Дидани манбаъи Кобул

{{МА
 |мақом                   = Шаҳр
 |номи тоҷикӣ             = Кобул
 |номи аслӣ               = {{lang2|ps|prs|کابل}}
 |тасвир                  = {{Photomontage
|photo1a                = Kabul-Pano By Dani.jpg{{!}}Overview of a section of the city
|photo2a                =Presidential Palace - panoramio (8).jpg{{!}}Presidential Palace
|photo2b                = Modern Kabul - panoramio.jpg{{!}}Square
|photo3a                = Kabul Mosque - usual traffic, August 3, 2010 - panoramio.jpg{{!}}Abdul Rahman Mosque
|photo3b                = Babur Gardens - panoramio.jpg{{!}}Babur Gardens
|photo4a                =  Wazir Akbar Khan neighborhood.jpg{{!}}Wazir Akbar Khan
|photo4b                = Serena Hotel in Kabul-2013.jpg{{!}}Serena Hotel
|spacing                = 2
|position               = center
|color_border           = white
|color                  = white
|size                   = 300|border  = 0}}
|foot_montage           = 
 |тавсифи тасвир          = 
 |тобеият                 = Афғонистон
 |кишвар                  = {{Парчами Афғонистон|21px}} 
 |нишон                   =  
 |парчам                  =  
 |тавсифи нишон           =  
 |тавсифи парчам          = 
 |бари нишон              = 
 |бари парчам             = 
| lat_deg = 34
| lat_min = 31
| lat_sec = 58
| lon_deg = 69
| lon_min = 9
| lon_sec = 57

 |шакли минтақа           = 
 |минтақа                 =
 |минтақа дар ҷадвал      = 
 |андозаи харитаи давлат  = 300
 |шакли ноҳия             = 
 |ноҳия                   = 
 |ноҳия дар ҷадвал        = 
 |шакли ҳавзаи ҷомеа      = 
 |ҳавзаи ҷомеа            = 
 |ҳавзаи ҷомеа дар ҷадвал = 
 |шакли ҷомеа             = 
 |ҷомеа                   = 
 |ҷомеа дар ҷадвал        = 
 |тақсимоти дохилӣ        = 
 |шакли роҳбарӣ           =  
 |роҳбар                  =  
 |замони таъсис           = 
 |аввалин номбарӣ         = 
 |номҳои пешина           =  
 |мақом аз                = 
 |масоҳат                 =  
 |шакли баландӣ           = 
 |баландии маркази МА     =  
 |иқлим                   = континенталии тропикӣ
 |забони расмӣ            = урду
  |аҳолӣ                  = 3 071 400
  |соли барӯйхатгирӣ      = 2019
  |зичӣ                   = 
  |агломератсия           =  
  |ҳайати миллӣ           = 
  |ҳайати динӣ            = мусулмонон, дигар динҳо
  |этнохороним            = 
 |вақти минтақавӣ         = +4:30
 |DST                     = 
 |коди телефон            =  
 |нишонаи почта           =  
 |нишонаҳои почта         = 
 |коди мошинҳо            = 
 |шакли шиноса            = 
 |шиносаи ададӣ           = 
 |гурӯҳ дар Commons       = Kabul
 |сайт                    = {{url|km.gov.af}}
 |забони сайт             = 
}}

'''Кобул''' ({{lang-fa|کابل}}) — пойтахт ва шаҳри бузургтарини [[Афғонистон]]. Аҳолаш 4 273 156 (2020<ref name="pop">{{citeweb|url=https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2019/06/%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-98.pdf|title=Население Афганистана по провинциям и округам|author=National Statistic and Information Authority|accessdate=2020-08-31|archive-date=2020-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20200609174551/https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2019/06/%D8%A8%D8%B1-%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%86%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D9%84-98.pdf|deadlink=yes}}</ref>). Вай маркази иқтисодӣ ва маданӣ, дар дараи танги [[дарёи Кобул]] дар баландии 1,800 метр аз сатҳи баҳр ҷойгир шудааст.

Дар Кобул [[аслиҳа]], [[либос]], [[бисоти хона]] ва [[шакар]] истеҳсол мешаванд, ҳарчанд ки ҷанги аз соли 1979 пурдавом иқтидори иқтисодии шаҳрро костааст. Дар Кобул намояндагони миллату халқҳои гуногун, аз қабили [[тоҷикон]] 55 %, [[паштун]]ҳо 20 % ва [[ҳазораҳо]] 20 % ва дигар миллатҳо 5 % зиндагонӣ мекунанд. Ҳамаи мардуми Кобул [[тоҷикӣ]] балад ва дар айни замон [[Порсигӯ]] ҳастанд. 90 дар 100 мардуми шаҳри Кобул [[ҳанафӣ]] ва 8 дар сад [[шиъа]] ва 2 дар сад боқӣ аз дин ва мазҳаб мебошанд. Дар айни замон дар Кобул раванди барқарорсозии харобаҳои замони ҷанг давом дорад.

== Таърих ==
Номи Кобул бори аввал дар маъхазҳо, ҳамчун дарёи [[Кубҳа]] тақрибан 1200 пеш аз милод ва ҳамчун бошишгоҳ — [[Kabura]] тақрибан 300 пеш аз милод омадааст. Кобул дар замони антиқа номи Чабороро дошт. То забти арабҳо дар соли 664, Кобул дар ҳайати [[давлати Бохтар]] [[империяи Маурён]], [[Кӯшониён]], давлати ҳиндувон қарор дошт. Дар 6 асри минбаъда дар шаҳр намояндагони сулолаи [[Сомониён]], [[Шоҳиён]]и Ҳинд, [[Ғазнавиён]] ва [[Ғӯриён]] ҳукмронӣ кардаанд.
[[Акс:Kabul Skyline.jpg|thumb|400px|манзараи шаҳри харобшуда]]
Дар садаи XIII шаҳрро муғулон ғорат карданд. Дар садаи XIV, нуфузи Кобул боз афзуд ва он ба яке аз марказҳои тиҷорати [[давлати Темуриён]] табдил ёфт. Баъдтар шаҳрро соли 1504 [[Бобур]] ишғол кард ва пойтахти хеш қарор дод.

Кобулро соли 1738 [[Нодиршоҳ]] забт кард. Дар миёнаҳои садаи XVIII дар Афғонистон [[Аҳмадшоҳи Дурронӣ]] ба сари қудрат омад ва ҳукмронии афғонҳоро барқарор сохт. Соли 1772 писари Аҳмадшоҳи Дурронӣ [[Темуршоҳ]] Кобулро пойтахт эълон намуд.

Соли 1826 [[Дӯстмуҳаммад]] подшоҳи Афғонистон шуд, вале соли 1839 инглисҳо кишварро забт карда, дар [[Шоҳ Шуҷоъ]] — дастнигари худро ҳоким карданд. Шӯриши соли 1841 инглисҳоро шикаст дод ва ба ақибнишинӣ ба сӯи [[Ҷалолобод]] водор сохт. Соли 1842 инглисҳо бош гшата [[Болои Ҳисор]]ро ғорат карданд ва ба Ҳиндустон ақибнишинӣ карданд. Дӯстмуҳаммад ба тахт баргашт.

Дар ибтидои асри ХХ дар Кобул [[Амонуллохон]] ҳукмронӣ намудааст. Ӯ чандин ислоҳот, аз ҷумла, мактаб барои духтарон ва сар кардани истифодаи қуввваи барқро гузаронидааст. Пойгоҳи ӯ — [[Қасри Доруламон]] дар қисми ҷанубу ғарбии Кобул буд. Соли 1919 Амонуллохон баъд аз ҷанги сеюми инглисҳову Афғонистон, истиқлоли Афғонистонро эълон мекунад.

Соли 1932 [[донишгоҳи Кобул]] кушода шуд ва солҳои 50-уми асри ХХ бо кумаки [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] кӯчаҳои шаҳр мумфарш карда шуданд.

Аз миёнаҳои асри ХХ сар карда, шаҳр ба маркази саноатӣ табдил ёфт.

Соли 1975 дар Кобул бо кумаки [[Чехословакия]] хати троллейбус кушода шуд.

Баъд аз оғози [[ишғоли Афғонистон аз тарафи Шӯравӣ]], [[Иттиҳоди Шӯравӣ]] Кобулро [[23 декабри]] соли [[1979]] забт намуд ва онро маркази фармондеҳии қӯшунҳои худ дар Афғонистон, қарор дод. Баъд аз пошхӯрии ҳукумати [[Муҳаммад Наҷебуллоҳ]] дар соли 1992, Кобул ба маркази ҷанги шаҳрвҷандӣ табдил ёфт. Дар ин замон дар Афғонистон дар сари қудрат [[Ҷамъияти исломӣ]]и [[Бурҳониддин Раббонӣ]] буд, вале пайравони [[Ҳизби исломӣ|Ҳизби исломи]]и сарвазир [[Гулбуддин Ҳикматёр]] то соли 1996 қисми ҷанубиии шаҳрро пайваста мушакборон мекарданд.

Сентябри соли 1996 Кобулро [[толибон]] ишғол карданд, онҳо аҳолии босаводи шаҳрро таъқиб карда, пойтахтро ба [[Қандаҳор]] кӯчониданд.

Толибон Кобулро [[12 ноябр]]и соли [[2001]] баъд аз бомбапартоиҳои шадиди ИМА тарк гуфтанд ва ҳукмронии шаҳр ба дасти [[Иттиҳоди Шимол]] гузашт. Баъд аз [[ишғоли Афғонистон аз тарафи ИМА]] Кобул боз пойтахти [[Афғонистон]] қарор дода шуд.

Ба шаҳр [[Фурудгоҳи Байналмилалии Кобул]] хидмат мерасонад.

== Иқлим ==
{{Иқлими маҳаллӣ
|Ширина=80%
|Шаҳр_насаб=Кобул
|Сарчашма=[http://www.climate-charts.com/Locations/a/AH40948.php World Climate Боду ҳаво ва иқлим]
| Янв_м=-2.3          | Янв_м_бориш=34
| Фев_м=-0.7          | Фев_м_бориш=60
| Мар_м=6.3          | Мар_м_бориш=67
| Апр_м=12.8          | Апр_м_бориш=71
| Май_м=17.3          | Май_м_бориш=23
| Июн_м=22.8          | Июн_м_бориш=1
| Июл_м=25.0          | Июл_м_бориш=6
| Авг_м=24.1          | Авг_м_бориш=1
| Сен_м=19.7          | Сен_м_бориш=1
| Окт_м=13.1          | Окт_м_бориш=3
| Ноя_м=5.9          | Ноя_м_бориш=18
| Дек_м=0.6          | Дек_м_бориш=21
| Сол_м=12.0          | Сол_м_бориш=312
| Янв_м_мин=-7.1      | Янв_м_макс=4.5
| Фев_м_мин=-5.7      | Фев_м_макс=5.5
| Мар_м_мин=-0.7       | Мар_м_макс=12.5
| Апр_м_мин=6.0       | Апр_м_макс=19.2
| Май_м_мин=8.8       | Май_м_макс=24.4
| Июн_м_мин=12.4      | Июн_м_макс=30.2
| Июл_м_мин=15.3      | Июл_м_макс=32.1
| Авг_м_мин=14.3      | Авг_м_макс=32.0
| Сен_м_мин=9.4       | Сен_м_макс=28.5
| Окт_м_мин=3.9       | Окт_м_макс=22.4
| Ноя_м_мин=-1.2      | Ноя_м_макс=15.0
| Дек_м_мин=-4.7      | Дек_м_макс=8.3
| Сол_м_мин=4.3       | Сол_м_макс=19.6
|}}

== Кобул имрӯз ==
Қисми қадимаи Кобул пур аз [[бозор]]ҳои дар қади кӯчаҳои танг ва каҷу морпеч ҷой гирифта, мебошад. [[Донишгоҳи Кобул]] соли 1931 кушода шудааст ва дар инчунин боз якчанд донишкадаву донишгоҳҳо ҳастанд. Яке аз ҷойҳои тамошобоби шаҳр [[Музеи Кобул]] аст. [[Болои Ҳисор]] қалъае, ки инглисҳо соли 1879 хароб карда буданд, ҳоло барқарор шудааст ва ба сифати коллеҷи ҳарбӣ хидмат мекунад. [[Қасри Доруламон]] собиқ бинои харобгардидаи вазорати мудофиа мебошад.

Дигар ҷойҳои тамошобоби шаҳр [[Кобули Ғарбӣ]], [[Боғи ҳайвоноти Кобул]], [[Боғҳои Бобур]], [[Болои Ҳисор]], [[Масҷиди Шоҳи Душамшера]], [[Галереяи миллии Афғонистон]], [[Бойгонии миллии Афӯонистон]], [[Мақбараи Шоҳони Афғонистон]], [[теппаи Бибӣ Моҳрӯ]], [[Қабристони насорои Кобул]] ва [[Боғи Пағмон]] мебошанд.

=== Аз нав барқароркунӣ ===
Нақлиёти шаҳрӣ дар Кобул камшумор буда, ҳамагӣ 108 автобус ба аҳолии 2-4 миллиона хидмат мерасонанд. [[Ҳиндустон]], [[Эрон]] ва [[Ҷопон]] қарор додаанд, ки ба шаҳр автобусҳои мусофиркаш биёваранд.

Октябри соли 2005 дар Кобул 13 муассисаи [[бонк]]ӣ фаъолият мекард.

[[Меҳмонхонаи Кобул]] (дар маркази шаҳр) бо кумаки [[AKDN]] бо маблағи 25 миллион доллари амрикоӣ таъмиру тармим карда шуд.

=== Маориф ===
* [[Донишгоҳи Кобул]]
* [[Донишкадаи Тиббии Кобул]]
* [[Политехникуми Кобул]]
* [[Мактаби Байналхалқии Кобул]]

== Кобул дар адабиёт ва шеър ==
Номи Кобул дар бисёр асарҳои [[адабиёти форс|адабиёти форсӣ — дарӣ (тоҷикӣ)]] омадааст. Аз ҷумла.

ززابل به کابل رسید آن زمان<br>
Аз [[Зобул]] ба Кобул расид он замон<br>
<br>
''---[[Шоҳнома]]и [[Фирдавсӣ]]''

== Адабиёт ==
* Hill, John E. 2004. ''The Western Regions according to the Hou Hanshu.'' Draft annotated English translation.[http://depts.washington.edu/silkroad/texts/hhshu/hou_han_shu.html]
* Hill, John E. 2004. ''The Peoples of the West from the Weilue'' 魏略 ''by Yu Huan'' 魚豢'': A Third Century Chinese Account Composed between 239 and 265 CE.'' Draft annotated English translation. [http://depts.washington.edu/silkroad/texts/weilue/weilue.html]

== Нигаред ==
* [[Радиои Кобул]]
* [[Таърихи Афғонистон]]
* [[Рӯйхати шаҳрҳои Афғонистон]]

== Пайвандҳо ==
* [http://www.cityoflight-kabul.com/index.htm Kabul — City of Light, 9 Billion dollar modern urban development project] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20070522191918/http://www.cityoflight-kabul.com/index.htm |date=2007-05-22 }}
* [http://www.rawa.org/k-nam.htm RAWA photos gallery of Kabul City after war]
* [http://www.rawa.org/k-nam-beg.htm Beggary in Kabul]

{{Пойтахтҳо Осиё}}
{{Шаҳрҳои Афғонистон}}

[[Гурӯҳ:Пойтахтҳои Осиё]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Шоҳроҳи Абрешим]]
[[Гурӯҳ:Шаҳрҳои Афғонистон]]
[[Гурӯҳ:Кобул]]