Дидани манбаъи Йоҳаннесбург

{{МА
| мақом = шаҳр
| номи тоҷикӣ = Йоҳаннесбург
| кишвар = {{Парчам|ҶАҶ}}
}}

'''Йоҳа́ннесбург''' ({{lang-en|Johannesburg}} {{IPA|[dʒoʊˈhænɪsbɜrɡ]}}, {{lang-af|Johannesburg}} {{IPA|[joˈhɑnəsbʏrx]}}, {{Lang-zu|iGoli}}, {{Lang-xh|iRhawutini}}) — шаҳри калонтарин аз рӯи аҳолӣ дар [[ҶАҶ]], маркази бойтарин музофот — [[Гаутенг]]. Сокинони маҳаллӣ онро «Йобург», «Йози» и «Еголи» меноманд.

Аҳолии мунисипалитет барои соли 2019 5.635.127 нафар аҳолиро ташкил медиҳад <ref>{{Cite web|url=http://www.statssa.gov.za/?page_id=1021&id=city-of-johannesburg-municipality|title=Census 2011|website=StatsSA|publisher=StatsSA|accessdate=4 August 2015}}</ref> ва тамоми агломератсия 8 миллион нафарро ташкил медиҳад. Аммо, агар бо атрофҳои метрополия ҳисоб шавад, аҳолӣ аз 10,5 миллион нафар зиёд аст.

Қаламрави тобеи шаҳр хеле калон аст. Йоҳаннесбург дар ҷанубу ғарб бевосита бо шаҳри [[Соуэто]] ҳамсоя аст, ки дар он шумораи зиёди муҳоҷирон ва коргарони мавсимӣ зиндагӣ мекунанд.

Дар соли 2000, аз шаҳри Йоҳаннесбург ва қаламравҳои атрофи он, як воҳиди нави маъмурӣ — [[Ҳавзаи шаҳрии Йоҳанесбург|ҳавзаи шаҳрии Йоҳаннесбург]] ташкил карда шуд.

Суди конститутсионии [[Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ|Африқои Ҷанубӣ]] дар Йоҳаннесбург ҷойгир аст.

Соли 2002 дар шаҳр як саммит оид ба рушди устувор баргузор гардид. Йоҳаннесбург маркази тиҷорати васеъмиқёси [[тило]] ва [[алмос]] мебошад, ки дар кӯҳҳои атроф истихроҷ карда мешаванд.

== Таърих ==
Дар замонҳои қадим, дар қаламрави Йоҳаннесбурги имрӯза қабилаҳои шикорчиён ва ҷамъоварандагони мансуб ба нажоди капоид зиндагӣ мекарданд. Дар асри XIII [[Муҳоҷирати банту|қабилаҳои банту]] ҳамлаи нобудшавиро бо мардуми таҳҷоӣ ба ин заминҳо шурӯъ карданд. Дар миёнаи асри 18, [[бушмен]]ҳо пурра нест карда шуданд.

Қабилаҳои сото-тсвана, ки қаламравро тасарруф кардаанд, шаҳрҳои хурд бо хонаҳои бомбардор ва биноҳои сангини маъмурӣ ва динӣ месохтанд, ба зироаткорӣ ва чорводорӣ машғул буданд ва оҳан гудохтанд. Дар ибтидои асри 19 қабилаҳои ҷангҷӯи зулу, ки дар соҳил дар минтақаи имрӯзаи Дурбан зиндагӣ мекарданд, ба хушкӣ васеъ шудан гирифтанд. Дохилшавии зулу, аксаран бо ҷониби забти занони ҷавони халқҳои забтшуда ва нобудсозии умумии ҳамаи дигарон, ки қариб ба нобудсозии сото-тсвана овард, ҳамроҳӣ мешавад. Ба онҳо дар ин ҳол буриҳо кумак карданд. Бо гузашти вақт, муносибати байни Бурсҳо ва Сототвана, пеш аз ҳама, бо сабаби дуздии чорво ва баҳсҳои замин ба таври назаррас бад шуд.

Таърихи шаҳр аз соли 1886 оғоз мешавад, вақте ки тилоҷӯи австралия гӣ Ҷ. Харрисон дар заминаи мулки Ланглахте тило ёфт. Ҷараёни минбаъдаи тилокунандагон ба ин минтақаи Африқои Ҷанубӣ ва рушди бесарусомони он мақомоти кишварро маҷбур кард, ки дар бораи сохтмони шаҳр тасмим бигиранд. Он бо номи аввалин меъморон — Йоҳан Риссик ва Йоҳан Гюберт гузошта шудааст. Дар охири асри 19, Йоҳаннесбург шаҳри заргарон буд, ки дар он конканҳои тамоми ҷаҳон, коргарони чинӣ, сиёҳпӯстон дар ҷойҳои кории бесалоҳият, савдогарони яҳудӣ ва арманӣ, шумораи зиёди фоҳишаҳои ҳама ранг ва тобишҳо, роҳзанон, боёрҳои камбизоат ва ҳатто ҳиндуҳо, ки аз киштзорҳои найшакар дар атрофи Дурбан гурехтанд, дар он ҷо онҳо 25 сол дар Ҳиндустон ба кор ҷалб карда шуданд, зиндагӣ мекарданд. Ҳамаи ин ба шаҳр маззаи беназир бахшид.

Бисёре аз партовгоҳҳо - ёдгориҳои азхудкунии маъданҳои тилоӣ - ба атрофи шаҳр намуди майдони азими сохтмонро медиҳанд. Бисёре аз кӯчаҳо номҳои шахтаҳоро, ки дар ин ҷо ҷойгир буданд, то ба имрӯз боқӣ мондаанд, мегиранд.
[[Акс:Johannesburg,_South_Africa_(1896).jpg|чап|мини|200x200пкс| Йоханесбург, 1896.]]
Аҳамияти афзояндаи иқтисодии Йоханнесбург диққати англисҳоро ба худ ҷалб кард. Дар охири соли 1895, мақомоти Бритониё дар [[Мустамликаи Кейп|Колонияи Кап]] (дар ибтидои асри 19 аз ҷониби Бритониё ишғол карда шуданд) як иғвое бо номи Ҷеймсон Рейд ташкил карданд, ки минтақаи истихроҷи тилоро дар атрофи шаҳр забт мекунанд. Пас аз шикасти он, муносибатҳои байни буриҳо ва Бритониё босуръат авҷ гирифтанд, то он даме, ки дар ҷанги дуввуми Бур, ҷумҳуриҳои мустақили Бур аз ҷониби Империяи Бритониё забт карда шуданд.

Аз солҳои 1930, дар шаҳр сохтмони босуръат оғоз ёфт, ки онро рушди иқтисодии Африқои Ҷанубӣ бармеангезад. Охири солҳои 1940-ум ва аввали солҳои 50-ум, дар минтақаи бонуфузи Ҳиллбру сохтмони нахустин осмонбӯсҳои африқоӣ оғоз ёфт. Дар солҳои 1950-ум ва аввали солҳои 1960-ум як маҳаллаи бузурги манзилии Соуэто дар ҷанубу ғарби шаҳр барои ҷойгир кардани сиёҳпӯстон сохта шуда буд. Роҳҳои нави автомобилгард ба рушди азими наздишаҳрӣ дар шимоли шаҳр мусоидат карданд. Дар охири солҳои 60-ум ва аввали солҳои 70-ум манораҳои бузурги офисӣ, ба монанди Carlton Center, манзараи маркази марказии тиҷориро ташаккул медоданд.

Суқути режими ақаллиятҳои сафедпӯст дар Африқои Ҷанубӣ, ба фарқ аз [[Зимбабве|Родезия]], ба фалокати комили иқтисодӣ ва иҷтимоӣ нарасонд, аммо ба мисли тамоми кишвар, Йоханесбург таназзули иқтисодӣ ва афзоиши шадиди ҷинояткорӣ ва шароити ғайрисанитариро ба амал овард. Ноҳияи марказии тиҷоратии шаҳр амалан партофта шуда буд, дар биноҳои сершумори осмонбус одамони бесарпаноҳ, роҳзанон ва нашъамандон зиндагӣ мекарданд. Масоҳати Хиллброу, ки бо биноҳои муътабари баландошёнаи истиқоматӣ сохта шудааст, як навъ [[Могадишо]] ё [[Хараре|Ҳараре]] шудааст. Қисман, ин вазъ то имрӯз боқӣ мондааст, ҳарчанд мақомот барои беҳбуди вазъ чораҳои назаррас андешида истодаанд.

Соли 2010 бозиҳои футбол дар ду стадиони шаҳр (Соккер Сити ва Парки Кока-Кола) баргузор шуданд.

== Хусусиятҳои физикӣ ва ҷуғрофӣ ==
Йоханнесбург дар баландие ҷойгир аст, бо номи Велди Баланд, 1753 метр аз сатҳи баҳр баланд аст. Шимол ва ғарби шаҳр теппаҳост, қисми шарқӣ бошад, нисбатан ҳамвор аст.

=== Иқлим ===
Иқлими шаҳр ҳамчун баҳрӣ тавсиф мешавад (дар таснифи Кёппен - ''Cwb)'' ва моҳҳои зимистонро бо ҳавои софу салқин ва тобистон намӣ ва гарм арзёбӣ кардааст. Қариб тамоми бориш дар шаҳр аз октябр то апрел рост меояд. Бориши миёнаи солона 713 мм мебошад. Моҳи гармтарин моҳи январ, сардтарин моҳи июн аст. Дар зимистон, ҳадди аққали миёна дар шаҳр тақрибан 4&nbsp;°C ачт, сардиҳо зуд-зуд ба назар мерасанд ва камтар зуд сардиҳои сабук ба қайд гирифта мешаванд. Барф хеле кам аст, зеро дар зимистон амалан бориш намешавад. Охирин бориши барф [[7 август]]и [[Соли 2012|2012]] буд <ref>[https://www.washingtonpost.com/blogs/capital-weather-gang/post/snow-blankets-parts-of-south-africa-a-rare-dusting-in-johannesburg/2012/08/07/8ef90e52-e0ad-11e1-a19c-fcfa365396c8_blog.html «The Washington Post».]</ref>.

Давомнокии миёнаи офтоб дар як сол 3124,4 соатро ташкил медиҳад ва бидуни тағироти моҳона.

== Аҳолӣ ==
[[Акс:South_Africa-Johannesburg-Hillbrow001.jpg|мини|250x250пкс| Панорамаи минтақаи Hillbrow]]
Тибқи ҳисобҳои пешакӣ барои соли 2019, аҳолии шаҳр 5.635.127 нафарро ташкил медиҳад. Маҳз дар Йоҳаннесбург гуногунии этникии Африқои Ҷанубӣ ба таври возеҳ эҳсос мешавад. Тибқи барӯйхатгирии соли 2001, [[Пойга Negroid|сиёҳпӯстон]] 73% аҳолии шаҳр, [[Мардуми сафед|сафедпӯстон]] 16%, [[Африқои Ҷанубӣ|рангаҳои Африқои Ҷанубӣ]] 6% ва осиёгиҳо 4% -ро ташкил медиҳанд. 42% аҳолии Йоханнесбург то 24 сола, 6% аҳолии синнашон аз 60 боло мебошанд. Сатҳи бекорӣ 37% -ро ташкил медиҳад, ки 91% ҳамаи сиёҳпӯстони бекор ҳастанд. Бояд қайд кард, ки тамоюлҳои асосии демографӣ дар Африқои Ҷанубӣ [[Табъиз алайҳи сафедпӯстон дар Африқои Ҷанубӣ|коҳиши шумораи сафедпӯстон]] аз сабаби хориҷ шудан аз кишвар ва афзоиши шумораи сиёҳпӯстон мебошанд (асосан аз ҳисоби муҳоҷират аз берун, сатҳи баланди таваллуд аҳолии сиёҳпӯст дар Африқои Ҷанубӣ қариб пурра бо [[СПИД|эпидемияи шадиди СПИД]] дар байни онҳо ҷуброн карда мешавад). Ҳамин тариқ, дар айни замон шумораи аҳолии сафедпӯст камтар ва шумораи сиёҳпӯстон нисбат ба маълумоти барӯйхатгирӣ зиёдтар аст.

Мувофиқи барӯйхатгирии соли 2001, 37,1% аҳолии Йоханнесбург забони англисиро ҳамчун забони модарии худ медонад; 17,3% бо забони зулуӣ ҳарф мезананд; 16% бо африқоӣ; 5,7% - бо сото; 23,9% - бо забонҳои дигар. Тақрибан 29% аҳолӣ мактаби миёнаро хатм кардаанд, 14% маълумоти олӣ доранд. Ҳиссаи бесаводон тақрибан 7% -ро ташкил медиҳад, тақрибан 15% аҳолӣ танҳо маълумоти ибтидоӣ доранд.

== Наздишаҳриҳо ==
Наздикии Йоханнесбург натиҷаи паҳншавии шаҳрҳои калонтар буда, ба шимол, ҷануб, шарқ ва ғарб тақсим карда мешаванд.<ref>{{Cite web|url=https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-30-apartheid-legacy-of-urban-sprawl-is-the-challenge-our-cities-face/|title=OP-ED: Apartheid legacy of urban sprawl is the challenge our cities face|author=Ann Bernstein|website=Daily Maverick|date=2019-04-29|lang=en|accessdate=2020-12-07}}</ref> Биноҳои дохилии шаҳр ба гурӯҳҳои камдаромад ва муҳоҷирони ғайриқонунӣ ба иҷора дода шуданд ва дар натиҷа биноҳои партофташуда ва ҷинояткорӣ як хислати ҳаёти шаҳрӣ гаштанд. Бӯстонсаройҳои ҷанубии шаҳр аксаран маҳаллаҳои гулобӣ буда, ба баъзе деҳаҳо наздиктаранд.

Йоханнесбурги Бузург аз беш аз панҷсад наздишаҳрӣ иборат аст, ки дар масоҳати беш аз дусад мил мураббаъ паҳн шудаанд. Гарчанде ки африқои сиёҳпӯстро дар тамоми Иоханнесбург ва атрофи он ёфтан мумкин аст, Йоханесбурги Бузург аз ҷиҳати нажодӣ хеле ҷудошуда боқӣ мемонад.

== Иқтисод ==
Йоханнесбург бузургтарин маркази иқтисодӣ ва молиявии Африқои Ҷанубӣ мебошад, ки 16% маҷмӯи маҳсулоти дохилии кишварро истеҳсол мекунад. Саноати маъдан, ки як замонҳо асоси иқтисодиёти ин минтақа буд, тадриҷан аҳамияти худро гум карда истодааст. Сарфи назар аз он, ки имрӯз дар дохили шаҳр истихроҷи тило вуҷуд надорад, дар Йоханнесбург қароргоҳи марказии бисёр ширкатҳои истихроҷкунанда, аз ҷумла Gold Fields ҷойгир аст. Соҳаҳои хидматрасонӣ ва истеҳсолӣ барои иқтисоди шаҳр аҳамияти рӯзафзун доранд. Соҳаҳои гуногуни саноат мавҷуданд, ки истеҳсоли пулод ва семент махсусан муҳим аст. Бахши ғайриистеҳсолӣ чунин соҳаҳоро дар бар мегирад, ба монанди бонкдорӣ, технологияҳои иттилоотӣ, нақлиёт, амволи ғайриманқул, ВАО ва ғайра.

== Нақлиёт ==
[[Акс:Mininus-taxi.JPG|мини|250x250пкс| Микроавтобуси шаҳрӣ]]
Намуди асосии нақлиёт дар шаҳр мошин аст. Дар дохили шаҳр шабакаи роҳҳо мавҷуд аст. Нақлиёти ҷамъиятӣ суст рушд кардааст. Онро асосан микроавтобусҳо муаррифӣ мекунанд. Ғайр аз ин, дар шаҳр шабакаи автобусҳои босуръати {{Бе тарҷума 5|Rea Vaya (Йоханнесбург)|Rea Vaya|en|Rea Vaya}}  аст.

Нақлиёти роҳи оҳан бо қаторҳои шаҳрӣ {{Бе тарҷума 5|Metrorail (Гаутенг)|Metrorail|en|Metrorail Gauteng}} , ки аз маркази шаҳр мегузарад ва Йоханесбургро бо [[Претория]], Совето, Рандфонтейн ва дигар шаҳрҳои Гаутенг мепайвандад, намояндагӣ мекунад. Воҳиди марказии система - {{Бе тарҷума 5|Йоҳаннсбург-Парк (истгоҳ)|истгоҳи Парк|en|Johannesburg Park Station}}. Поездҳои масофаи дур аз он ба Кейптаун, Дурбан, Порт Элизабет ва Ист-Лондон ҳаракат мекунанд. Инчунин як қатораи баландсуръати наздишаҳрии {{Бе тарҷума 5|Gautrain|Gautrain|en|Gautrain}} , ки аз ду хатти дарозии 80 км ва 10 истгоҳ иборат аст, мавҷуд аст. Гаутрейн маркази Йоханнесбургро ({{Бе тарҷума 5|Йоханнсбург-Парк (истгоҳи)|истгоҳи Парк|en|Johannesburg Park Station}}) ба {{Бе тарҷума 5|Сэндтон|Сэндтон|en|Sandton}}, [[Претория]] ва [[Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ овлюр томбу|Фурудгоҳ]] мепайвандад. Система соли [[Соли 2010|2010]] барои [[2010 Ҷоми ҷаҳонии футбол|Ҷоми Ҷаҳон]] кушода шуд.

Фурудгоҳи калонтарин дар наздикии Йоханнесбург — [[Фурудгоҳи бин‌алмилалӣ овлюр томбу|Фурудгоҳи байналмилалии ба номи О.Р.Тамбо]]... Ин фурудгоҳи асосиест, ки ба парвозҳои дохиливу байналмилалии Африқои Ҷанубӣ хидмат мекунад ва инчунин серодамтарин фурудгоҳ дар Африқо мебошад. Фурудгоҳи дигаре, ки дар наздикии шаҳр ҷойгир аст, [[Фурудгоҳи грнд оснтрл|Фурудгоҳи бузурги марказӣ]] номида мешавад.

== Сайёҳӣ ==
Маркази шаҳр бо биноҳои осмонбӯс сохта шудааст, ки дар онҳо офисҳои калонтарин бонкҳо, ширкатҳои саноатии миллӣ, корпоратсияҳои трансмиллӣ, биржаи фондӣ, меҳмонхонаҳои калон ва ғ. ҷойгиранд. Ва ноҳияҳои Хиллброу ва Берия ба рӯйхати минтақаҳои ҷинояткортарини шаҳр дохил карда шуданд.

Сандтон калонтарин маркази фарҳангӣ ва тиҷоратии кишвар аст. Диққати махсус ба меҳмонхонаи Sandton Sun ва Маркази савдо бо ҳуҷраҳои боҳашамат, шабакаи васеи тарабхонаҳо ва бутикҳои истисноӣ дода шудааст.

Минтақаи Соуэто ҳамчун майдони асосии мубориза барои аҳолии сиёҳпӯст бар зидди режими апартеид шуҳрат дорад. Дар ин ҷо, дар шаҳри [[Клиптаун]], [[Хартияи озодӣ|Эъломияи Озодӣ]] ба имзо расид ва [[Нелсон Мандела]] муддати тӯлонӣ зиндагӣ кард.

Боғи тафреҳии "Gold Reef City" дар минтақаи маъданҳои пӯшидаи тило ба шумо имкон медиҳад, ки ба фазои даврони "шитоби тилоӣ", вақте ки шаҳр нав бунёд шуда истодааст, ғарқ шавед. Дар ин ҷо шумо метавонед ба як шахтаи воқеӣ ба чуқурии 270 метр фуруд омада, раванди гудозиши тилоро тамошо кунед.

[[Гаҳвораи инсоният|Гаҳвораи башарият]] — [[мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО]]ст. Он дар 25-километрии шимолу ғарби шаҳр ҷойгир аст. [[Ғорҳои Стеркфонтейн]] бо он машҳуранд, ки бузургтарин гоминидҳои дафн ҳастанд, ки дар он аввалин австралопитек африкануси калонсол ва аввалин скелети тақрибан пурраи намояндаи {{Бе тарҷума 5|Australopithecine}}  ёфта шуданд. Дигар ҷойҳои тамошобоб деҳаи туристии Леседи мебошанд; {{Бе тарҷума 5|Хартбиспуртская дамба|||Hartbeespoort Dam}}  ва Магалиесбург — макони истироҳати сокинони шаҳр. Дар Осорхонаи пайдоиши инсоният як намоишгоҳи калон бахшида ба эволютсияи инсон дар Африка ва инчунин коллексияи бойи санъати сангӣ мавҷуд аст.

== Чорабиниҳои фарҳангӣ ==
{{Парвандаи берунӣ}}Аз 14 то 20 ноябри 2011, Бозиҳои Чоруми Байналмилалии Делфии Ҷавонон ва Форуми Ҷаҳонии Делфӣ ({{lang-en|Delphic World Cultural Forum}}) гузаштанд <ref>{{Cite web|url=http://www.facebook.com/media/set/?set=a.408404009201614.82843.369642239744458&type=1|title=4rd Junior Delphic Games|author=Facebook.|date=11. November 2007|publisher=// facebook.com|accessdate=2012-7-28}}</ref><ref name="suedafrika3">{{Cite web|url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/CALENDAR_2012-a.pdf|title=Delphic Greetings from Johannesburg|author=|date=|publisher=// wikimedia.org|accessdate=2011-12-9|archiveurl=https://www.webcitation.org/68Z2m8sxu?url=http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/CALENDAR_2012-a.pdf|archivedate=2012-06-20}}</ref>. Макони асосии баргузории бозиҳо ва форум Осорхонаи Африқо мебошад <ref name="suedafrika2">{{Cite web|url=http://www.artlink.co.za/news_article.htm?contentID=28638|title=IV Junior Delphic Games for Joburg|author=|date=|publisher=// artlink.co.za|accessdate=2011-11-27|archiveurl=https://www.webcitation.org/68Z2kymjY?url=http://www.artlink.co.za/news_article.htm?contentID=28638|archivedate=2012-06-20}}{{ref-en}}</ref>.

Президенти Шӯрои Байналмилалии Делфӣ (IBC) [https://web.archive.org/web/20140628191556/https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Bautista_kirsch2.jpg Дивина Баутиста] ва Дабири кулли IBC Кристиан Кирш дар маросими ифтитоҳ ва пӯшидашавии Бозиҳои Чоруми Делфии ҷавонон ва дар Форуми Ҷаҳонии Делфӣ дар Осорхонаи Африқо суханронӣ карданд.

== Варзиш ==
Дар [[соли 2010]], Йоханесбург мизбони [[2010 Ҷоми ҷаҳонии футбол|Ҷоми ҷаҳонии футбол]] буд. Бозиҳо дар Йоханнесбург дар ду варзишгоҳ: Соккер Сити ва Эллис Парк баргузор шуданд.

Инчунин дар шаҳр яке аз клубҳои машҳури Африқои Ҷанубӣ — "Орландо Пайратс" ҷойгир аст.

== Шаҳрҳои бародар ==
Йоханнесбург бародаршаҳр шаҳрҳои зерин аст:{{Div col}}
* {{Эфиопия}} [[Аддис-Абеба]], [[Эфиопия]]
* {{Гана}} [[Аккра]], [[Гана]]
* {{Британияи Кабир}} [[Бирмингем]], [[Британияи Кабир]]
* {{Фаронса}} [[Вал-де-Марн]], [[Фаронса]]
* {{Намибия}} [[Виндхук]], [[Намибия]]
* {{Руанда}} [[Кигали]], [[Руанда]]
* {{ҶДК}} [[Киншаса]], [[Ҷумҳурии Демократии Конго]]
* {{Британияи Кабир}} [[Лондон]], [[Британияи Кабир]]
* {{Мозамбик}} [[Матола]], [[Мозамбик]]
* {{ИМА1}} [[Ню-Йорк]], [[ИМА]]
* {{Ҷумҳурии Чин}} [[Тайбэй]], [[Ҷумҳурии Чин (Тайван)|Ҷумҳурии Чин]]
{{Сутунҳо/охир}}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Адабиёт ==

* ''Иоханнесбурги аввал, биноҳо ва одамон''. Hannes Meiring, Human & Rousseau. 1986.143 саҳифа. ISBN 0-7981-1456-8
* ''Тилло!'' ''Тилло!'' ''Тилло!'' ''Саросемагии тилоии Юҳаннесбург''... Эрик Розентал, милодӣ. Донкер, 1970, ISBN 0-949937-64-9
* ''Йоханесбург: Метрополиси номаълум''. Сара Нутталл. Press University of Duke. 9 январи соли [[Соли 2005|2005]]. 210 саҳифа. ISBN 0-8223-6610-X.
* ''Хонаи кунҷӣ: Таърихи аввали Йоханнесбург''. Алан Патрик Картрайт. Макдоналд. 1965.293 саҳифа.

== Пайвандҳо ==

* [http://www.joburg.org.za/ Сомонаи расмии шаҳри Йоханесбург]
* [https://web.archive.org/web/20050828151458/http://www.gpg.gov.za/ Ҳукумати музофоти Гаутенг]

{{Пайвандҳои беруна
}}

[[Гурӯҳ:Википедия:Пайванди мустақими мақола ба Викианбор]]
[[Гурӯҳ:Википедия:Мақолаҳои бо сарчашма аз Викидода]]
[[Гурӯҳ:Йоҳаннесбург]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]