуд, ки минбаъд ихлосмандон ва ҳаводорони ашъори пурғановати Мавлоно Ҷалолиддини Балхӣ метавонанд онро зиёрат намоянд. Пас аз маросими пардабардорӣ аз рӯи муҷассамаи  [[Ҷалолиддини Балхӣ|Мавлоно Ҷалолиддини Балххӣ]], Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон [[Эмомалӣ Раҳмон]] ифтитоҳи «Мақбараи Ҷалолиддини Балхӣ», «Хона-музейи Ҷалолиддини Балхӣ»-ро мавриди истифода қарор доданд. Масоҳати Хона-музей 1000 метри мураббаъ ва баландии он 3,5 метр.<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/2022/03/sarvari-davlat-emomal-ra-mon-ma-barai-aloliddini-balhiro-iftito-namudand/|title=Сарвари давлат Эмомалӣ Раҳмон Мақбараи Ҷалолиддини Балхиро ифтитоҳ намуданд|author=www.khovar.tj|date=2021-03-21|publisher=|lang=tg|accessdate=2022-03-24|archivedate=2022-03-24|archiveurl=https://web.archive.org/web/20220324075815/https://khovar.tj/2022/03/sarvari-davlat-emomal-ra-mon-ma-barai-aloliddini-balhiro-iftito-namudand/}}</ref>.

== Решашиносии ном ==
'''Ҳаловард''' ҷойномест балхӣ ки аз ду вожа дар забони эронии бостон сохта шудааст: '''هلاورد''' [halāward] > ''*υαλοοαρδ'' > ''*hadā-varta-'' ‘[сохташуда] аз санг’: ''*hadā-'' ‘аз’ + ''*varta-'' ‘санг’<ref>[http://www.orientalstudies.ru/rus/images/pdf/dis_lurje_2004.pdf Лурье П. Б. Историко-лингвистический анализ согдийской топонимии / Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук. Научный руководитель В. А. Лившиц. СПб., 2004. — 306 с. — саҳ. 200]</ref>.

== Мардум ==
Мардуми ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ ба забонҳои [[забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]] ва [[Забони ӯзбекӣ|узбекӣ]] сухан мегӯянд. Бар пояи омори соли 2016, ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ 181,9 ҳаз. тан ҷамъият дошт ва зичии аҳолиаш 202,1 кас/км² буд<ref>{{Cite web |url=http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf |title=Маҷмӯаи омории «Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016». Агентии омори назди Президенти ҶТ. |accessdate=2016-10-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150702021130/http://www.stat.tj/ru/img/65a709121baf8a64bf15d33f398aafde_1435736807.pdf |archivedate=2015-07-02 }}</ref>.
{|class="wikitable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;  font-size: 95%;" style="border: 1em solid white")
|-
|'''Сол'''
|2021
|2022
|-
|'''Аҳолӣ, <br /> ҳазор наф.'''
|206,2
|210,5
|}

== Бахшбандӣ ==
Бар асоси Қонуни тақсимоти кишварӣ, ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ 1 шаҳрак ва 8 [[ҷамоат]]<ref>Феҳристи номи маҳалҳои Тоҷикистон. — Душанбе: Сарредаксияи илмии Энсиклопедияи Миллии Тоҷик, 2013. — 332 с.</ref>. : дорад:
{| class="wikitable" width= "55%"
|-
| colspan="12" style="text-align:center; background:#ffdead;"|'''Ҷамоатҳои ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ'''<ref>{{Cite web |url=http://www.undp.tj/files/maps/JCP/Tajik_pdf/Civil_Society/Kulyab_AO/CS15.pdf |title=нусхаи бойгонӣ |accessdate=2011-01-20 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121011024836/http://www.undp.tj/files/maps/JCP/Tajik_pdf/Civil_Society/Kulyab_AO/CS15.pdf |archivedate=2012-10-11 }}</ref>
|-
! width=30% | Ҷамоат
! width=15% | Аҳолӣ
|-
|[[Балх (шаҳрак)|Балх]], шаҳрак || 19800
|-
|[[Ҷамоати Сироҷидин Исоев|Исоев]] || align="right"| 20491
|-
|[[Ҷамоати Гулистон (н. Балхӣ)|Гулистон]] || align="right"| 10205
|-
|[[Ҷамоати Калинин|Калинин]] || align="right"| 12377
|-
|[[Ҷамоати Маданият|Маданият]] || align="right"| 11297
|-
|[[Ҷамоати Навобод (н. Балхӣ)|Навобод]] || align="right"| 14446
|-
|[[Деҳоти Ҳалевард|Ҳалевард]] || align="right"| 20491
|-
|[[Деҳоти Золи Зар|Золи Зар]] || align="right"| 16428
|-
|[[Деҳоти Навоӣ|Навоӣ]] || align="right"| 19069
|-
|}

== Ҳукумат ==
Сарвари ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ Раиси Ҳукумати он аст, ки вайро Раиси Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]] таъйин мекунад. Ниҳоди қонунгузори ноҳия Маҷлиси намояндагони халқӣ мебошад ки онро раъйдиҳандагони ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ барои 5 сол интихоб мекунанд.

== Иқтисод ==
Дар ноҳия 33 корхонаи саноатӣ фаъолият доранд, ки дар соли 2022 ба маблағи 252 миллиону 769 ҳазор сомонӣ маҳсулот истеҳсол кардаанд, ки нисбат ба ҳамин давраи соли 2021 53 миллиону 792 ҳазор сомонӣ зиёд мебошад.
Дар ноҳия (соли 2022) 341 ҳазору 722 тонна семент, 2343,3 тонна маҳсулоти нонпазӣ, 608,4 ҳазор дона блокҳои сементӣ, 2633,7 тонна нахи пахта, 5917,5 тонна орд истеҳсол карда шуд<ref>{{Cite web|url=https://khovar.tj/rus/2023/02/v-rajone-dzhaloliddina-balhi-poyavilos-6-novyh-predpriyatij/|title=В районе Джалолиддина Балхи появилось 6 новых предприятий {{!}} НИАТ "Ховар"|lang=ru-RU|accessdate=2023-02-16|archivedate=2023-02-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20230216111708/https://khovar.tj/rus/2023/02/v-rajone-dzhaloliddina-balhi-poyavilos-6-novyh-predpriyatij/}}</ref>.
== Омӯзишу парвариш ==
{{Дар нақша}}

== Ниҳодҳои фарҳангӣ ==
{{Дар нақша}}

== Беҳдошту беҳзистӣ ==
{{Дар нақша}}

== Сарчашма ==
форсӣ:
* «Ҳудуд ул-олам мин ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 ҳиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). (Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда). — Теҳрон: Интишороти китобхонаи Таҳурӣ, 1362 ш. / 1983 м.
* ''Баҳор Меҳрдод.'' Пажӯҳише дар асотири Эрон (пораи нахуст ва дувум): — Теҳрон: Огоҳ, 1376 ҳ.ш. = 1997 м чопи дувум.

русӣ:
* ''Рашид ад-Дин.'' Сборник летописей, в трех томах. Перевод с персидского Л. А. Хетагурова, О. И. Смирновой, Ю. П. Верховского и А. К. Арендса.—М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1946—1952 г. — т. 1 ч. 2.
* ''Беленицкий А. М.'' Отчет о работе Вахшского отряда в 1947 г. Труды Согдийско-Таджикской археологической экспедиции, т. 1. — М. — Л., 1950. — с. 140—146.
* ''Литвинский Б. А.'' Археологическое изучение Таджикистана советской наукой. — Сталинабад: Издательство АН Таджикской ССР, 1954. — 81 с.
* ''Соловьев В. С.'' Работы Колхозабадского отряда. Археологические открытия 1981 года. — М., 1983. — с. 491—492.
* ''Соловьев В. С.'' Работы на Кафыркале в Вахшской долине. Археологические работы в Таджикистане, вып. 18. — Душанбе, 1984.
* Древности Таджикистана. Каталог выставки. — Душанбе: Дониш, 1985. — 343 с., саҳ. 156.
* ''Соловьев В. С.'' Работы на Кафыркале в Вахшской долине в 1980 г. Археологические работы в Таджикистане вып. 20.—Душанбе, 1987.
* ''Лурье П. Б.'' Историко-лингвистический анализ согдийской топонимии / Диссертация на соискание ученой степени кандидата филологических наук. Научный руководитель В. А. Лившиц. СПб., 2004. — 306 с. — саҳ. 200

англисӣ:

* ''Kent R.G.'' Old Persian. Grammar. Texts. Lexicon. New Haven, 1953.
* ''Boyce M.'' A Word-list of Manichean Middle Persian and Parthian. Tehran-Liège, 1977. — p. 26

== Пайвандҳо ==
* ''Умед Ҷайҳонӣ''. ҚӮРҒОНТЕППА ё ЛЕВАКАНД [http://www.millat.tj/tarih/1074-qrgonteppa_yo_levaka_308.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160305063314/http://millat.tj/tarih/1074-qrgonteppa_yo_levaka_308.html |date=2016-03-05 }}
* ''Умед Ҷайҳонӣ'': Ба номгузорӣ аз зовияи миллӣ бингарем [http://www.millat.tj/siyosat/2274-ba-nomguzori-az-zoviyai-mikk-i-bingarem.html] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20160304130523/http://www.millat.tj/siyosat/2274-ba-nomguzori-az-zoviyai-mikk-i-bingarem.html |date=2016-03-04 }}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{тоҷикистон-ҷуғ-нопурра}}

{{ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ}}
{{Тақсимоти маъмурии вилояти Хатлон}}
{{Тақсимоти маъмурии Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Ноҳияи Ҷалолиддин Балхӣ| ]]