Дидани манбаъи Ӯзбекҳои Тоҷикистон

[[Акс:Tajikistan_ethnic_92.jpg|мини|Ӯзбекҳо дар шимол, ғарб ва ҷанубу ғарби ҷумҳурӣ, аксар вақт якҷоя бо тоҷикон ва русҳо, алахусус дар шаҳрҳо зиндагӣ мекунанд]]
'''Ӯзбекҳо дар Тоҷикистон''' — бузургтарин ақаллияти забонӣ дар [[Тоҷикистон]] мебошанд. Шумораи умумӣ аз рӯи маълумоти расмӣ 926 ҳазор нафарро ё мувофиқи барӯйхатгирии соли 2010 12,2% аҳолии ҷумҳуриро ташкил медиҳад <ref name="Перепись 2010">{{Cite web|url=http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf|title=Национальный состав, владение языками и гражданство населения Республики Таджикистан. Том III|deadlink=yes|accessdate=2013-12-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014054442/http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf|archivedate=2013-10-14}}</ref>. Ӯзбекҳои тоҷик аз ҷиҳати мутлақи ӯзбекҳои берун аз қаламрави [[Ӯзбекистон]]  дуввум ва аз рӯи таносуб нисбатан якум мебошанд. Аз рӯи шумораи мутлақ танҳо [[Ӯзбекҳо дар Афғонистон|ӯзбекҳои Афғонистон]] (1,7-2,2 миллион нафар) аз ӯзбекони тоҷик пеш гузаштаанд, ки онҳо тақрибан 6-9% аҳолии ин кишварро ташкил медиҳанд.

== Демография ==
Дар соли 1989 (барӯйхатгирии умумииттифоқӣ) 1.197.841 ӯзбеки муқими ҶШС Тоҷикистон сабт шудааст ё 23,5% аҳолӣ.<ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/sng_nac_89.php?reg=12 Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей]</ref>

=== Динамикаи аҳолӣ ===
{| class="wikitable"
|Ӯзбекҳо дар аҳолии Тоҷикистон, %
|соли 1959, барӯйхатгирӣ
|соли 1970, барӯйхатгирӣ
|соли 1979, барӯйхатгирӣ
|соли 1989, барӯйхатгирӣ
|с. 2000, барӯйхатгирӣ<ref name="Перепись 2010">{{Cite web|url=http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf|title=Национальный состав, владение языками и гражданство населения Республики Таджикистан. Том III|deadlink=yes|accessdate=2013-12-14|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131014054442/http://www.stat.tj/ru/img/526b8592e834fcaaccec26a22965ea2b_1355501132.pdf|archivedate=2013-10-14}}</ref>
|с. 2010, барӯйхатгирӣ
|-
|Ӯзбекҳо, ҳаз. наф.
|454
|666
|873
|1198
|937 (1016)
|926 (1055)
|-
|Мингҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|0,2
|0,3
|-
|Дурменҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|4
|8
|-
|Лақайҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|51
|66
|-
|Конгратҳо, ҳаз. нпф
|...
|...
|...
|...
|15
|38
|-
|Катаганҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|5
|8
|-
|Юзҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|1
|4
|-
|[[Барлос]]ҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|4
|5
|-
|Семизҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|0,0
|0,0
|-
|Кенсамирҳо, ҳаз. наф
|...
|...
|...
|...
|0,0
|0,2
|-
|Фоиз, %
|22,9
| -
| -
|23,5
|15,3 (16,6)
|12,2 (13,9)
|-
|}

==== Ӯзбекҳо дар Душанбе ====
То аввали солҳои 50-ум аҳолии узбеки Душанбе амалан аз ҷиҳати ҳаҷм бо тоҷикон қиёс карда мешуданд. Гузашта аз ин, ҳарду гурӯҳ аз русҳо ба қадри кофӣ пасттар буданд. Дар ҳолати муҳоҷирати нисбатан паст ва афзоиши баланди табиӣ, ҳиссаи ӯзбекҳо дар аҳолии [[Душанбе]] тақрибан бетағйир боқӣ монда, тақрибан 10% аҳолӣ дар тӯли даҳсолаҳо боқӣ монд. Дар охири солҳои 90-ум, бинобар муҳоҷирати азими аҳолии русзабон,[[Ӯзбекҳо|ӯзбекони]] этникӣ аз рӯи теъдод дар пойтахт, пеш аз русҳо, ҷои дуюмро гирифтанд.

'''Ҷадвал.''' Фоизи намояндагони миллатҳои гуногун дар Душанбе '''.<ref>{{Книга|автор=|заглавие=Душанбе. Энциклопедия.|ссылка=|ответственный=Главный научный редактор Диноршоев М. Д.|место=Душанбе|издательство=Главная научная редакция Таджикской Национальной Энциклопедии|год=2004|том=|страниц=132|страницы=22|isbn=5-89870-071-4}}</ref>'''
{| class="wikitable" width="70%"
!
! '''1959'''
! '''1970'''
! '''1979'''
! '''1989'''
! '''2000'''
|-
| '''Тоҷикон'''
| 18.7
| 26.2
| 31.6
| 38.2
| 84.4
|-
| '''Ӯзбекҳо'''
| 10.3
| 10.3
| 10.0
| 10.6
| 9.1
|-
| '''Русҳо'''
| 47.8
| 42.0
| 38.6
| 32.9
| 5.1
|-
| '''Тоторҳо'''
| 5.5
| 5.1
| 4.8
| 4.1
| 0.7
|-
| '''Қирғизҳо'''
| 0.0
| 0.0
| 0.0
| 0.2
| 0.06
|-
| '''Украинҳо'''
| 4.4
| 3.5
| 3.6
| 3.6
| 0.3
|-
| '''Яҳудиён'''
| 3.9
| 3.1
| 2.4
| 2.0
| 0.02
|-
|}

== Ӯзбекҳои маъруфи Тоҷикистон ==

* Игамбердӣ Хоҷамбердиев — иштирокчии [[Ҷанги Бузурги Ватанӣ]], шоҳзодаи пурраи ордени Шӯҳрат.
* [[Тӯйчӣ Эрҷигитов]] — Қаҳрамони Иттиҳоди Шӯравӣ, иштирокчии Ҷанги Бузурги Ватанӣ.
* Маҳмуд Худойбердиев — сарвари ҳарбии тоҷик, фармондеҳи саҳроӣ, иштирокчии Ҷанги шаҳрвандии Тоҷикистон, полковник.
* [[Абдулло Раҳимбоев]] — арбоби сиёсӣ, ҳизбӣ ва давлатии шӯравист. Раиси Президиуми Кумитаи иҷроияи марказии ИҶШС аз [[Ҷумҳурии Шӯравии Сотсиалистии Тоҷикистон|ҶШСТоҷ]] (1933 - 1937).

== Ҳамчунин нигаред ==

* [[Қирғизҳо дар Тоҷикистон]]
* [[Русҳо дар Тоҷикистон]]
* [[Тоҷикони Ӯзбекистон|Тоҷикон дар Ӯзбекистон]]
* [[Аҳолии Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}{{Мавзуъҳои Тоҷикистон}}

[[Гурӯҳ:Ақвоми Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Category:Ӯзбекҳо]]