Дидани манбаъи Тянвэн-1

{{Қуттии ҳамагонӣ}}

'''«Тянвэ́н-1»''' ({{Чинӣ|天問一號|天问一号|Tiānwèn yīhào|Тянвэ́н иха́о}} [[пиньинь]]<span> </span>''Tiānwèn yīhào''<span>, </span>[[Транскрипционная система Палладия|палл.]]<span> </span>''Тяньвэ́нь иха́о '', «Саволдиҳандаи Осмон рақами 1») ё Миссияи чинӣ ба [[Миррих]] ({{lang-en|Mars Global Remote Sensing Orbiter and Small Rover}}) (HX-1) — [[Истгоҳи автоматии байнисайёравӣ|истгоҳи автоматии байнисайёравии]] чинӣ (АМС/ИАБ), ки аз дастгоҳи мадорӣ (моҳвораи Миррих) ва дастгоҳи фурудоянда иборат аст, ки бори асосии фоиданокаш миррихгузари шашчархаи '''Чжужун''' («{{Чинӣ|祝融|祝融|Zhùróng|Чжужу́н}}» — илоҳаи оташ) мебошад . Парвози «Тяньвэнь-1» 23 июли 2020 бо ёрии ракета-интиқолдиҳандаи «Чанчжэн-5» сурат гирифт<ref name="novosti-kosmonavtiki-75042">{{Cite web|url=https://novosti-kosmonavtiki.ru/articles/75042.html|title=«Тяньвэнь-1» летит к Марсу|website=novosti-kosmonavtiki.ru|date=23.07.2020|lang=ru}}</ref>. АМС «Тянвэн-1» ба Миррих 10 феврали соли 2021 расид<ref name="NSF orbit insertion">{{Cite web|url=https://www.nasaspaceflight.com/2021/02/china-ready-to-begin-mars-tenure-with-tianwen-1-orbit-insertion/|title=China, with Tianwen-1, begins tenure at Mars with successful orbital arrival|author=Chris Gebhardt|website=NASASpaceFlight.com|date=10 February 2021|accessdate=10 February 2021}}</ref>. 14 майи 2021 дастгоҳи фурудоянда фуруди нармро дар Дашти Утопия анҷом дод.

Вазифаи асосии лоиҳаи Тянвэн-1 ин тадқиқоти глобалии Миррих аз мадор ва омӯзиши муфассали як минтақа бо истифода аз ровер, аз ҷумла харитаи [[Заминрехтшиносӣ|морфология]] ва сохти геологии сайёра, омӯхтани хусусиятҳои қабати сатҳӣ ва тақсимоти яхи обӣ дар он, таҳлили таркиби маводи рӯизаминӣ, ченкунии параметрҳои иносфера, майдонҳои[[Майдони электромагнитӣ|электромагнитӣ]] ва [[Майдони ҷозиба|гравитатсия]] ва гирифтани маълумот дар бораи [[Иқлим|иқлими]] Миррих мебошанд.

Дастгоҳ номашро дар озмуни умумичинӣ дар с. 2017 гирифтааст. Калимаи «Тяньвэнь» ({{Чинӣ|天問|天问}}) ишора ба шеъри шамноми Сюй Юан мебошад<ref>{{Cite web|url=http://russian.news.cn/2020-07/23/c_139234617.htm|title=Китай успешно запустил первую миссию на Марс|website=Russian.News.Cn|date=2020-07-23|lang=ru}}</ref>, ки ба забони тоҷикӣ ҳамчун «Суолҳо ба осмон» тарҷума мешавад<ref>{{Книга|часть=Вопросы к небу. Перевод [[Адалис, Аделина Ефимовна|А. Адалис]]|заглавие=Антология китайской поэзии|ответственный=Перевод с китайского под общей редакцией [[Го Можо|Го Мо-Жо]] и [[Федоренко, Николай Трофимович|Н. Т. Федоренко]]|место=М.|год=1957|издательство=[[Государственное издательство художественной литературы]]|страницы=165—179|тираж=35000|том=1}}</ref>.

Лоиҳа <ref name="novosti-kosmonavtiki-75042">{{Cite web|url=https://novosti-kosmonavtiki.ru/articles/75042.html|title=«Тяньвэнь-1» летит к Марсу|website=novosti-kosmonavtiki.ru|date=23.07.2020|lang=ru}}</ref> ба 100-умин солгарди [[Ҳизби Коммунистии Чин|Ҳизби коммунистии Чин]], ки 1 июли соли 2021 ҷашн гирифта мешавад, пешбинӣ шудааст.

Барои нахустин миссияи чинӣ барои омӯхтани Миррих "Тянвэн-1" ду моҳвораи геосинхронии мадори орбиталии "Тянлян I-02" серияҳои "Тянлан 1" ва "Тянлан II-01" истифода мешаванд <ref>[https://ria.ru/20200721/1574631563.html Китай завершил модернизацию двух спутников для исследования Марса], 21.07.2020</ref> .

== Шарҳ ==
Барномаи кашфи Миррихи Чин соли 2009 дар ҳамкорӣ бо Русия оғоз ёфт. Аммо, пас аз оғози номуваффақи дастгоҳи Фобос-Грунт дар соли 2012, ки мебоист ҳамзамон мадори чинии Инхо-1-ро ба Миррих мерасонд, Чин барномаи Марсиашро таҷдиди назар кард <ref>{{Cite news||author=Wu Nan|url=http://www.scmp.com/news/china/article/1539568/next-stop-mars-china-aims-send-rover-red-planet-within-six-years|title=Next stop - Mars: China aims to send rover to Red Planet within six years|publisher=// [[South China Morning Post]]|date=2014-06-24|accessdate=2016-02-23}}</ref> .

Киштии кайҳониро Корпоратсияи илмӣ-техникии China Aerospace (CASC) таҳия кардааст ва онро Маркази миллии илмҳои кайҳонӣ (NSSC) дар Пекин идора мекунад.

Ровер (марсгузао) энергияро аз [[Батареяҳои офтобӣ|панелҳои офтобӣ]] гирифта, бо истифода аз [[георадар]] хоки Миррихро омӯхта, таҳлили кимиёвии онро анҷом медиҳад ва [[биомолекулаҳо]] ва [[Биосигнатура|биосигнатураҳоро]] меҷӯяд <ref name="Xinhua 03212016">{{Cite news|url=http://news.xinhuanet.com/english/2016-03/21/c_135209176.htm|title=China Exclusive: China's aim to explore Mars|publisher=// [[Синьхуа]]|date=2016-03-21|accessdate=2016-03-24}}</ref> .

Ҳадафҳои асосии барнома ҷустуҷӯи ҳаёти кунунӣ ва қаблӣ, инчунин омӯхтани сатҳи сайёра ва муҳити зист мебошанд. Натиҷаҳои кори стансияи мадорӣ ва марсгузар имкон медиҳад, ки харитаҳои топографии сатҳи Миррих, ки хусусиятҳои хокҳо, ионосфера, минтақаҳои яхи обро нишон медиҳанд ва дигар маълумотҳои илмӣ ба даст оварда шаванд, сохта шаванд <ref>{{Cite web|url=https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/7572700/?part=1|title=The subsurface penetrating radar on the rover of China's Mars 2020 mission|author=B. Zhou, S. X. Shen, Y. C. Ji, W. Lu, F. Zhang, G. Y. Fang, Y. Su, S. Dai|date=2016-06-13|publisher=// {{iw|IEEE Xplore}}|accessdate=|archiveurl=|archivedate=}}</ref> .

== Асбобҳои илмӣ ==
Дар мадор ва ровер 12 асбоб мавҷуданд:

'''Мадор:'''

* Камераи баландкайфияти мултиспекторӣ (0,5 м дар доираи панхроматӣ ва то 2,0 м дар доираи бисёрспектралӣ ҳангоми аксгирӣ аз баландии 260 км) 
* Камераи рангаи миқёси миёна барои аксбардории панорамӣ (100 м дар чорчӯба бо андозаи 4096 × 3072 унсурҳо) <ref name="novosti-kosmonavtiki-75042">{{Cite web|url=https://novosti-kosmonavtiki.ru/articles/75042.html|title=«Тяньвэнь-1» летит к Марсу|website=novosti-kosmonavtiki.ru|date=23.07.2020|lang=ru}}</ref>
* Радар барои садо додани сохтори зеризаминӣ ва ҷустуҷӯи ях 
* Спектрометр барои муайян кардани таркиби минералҳо бо диапазонҳои кории 0.45-1.05 ва 1.00-3.40 микрон 
* Магнитометри се компонентӣ бо диапазони ± 2000 нТ ва кайфияти баланд (0.01 нТ) 
* Таҳлилгари ионҳо ва зарраҳои нейтралӣ 
* Таҳлилгари зарраҳои энергетикӣ

'''Марсгузари "Чжужун":'''

* Георадар барои ҷустуҷӯ дар чуқурии 100 м дар сатҳи Миррих <ref name="Radar 2016">[https://ieeexplore.ieee.org/abstract/document/7572700/ The subsurface penetrating radar on the rover of China’s Mars 2020 mission]. B. Zhou, S. X. Shen, Y. C. Ji, etal. 2016 16th International Conference on Ground Penetrating Radar (GPR). 13-16 June 2016.</ref>
* Детектори майдони магнитии рӯизаминӣ
* Асбоби ченкунии метеорологӣ
* Детектори омехтаи рӯизаминии Марс
* Камераи бисёрспектралӣ
* Камераи навигатсионӣ ва топографӣ 

Дар платформа-фурудгоҳи Тянвэн-1 ягон асбоби илмӣ насб нашудааст.

== Рафти парвоз ==
[[Акс:Tianwen-1_launch_04_(cropped).jpg|рост|мини|250x250пкс| Tianwen 1 аз космодроми Вэнчхан сар дода мешавад]]
[[Акс:Tianwen-1_transfer_orbit_and_TCM.png|чап|мини|250x250пкс| Нақшаи парвози "Тянвен-1" ба Миррих]]
[[Акс:Orbital_trajectory_of_Tianwen-1_around_Mars.png|чап|мини|250x250пкс| Тағироти ба нақша гирифташуда дар мадори моҳвораи Миррих]]

* 22 июли соли 2020, аз ҷониби AMC бо мушак-интиқолдиҳандаи Чанчжэн-5 аз космодроми Вэнчанҷаз. Хайнан дар ҷануби Чин, аз музофоти [[Хайнан]] парвоз кард<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=uCXcBq3bpTc Китай успешно запустил свой первый зонд для изучения Марса «Тяньвэнь-1»] // Видеосюжет телеканала «[[CGTN-Русский|CGTN на русском]]» от 22.07.2020 г.</ref> .

* 2 августи соли 2020 ислоҳи аввалини (TCM-1) траекторияи парвоз ба Миррих <ref>[http://russian.news.cn/2020-08/02/c_139258680.htm Китайский марсианский зонд совершил первую коррекцию орбиты] // 2020-08-02</ref> <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=Uak5KBEhM14 «Тяньвэнь-1» провел 1-ую коррекцию орбиты] // Видеосюжет телеканала «[[CGTN-Русский|CGTN на русском]]» от 02.08.2020 г.</ref> .

* То 25 августи соли 2020 зонд 10 миллион км дуртар аз Замин ба истеъфо баромад ва озмоиши асбобҳои илмии мадорро оғоз кард <ref>[https://news.rambler.ru/tech/44724218/ Марсианский зонд «Тяньвэнь-1» начал проверку научных инструментов] // 25 августа 2020 </ref> .

* 1 октябри соли 2020, ба муносибати Рӯзи таъсисёбии Ҷумҳурии Мардумии Чин ва ҷашнвораи миёнаи тирамоҳ (ки худи ҳамон рӯз ба ин сол рост меояд), Маъмурияти миллии кайҳонии Чин як селфиеро, ки Тянвэн 1 дар он гирифтааст, нашр кард, ки роҳи Марсро нишон медиҳад. Дар акс як ровери тобони нуқрагин ва мадори тиллоии AMS ва [[Парчами Чин|Парчами давлатии Ҷумҳурии Мардумии Чин]], ки нисбат ба як варақи коғази А3 (297 × 420 мм) <ref>{{Cite web|url=http://www.xinhuanet.com/politics/2020-10/01/c_1126565795.htm|title=“天问一号”探测器首次深空“自拍” 五星红旗在太空闪耀|date=2020-10-01|publisher=«[[Синьхуа]]»|lang=zh|accessdate=2020-10-03}}</ref> аст намоён аст.

* 5 октябри соли 2020 — ислоҳи дуввуми траекторияи парвоз ба Миррих.

* 11 феврали соли 2021 — сустшавӣ ва ворид шудан ба мадори аввалаи моҳвораи Миррих бо перисентр дар баландии 400 км ва апосентри 180,000 км.

* Дар моҳҳои феврал-марти соли 2021 — тасҳеҳи мадори наздикии Миррих. Даври ниҳоии моҳвораи Миррих бо перисентр дар баландии 265 км ва апосентр 12000 км.

=== Нишаст ===
[[Акс:Mars_map_with_landing_site_Tianwen-1.png|рост|мини|250x250пкс| Ҷойҳои фурудоянда барои истгоҳҳои автоматӣ дар Миррих, аз ҷумла Тянвэн 1.]]
14 майи соли 2021 мошини фурудоянда бо платформаи фурудҷой ва ровери Чжужун аз модули мадор ҷудо шуд <ref>[https://www.dw.com/ru/kitaj-vpervye-uspeshno-dostavil-zond-na-poverhnost-marsa/a-57538626 Китай впервые успешно доставил зонд на поверхность Марса]</ref> . Тақрибан пас аз се соат, мошини фурудоянда бо суръати 4800 м / с ба атмосфераи Миррих ворид шуд. Пас суръати воситаи фуруд тавассути истифодаи пай дар пайи тормоздиҳии аэродинамикӣ ва парашют коҳиш ёфт. Тормози пурра ва фурудоии нармро платформаи фурудҷо, ки бо муҳаррикҳои мушакии тағирёбанда муҷаҳҳаз аст, анҷом дод. Пас аз 80 сонияи ба кор даровардани муҳаррик, платформа дар баландии тақрибан 100 м аз сатҳи Миррих чарх зад. Системаи баҳодиҳии заминӣ ва пешгирӣ аз монеаҳо ҷои бехатарро муайян кард ва платформаи фуруд бо истифода аз муҳаррикҳои ҷойивазкунии паҳлӯӣ бо шиддати 250 ва 25 Н фурудро ба поён расонд ва бо чор сутун бо суръати амудӣ на бештар аз 3,6 м/с фурӯ омад. Вақти дақиқи фуруд — 23:18 [[Вақти ҳамоҳанги ҷаҳонӣ|UTC]] <ref>[http://www.cnsa.gov.cn/n6758823/n6758838/c6812001/content.html 我国首次火星探测任务着陆火星取得圆满成功]</ref> .

Чанд рӯз пас аз фуруд, ровери Чжужун аз платформа фаромада, барномаи ҷустуҷӯии худро оғоз мекунад. Ба нақша гирифта шудааст, ки фаромадани платформа рӯзҳои 21 ё 22 май сурат гирад <ref>https://gdeichto.ru/space/105559-mars-cnsa-zhurong</ref> . Ҳаёти тахминии ровер 90 рӯзи миррихӣ мебошад.

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ|2}}
[[Гурӯҳ:Соли 2021]]
[[Гурӯҳ:Миррихгузарҳо]]
[[Гурӯҳ:Дастгоҳҳои фурудоянда]]
[[Гурӯҳ:Моҳвораиҳои сунъии Миррих]]
[[Гурӯҳ:Омӯзиши Миррих]]
[[Гурӯҳ:Кайҳоннавардии Чин]]