Хоқоноти Қирғизҳо

	Хоқоноти Қирғизҳо
	қирғ. Кыргыз Каганаты
	; Хоқоноти Қирғизҳо дар соли 845
Пойтахт	Кемиҷкет
Забон(ҳо)	забони қирғизии қадим (туркии қадим)
Дин	тенгрианӣ
Шакли ҳукмронӣ	подшоҳии мутлақ[d]

Хоқоноти Қирғизҳо (қирғ. Улуу Кыргыз Дөөлөтү; чинӣ: 黠戛斯汗國) — давлати қирғизҳои Енисей мебошад, ки онро Барсбек-хогон^[1] таъсис додааст, ки дар асрҳои 6—10 дар ҳудуди Сибири Ҷанубӣ вуҷуд дошта, то соли 840 то ба Тиён-Шони Шарқӣ паҳн шудааст. Дар давраҳои гуногуни мавҷудияти худ истиқлолияти худро аз даст дод. Танҳо намояндагони сулолаи Ажо когон шуданд. Аз соли 840 то соли 925 Хоқонати Қирғизҳо дар авҷи қудрати худ буд. Ин давраро академик В. Бартолд «давлати бузурги қирғизҳо» ном мебарад.

Даврасозӣ

Хоқоноти Қирғизҳо ҳанӯз соли 693, баъд аз забт кардани хоки уйғурҳо заминҳои қирғизҳои Енисей дар империяи Тани Хитой таъсис ёфт.

Баъди шӯриши туркҳои қадим бар зидди Хуанҳо (552) қирғизҳои Енисей соҳиби давлатдории худ шуданд^[2] .

Солҳои 555—581. Давлати қирғизҳои Енисей то фурӯпошии Хоқонияти туркҳо дар тобеияти он қарор дошт.
Солҳои 629—632. Давлати қирғизҳои Енисей тобеи хоқоноти Телес гашт.
Солҳои 648—693. Дар империяи Тани Чин як минтақаи қирғизҳои Енисей — вилояти Ҷанкун таъсис ёфт .
Солҳои 758—840. Хоқонати Қирғизҳо дар аввал дар ихтиёри Хоқонати Уйғурҳо буд, вале баъд аз ҷанги 20-сола Хоқонати Уйғурҳо суқут дод.
Солҳои 840—924. Бартолд ин давраро давлати бузурги Қирғизҳо номид.
То соли 924 қирғизҳои Енисей заиф шуданд, қаламрави хоқони онҳо то водии дарёи Енисей, инчунин Олтой, ки пойтахти он дар Кемидҷкет буд, кам карда шуд^[3].

Эзоҳ

↑ Т.К. Чороев. Зарождение Кыргызского Каганата / Т.К. Чороев. — 2005. — г. Бишкек, Кыргызская Республика: Издательство "Раритет", 2005. — С. 12—14. — 3 с.
↑ Ю.С. Худяков. Древние тюрки на Енисее (русский)(пайванди дастнорас — таърих). 8 апрели 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 феврали 2020.
↑ В середине IX в. Кыргызский каганат находился на вершине своего могущества, а китайский император искал с ним союза(пайванди дастнорас — таърих). 24 марти 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 ноябри 2020.

[1] Т.К. Чороев. Зарождение Кыргызского Каганата / Т.К. Чороев. — 2005. — г. Бишкек, Кыргызская Республика: Издательство "Раритет", 2005. — С. 12—14. — 3 с.

[2] Ю.С. Худяков. Древние тюрки на Енисее (русский)(пайванди дастнорас — таърих). 8 апрели 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 18 феврали 2020.

[3] В середине IX в. Кыргызский каганат находился на вершине своего могущества, а китайский император искал с ним союза(пайванди дастнорас — таърих). 24 марти 2022 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 ноябри 2020.

[1]

[2]

[3]