Ҷумҳурии Босния ва Ҳерсеговина
| Ҷумҳурии Босния ва Ҳерсеговина | ||||
| ||||
|---|---|---|---|---|
| Гимн Jedna si jedina (1992–1995) (русӣ: Одна и единственная) | ||||
Категория:Появились в 1992 году Категория:Исчезли в 1997 году Ҷумҳурии Босния ва Ҳерсеговина — давлати пешини Босния ва Ҳерсеговинаи муосир аст, ки аз лаҳзаи эълони истиқлолият аз ҶСФЮ дар соли 1992 то эътибор пайдо кардани Созишномаи Дейтон дар соли 1997 вуҷуд дошт. Аксарияти таърихи давлат ба ҷанги Босния рост меояд, ки чанде пеш аз оғози он аз ҷониби ақаллиятҳои хорватӣ ва серб дар қаламрави ҷумҳурӣ давлатҳои шинохташудаи Ҷумҳурии Ҳерсег-Босна ва Ҷумҳурии Сербистон ташкил карда шуданд. Дар асл, ҳукумати Ҷумҳурии Босния ва Ҳерсеговина дар 2 соли аввали мавҷудияташ манфиатҳои танҳо як халқ — босниягиро ифода мекард ва танҳо як қисми хурди қаламрави ҷумҳуриро назорат мекард. Ин дар соли 1994, вақте ки Федератсияи босниҳову хорватиҳо Босния ва Ҳерсеговина дар натиҷаи Созишномаи Вашингтон таъсис ёфт, тағир ёфт. Пас аз бастани Созишномаи Дейтон дар охири соли 1995, Ҷумҳурии Сербистон низ ба ин иттифоқ пайваст. Дар соли 1997, ҷумҳурӣ ба Босния ва Ҳерсеговинаи имрӯза табдил ёфт.
Таърих
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар интихоботи парлумонӣ дар Ҷумҳурии Сотсиалистии Босния ва Ҳерсеговина дар соли 1990 намояндагони се ҳизби миллатгаро ғолиб омаданд, ки барои аз сари қудрат дур кардани коммунистон як эътилофи озод барпо карданд. Пас аз муддате, аввал Словения ва сипас Хорватия истиқлолияти худро аз ҶШФЮ эълон карданд, ки боиси парокандагӣ дар парлумони Босния ва Ҳерсеговина гардид: вакилони хорватӣ ва боснӣ ҷонибдори ҷудо шудан аз ҶФШЮ буданд, дар ҳоле ки сербҳо ҷонибдори дар Югославия мондан буданд. Дар моҳи октябри соли 1991, парлумон декларатсияи истиқлолиятро қабул кард ва 29 феврал ва 1 марти соли 1992 раъйпурсӣ баргузор гардид, ки дар он 98 % нафароне, ки дар овоздиҳӣ иштирок доштанд, ҷонибдори тарки ҶСФЮ буданд. Аксари сербҳои босниягӣ раъйпурсиро бойкот карданд.
Дар ҳоле ки нуқтаи назари мухолиф дар бораи қавмияти қурбониёни аввали ҷанг вуҷуд дорад, маълум аст, ки аввалин ҳамлаи ҷиддӣ аз ҷониби сербҳо дар моҳи марти соли 1992 дар шарқ ва шимоли Босния оғоз шуда буд. Дар натиҷаи авҷ гирифтани босуръати муноқиша, 6 апрел (рӯзи эълони расмии истиқлолият) дар Сараево амалиётҳои пурҷанг оғоз ёфт. Эътирофи байналмилалии истиқлолияти ҷумҳурӣ Артиши Халқии Югославияро маҷбур сохт, ки сарҳадҳои худро тарк кунад, гарчанде бисёре аз сарбозон ва афсарон дар Ҷумҳурии Сербистон монданд ва ба Артиши Ҷумҳурии Српска ҳамроҳ шуданд. Дар анборҳои АХЮ-и хориҷшуда мусаллаҳ ва дар ҳайати ихтиёриён арматура гирифта, Артиши Ҷумҳурии Сербистон дар давоми соли 1992 тавонист назорати бештари қаламрави ҷумҳуриро ба роҳ монад.
6 майи соли 1992 дар шаҳри Гратси Австрия байни Президенти Ҷумҳурии Сербия Радован Караҷич ва Президенти Ҷумҳурии Ҳерсег-Боснаи хорватӣ Мате Бобан созишнома дар бораи хотима бахшидани амалиёти ҷангӣ, ки аллакай байни сербҳо ва хорватҳо ба хотири тамаркуз ба забт кардани қаламравҳои таҳти назорати ҳукумати расмии Босния ба вуҷуд омадааст, имзо шуд. Он замон, 70 % ҳудуди Босния ва Ҳерсеговина таҳти назорати сербҳо буд. Созишнома боиси оғози 19 июни 1992, муноқишаи Хорватия-Босния буд.
Созишномаи Вашингтон, ки моҳи марти соли 1994 байни боснияҳо ва хорватҳо ба имзо расид, боиси хотима ёфтани муқовимати мусаллаҳонаи байни онҳо ва ташкили Федератсияи босниягиҳову хорватҳо Босния ва Ҳерсеговина гардид. Созишномаи Дейтон, ки 14 декабри соли 1995 дар Париж аз ҷониби Президенти Ҷумҳурии Босния ва Ҳерсеговина Алиё Иззатбекович, Президенти Сербия Слободан Милошевич ва Президенти Хорватия Франко Туҷман ба имзо расидааст, ҷанги Боснияро ба охир расонд ва нуқтаи ибтидоии ҳамгироии Ҷумҳурии Сербистон ба Босния ва Ҳерсеговина гардид.
Дар давоми се соли ҷанг, аз 95 то 100 ҳазор нафар кушта, зиёда аз 2 миллион нафар гуреза шуданд.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Malcolm, Noel. Bosnia A Short History. — New York University Press, 1994. — 340 с. — ISBN 0-8147-5520-8.