Дидани манбаъи Аммон

{{МА
 |мақом                   = шаҳр, пойтахти [[Урдун]]
 |номи тоҷикӣ             = Аммон
 |номи аслӣ               = {{lang-ar|عمان}}
 |тасвир                  = AMMAN 2.jpg 
|photo1a                =  
|photo2a                =  
|photo2b                =  
|photo3a                = 
|photo3b                =  
|photo4a                =  
|photo4b                = 
|spacing                = 2
|position               = center
|color_border           = white
|color                  = white
|size                   = 290
|foot_montage           = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = 
 |кишвар                  = {{Парчами Урдун|21px}} 
 |нишон                   =  
 |парчам                  = Flag of Amman, Jordan (until 2009).svg 
 |тавсифи нишон           =  
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 100px
 |бари парчам             = 
 | На карте = 
| lat_deg = 31
| lon_deg = 35
| lat_min = 57
| lat_sec = 00
| lon_min = 55
| lon_sec = 00
| CoordAddon = type:city(1000000)_region:JO
| CoordScale = 
 |шакли минтақа           = муҳафаза
 |минтақа                 = Аммон (муҳафаза) 
 |минтақа дар ҷадвал      = Аммон (муҳафаза){{!}} Аммон
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҳавзаи ҷомеа      = 
 |ҳавзаи ҷомеа            = 
 |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           = 
 |роҳбар                  = 
 |замони таъсис           = асри XIII
 |аввалин номбарӣ         = асри XIII
 |номҳои пешина           = Раббат-Аммон, Филаделфия 
 |мақом аз                = 
 |масоҳат                 =  1680
 |шакли баландӣ           = 
 |баландии маркази МА     =  
 |иқлим                   = субтропикӣ
 |забони расмӣ            = арабӣ
  |аҳолӣ                  = 1 812 059<ref>{{cite web|url=https://www.citypopulation.de/Jordan-Cities.html|title=Jordan: Governorates, Major Cities & Urban Localities |description=''The population of the governorates of Jordan according to census results and latest offcial estimates'' |lang=en |website=CityPopulation.de |date=2018-04-09 |accessdate=2019-03-07}}</ref>
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2015
  |зичӣ                   = 1079 
  |агломератсия           =  
  |ҳайати миллӣ           = амманӣ, амманиҳо
  |ҳайати динӣ            = мусулмонон, масеҳиён, дигар динҳо
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +2<ref>[http://www.worldtimezone.com/dst_news/dst_news_jordan04.html DST News - Jordan will shift to the Winter time on December 20 2013]</ref>
 |DST                     = 
 |коди телефон            = 962 
 |нишонаи почта           =  
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = 
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Amman
 |сайт                    = http://www.ammancity.gov.jo/ 
 |забони сайт             = арабӣ
}}

[[Акс:Amman_BW_0.JPG|thumb|]]
[[Акс:Amman BW 5.JPG|thumb|Аммон]]
'''Аммон''' ( {{Lang-ar|عمان}}) — [[пойтахт]] ва шаҳри бузургтарини [[Урдун]]. Дар замонҳои қадим он Раббат-Аммон, дар давраи эллинистӣ-румӣ - '''Филаделфия'''  ном дошт. Дар асрҳои 7 - 9 он як қисми [[Хилофати Араб]] буд. Аз соли 1516 то охири Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ - қисми мулки тобеъи [[Имперотурии Усмонӣ|империяи Усмонӣ]] буд.

== Таърих ==
Дар асри XIII пеш аз милод  шаҳри Амман (дар гузашта Раббот-Аммон номида мешуд) пойтахти салтанати Амман буд. Баъдтар ин қаламрав аз ҷониби ашшуриёни қадим, [[Шоҳаншоҳии Ҳахоманишиҳо|форсҳо]] ва юнониҳо забт карда шуда буд. Птолемей II, ҳокими юнонии Миср, онро Филаделфия номидааст. Шаҳр то соли 106 милодӣ, замоне ки Филаделфия таҳти назорати Рум қарор гирифт ва ба Декаполис ҳамроҳ шуд.

Соли 326 милодӣ [[Масеҳият]] дини асосии [[Византия|империяи Византия]] гардид ва Филаделфия дар аввали ҳукмронии Византия ҷойгоҳи масеҳиятро ташкил дод. Яке аз калисоҳои ин давра дар қалъаи шаҳр ҷойгир аст.

Филаделфия дар давраи ҳукмронии Ҳасаниҳо шаҳр Амман номгузорӣ карда шуд. Шаҳрро дар натиҷи якчанд заминҷунбӣ ва офатҳои табиӣ хароб гардид ва то [[соли 1887]] як шаҳри хурд ва тӯдаи харобаҳо боқӣ монд. Тағйироти куллӣ, вақте ки  Султони импорутурии [[Имперотурии Усмонӣ|усмонӣ]]  ба сохтани роҳи оҳани "Ҳиҷоз», ки  Димишқ ва [[Мадина]]<nowiki/>ро тавассути Амман мепайвандад рӯй дод. Роҳ мушкилотро барои [[зиёрат]]кунандагони ҳарсолаи [[Ҳаҷ]] ва барои тақвияти тиҷорати доимӣ осон гардонид.

== Ҷуғрофӣ ва иқлим ==
Шаҳр дар 35 км шимолу шарқи [[Баҳри мурда|баҳри Мурда]], 110 км шарқтар аз [[Баҳри миёназамин|Баҳри Миёназамин]] ва 65 км шарқтар аз [[Уршалим|Байтулмуқаддас]] ҷойгир аст.

Шаҳр дар ҳафт теппае ҷойгир аст, ки дар он парчами Урдун бо ситораи ҳафткунҷа тасвир ёфтааст.

Иқлими Амман ба Баҳри Миёназамин наздик аст, аммо бештар континенталӣ аст. Баландӣ аз сатҳи баҳр (773 м) низ таъсир мерасонад. Ҳама бориш дар фасли зимистон  рӯй медиҳад, дар зимистон аксар вақт [[Барф|барф меборад]] ва сардиҳои шадид зиёданд. Тумани сахт дар шаҳр зуд-зуд рух медиҳад.

== Ҷойҳои тамошобоб ==
'''Осорхонаҳо'''

* Осорхонаи бостоншиносии Урдун 
* Осорхонаи анъанаҳои халқии Урдун 
* Осорхонаи фолклории Урдун 
* Осорхонаи бостоншиносии Донишгоҳи Урдун 
* Осорхонаи Антропологии Донишгоҳи Урдун 
* Осорхонаи тангашиносӣ / Бонки марказии Урдун 
* Осорхонаи автомобилии шоҳона

'''Харобаҳо''' 
* Қалъаи Ҷебел (Қалъаи кӯҳӣ) 
* Амфитеатр барои 6000 тамошобин

== Иқтисод ==
Шаҳр як маркази муҳими саноатӣ мебошад. Инҷо соҳаҳои мутамарказонидашудаи коркарди озуқаворӣ, семент, равғани, саноати бофандагӣ ва тамоку вуҷуд надорад <ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/bse/63461/Амман Амман / Большая советская энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. 1969—1978.]</ref>.

Як [[Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ куиин олио|фурудгоҳи байналмилалӣ]] мавҷуд аст. 
Дар наздикии Амман дафтари марказии Бонки Араб ҷойгир аст.

== Аҳолӣ ==
{| align="center"
|
{| cellpadding="5" style="display: inline-block; vertical-align: bottom;"
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" 
!Сол
! colspan="2" |Шумора
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="142403591ff4024be24ef3a391cf2bd0c2b74690"><span class="nowrap">[[1879 год|1879]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">500</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="8bec81f60f05a6b889a64b746c385954461d637d"><span class="nowrap">[[1906 год|1906]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">5000</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="da1f650d2db730cd8a8a6e5eef8d9a3d9745117b"><span class="nowrap">[[1930 год|1930]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">10 000</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" 
!Сол
! colspan="2" |Шумора
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="4e8ee316c3a478fcb57ce437ba5f5f8414f48d77"><span class="nowrap">[[1940 год|1940]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">20 000</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="74ff20f749279dd8ad147da026ba1d2435d0e045"><span class="nowrap">[[1952 год|1952]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">108 000</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="276024b79a62832b77b02a497e1a5d81c5c43cf3"><span class="nowrap">[[1979 год|1979]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">848 587</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" 
!Сол
! colspan="2" |Численность
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="91ede71fbea0d0b4865b39e2e3eb44f27cf71ede"><span class="nowrap">[[1999 год|1999]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">1 864 500</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="b70477aaf090b46b9ad56abbe700307fb9b253e5"><span class="nowrap">[[2004 год|2004]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">2 315 600</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="f685a3b38f035c344da64e6c1dc211dd86558ae5"><span class="nowrap">[[2010 год|2010]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">2 842 629</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|}
| align="center" valign="top" |
{| class="wikitable" 
!Сол
! colspan="2" |Шумора
|-
!<span class="wikidata-snak " data-wikidata-hash="2950e362c4c56cd20638f07c73f72a37011c8d76"><span class="nowrap">[[2015 год|2015]]</span></span>
| style="text-align: right; border-right: none;padding-right: 0;" |<span class="wikidata-snak  wikidata-main-snak">4 007 526</span>
| style="text-align: left; border-left: none;padding-left: 0;" |
|}
|}
|}

== Варзиш ==
Соли 2009 чемпионати ҷаҳон оид ба кросс баргузор гардид.

== Нигораҳо ==
{{Саросарнамо|East Amman panorama.jpg|1000px|<center>Манзараи саросарнамои Амман аз теппаи {{iw|Цитадель Аммана|Қалъи Амман|en|Amman Citadel}}.</center>}}{{Саросарнамо|Amman Sport City Panorama.jpg|1025px|<center>Мазараи саросарнамои {{iw|Амманский международный стадион|Варзишгоҳи байналмилаии Амман|en|Amman International Stadium}} дар Варзиш Сити</center>}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==

* Густерин П. В. Города Арабского Востока. — М.: Восток—Запад, 2007. — 352 с. — (Энциклопедический справочник). — 2000 экз. — <nowiki>ISBN 978-5-478-00729-4</nowiki>.
== Пайвандҳо ==
{{Commons|Amman}}

{{Пойтахтҳо Осиё}}

[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Урдун]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳо ва шоҳигариҳои Фаластин]]
[[Гурӯҳ:Аммон]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]