Дидани манбаъи Эъломияи Алма-Ато (1991)

{{Қуттии универсалӣ}}
[[Акс:RIAN_archive_41059_CIS_heads_of_state.jpg|мини|300x300пкс|Президенти Федератсияи Русия (РСФСР) [[Борис Елтсин]] (дуюм аз рост), Президенти Украина '''Леонид Кравчук''' (аз чап), Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон [[Нурсултон Назарбоев]] (аз чап дуюм) ва Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Беларус Станислав Шушкевич (аз рост) пас аз имзои Протоколи Созишномаи таъсиси ИДМ. [[Қазоқистон]], [[Алмати|Алмаато]], [[21 декабр|21 декабри соли]] [[Соли 1991|1991]]]]
'''Эъломияи Алма-Ато, Созишномаи Алма-Ато''' ({{Lang-ru|Алма-Атинская декларация}}) — эъломия дар бораи ҳадафҳо ва принсипҳои [[Иттиҳоди давлатҳои муштаракулманофеъ|ИДМ]] ва асосҳои он. Эъломия созишномаи Беловежсро тасдиқ намуда, нишон медиҳад, ки бо ташкили ИДМ, СССР аз байн меравад.

Он [[21 декабр|21 декабри соли]] [[Соли 1991|1991]] дар мулоқоти президентҳо дар Алма-Ато ба имзо расид (баъдтар чунин вохӯриҳо дар шакли ҷаласаҳои Шӯрои сарони давлатҳои ИДМ баргузор мешуданд). Дар натиҷа, ба ғайр аз [[Белорус|Беларуссия]], [[Русия]] ва [[Укроин|Украина]] боз 8 ҷумҳурӣ ба ИДМ шомил шуданд: [[Озарбойҷон]] ([[24 сентябр]]и [[Соли 1993|1993]]), [[Арманистон]], [[Қазоқистон]], [[Қирғизистон]], [[Молдова]], [[Тоҷикистон]], [[Туркманистон]], [[Ӯзбекистон]].

[[Гурҷистон]] моҳи декабри [[соли 1993]] ба ИДМ шомил гардид. Ҷумҳуриҳои назди Балтика ([[Латвия]], [[Литва]] ва [[Эстония]]) аз имзои Декларатсияи Алма-Ато ва инчунин Созишномаи Беловежск даст кашиданд.

Юрисдиктсия (ҳуҷҷа) бар [https://ru.wikisource.org/wiki/Закон%20СССР%20от%2003.04.1990%20№%201409-I хилофи Қонуни ИҶШС аз 03.04.1990 №1409-I "Дар бораи тартиби ҳалли масъалаҳои вобаста ба ҷудоии ҷумҳурии иттифоқӣ"] ва натиҷаҳои раъйпурсии умумииттифоқӣ оид ба ҳифзи Иттиҳоди Шӯравӣ имзо шудааст.<ref><span data-segmentid="128" class="cx-segment">а енциклопедія : [в 6-ти т.] / ред. кол. [[Шемшученко, Юрий Сергеевич|Ю. С. Шемшученко]] (відп. ред.) [та ін.] — К. : [[Украинская энциклопедия (издательство)|Українська енц]]</span></ref>...
{| class="standard"
! colspan="3" |Шахсоне, ки дар имзои Эъломияи Алма-Ато ширкат варзидаанд
|-
! Кишвар •  Шахс
! Вазифа
|-
|{{Парчам|Озарбойҷон}} •  [[Аяз Ниёзӣ оглу Мутолибов|A. Муталибов]]
| [[Президенти Озарбойҷон|Президенти Ҷумҳурии Озарбойҷон]]
|-
|{{Парчам|Арманистон}} •   [[Левон Акопович Тер-Петросян|Л. Тер-Петросян]]
| [[Президенти Арманистон|Президенти Ҷумҳурии Арманистон]]
|-
|{{Парчам|Беларус}} •   [[Станислав Станиславович Шушкевич|С.Шушкевич]]
| Раиси Шӯрои Олии Ҷумҳурии Беларус
|-
|{{Парчам|ҶШС Қазоқистон}} •   [[Нурсултон Назарбоев|Н.Назарбоев]]
| Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон
|-
|{{Парчам|Қирғизистон}} •   [[Аскар Акаев|А. Акаев]]
| Президенти Ҷумҳурии Қирғизистон
|-
|{{Парчам|Молдавия}} •   [[Мирчеа Иванович Сненур|Снегур]]
| [[Президенти Ҷумҳурии Молдова]]
|-
|{{Парчам|Русия}} •   [[Борис Елтсин|Б. Елтсин]]
| Президенти Федератсияи Русия (РСФСР)
|-
|{{Парчам|Тоҷикистон}} •   [[Раҳмон Набиев|Р. Набиев]]
| [[Президенти Тоҷикистон|Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]]
|-
|{{Парчам|ҶШС Туркманистон}} •   [[Сафармурод Ниёзов|С.Ниёзов]]
| [[Президенти Туркманистон]]
|-
|{{Парчам|Ӯзбекистон}} •   [[Ислом Каримов|И. Каримов]]
| [[Президенти Ӯзбекистон|Президенти Ҷумҳурии Ӯзбекистон]]
|-
|{{Парчам|Украина}} •   [[Леонид Макарович Кравчук|Л. Кравчук]]
| Президенти Украина
|}

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳои берунӣ ==

* [https://web.archive.org/web/20180808213727/http://gaidar-arc.ru/databasedocuments/theme/details/2880 ЭECЛОМИЯИ АЛМА-АТА.] [https://web.archive.org/web/20180808213727/http://gaidar-arc.ru/databasedocuments/theme/details/2880 Бойгонии Егор Гайдар]
* [http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=4 ЭECЛОМИЯИ АЛМА-АТА.] [http://cis.minsk.by/reestr/ru/index.html#reestr/view/text?doc=4 Кумитаи иҷроияи ИДМ]
* [https://www.youtube.com/watch?v=RhxvhS2Vwoc ЭECЛОМИЯИ АЛМА-АТА.] [https://www.youtube.com/watch?v=RhxvhS2Vwoc Барномаи Вести]

== Адабиёт ==

* {{Книга|автор=Martine Couderc|заглавие=Chronologie : CEI 1991-2002|страницы=296-315|издательство=Outre-Terre|год=2003|ссылка=https://www.cairn.info/revue-outre-terre1-2003-3-page-296.htm}}
* ''Мельникова І. М.'' [http://www.history.org.ua/?termin=Alma_Atynska_deklaratsiia_1991 Алма-Атинська декларація 1991] // Енциклопедія історії України : ӯ 10 т. / редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. ; Інститут історії України НАН України. — К.: «Наукова думка», 2003. — Т. 1 : А — В. — С. 67. — <nowiki>ISBN 966-00-0734-5</nowiki>. <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="на украинском языке">(укр.)</span>
* Моисеев Е.&nbsp;Г.&nbsp;Правовой статус Содружества Независимых Государств. М., 1995.
* [http://zakon1.rada.gov.ua/laws/show/997_189 Текст Декларації] на сайті Верховної Ради України.
* ''Ю. С. Шемшученко.''. [http://leksika.com.ua/16311005/legal/alma-atinska_deklaratsiya Алма-Атинська декларація] // Юридична енциклопедія : [в 6-ти т.] / ред. кол. Ю. С. Шемшученко (відп. ред.) [та ін.] — К. : Українська енциклопедія ім. М. П. Бажана, 1998. — Т. 1 : А — Г. — 672 с. — ISBN 966-7492-00-X.

[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Қирғизистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Туркманистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Федератсияи Русия]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Беларус]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Қазоқистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Арманистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Озарбойҷон]]
[[Гурӯҳ:Таърихи Алма-Ато]]
[[Гурӯҳ:Президентии Михаил Горбачёв]]
[[Гурӯҳ:Пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ]]
[[Гурӯҳ:Декабри соли 1991]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Украина]]
[[Гурӯҳ:Қазоқистон дар соли 1991]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои ИДМ]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии асри XX]]
[[Гурӯҳ:Рӯйдодҳои 21 декабр]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Ӯзбекистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Шартномаҳои байналмилалии Молдова]]