Манораҳои саргаҳи Зарафшон

Манораҳои саргаҳи Зарафшон - ёдгориҳои меъмории асрҳои XI -XII дар болоби Зарафшон.^[1]

Таърих[вироиш | вироиши манбаъ]

Ин сисила манораҳо аз рӯи ривояти мардуми маҳал 7 - то буда, ҳар яке дар наздикии масҷид калон бунёд гардидаанд. То замони мо фақат се манора - яке дар Варзиманор (маркази ноҳияи Айнӣ), дигаре дар деҳаи Рарз ва сеюм дар деҳаи Фатмев боқӣ мондаанд. Масҷидҳо то давраи мо нарисидаанд, вале ҳафриёту бозёфтҳои бостоншиносон (сутунҳои мунаққашу кандакоришуда, меҳробҳо, наълинҳо) шаҳодат медиҳанд, ки чунин масҷидҳо замоне вуҷуд доштаанд.

Манораи Варзиманор[вироиш | вироиши манбаъ]

Манораи деҳаи Варзиманор дар болои бунлоди мураббаъшакли сангин (баландиаш 1,7 м) бунёд гардида, 13 м баландӣ дорад. Аз дохил аз сатҳи пойдевор поғундаи морпече давродаври сутуни суфтаро боло мебарад. Дар қиррраҳои поғунда чӯбҳои чортароши арча насб гардидаанд. Манора махрутшакл буда, қутри он дар пойдевор 3,7 м ва дар қисми боло 2,5 м мебошад. Аз 10 м баланди то ҳол боқимонда олимон ҳисоб карданд, ки он 15 – 16 м баланд буда, дар иртифоъ гумбазу қаторравоқҳо доштааст. Манора похсагист, аз се ҷой миёнбанди хишти дорад. Ин хиштҳои ороишӣ дар се қабат, ба таври амудӣ чинда шудаанд. Ниг. Манораи Варз.

Манораи Рарз[вироиш | вироиши манбаъ]

Манораи деҳаи Рарз ҷузви ансамбли бузуги масҷид буда. Мувофиқи баландии то ҳол боқимонда (9 м) ва қутри асос (5 м) аз манораҳои калонтарин ин сиссила аст ва баландии умумии он тақрибан 20 м будааст. Бунлоди он низ сангин аст. Ин манора ҳам аз похса бунёд гардида, камарбанди хиштӣ дорад. Хиштҳо ба тарзи амудию завиявӣ (дандонашакл) чинда шудаанд. Манораба ҷуз поғунда аз дигар ҷиҳатҳо ба Варзиманор шабоҳат дорад. Манора поғунда надорад.

Манораи Фатмев[вироиш | вироиши манбаъ]

Манораи деҳаи Фатмев аз ин ду манора хурдтар буда, қутраш 3 м ва баландии боқимондааш 5 м мебошад. Ин манора бештар осеб дида, бунлод надорад ва поғундаи он аз сатҳи замин сар мешавад. Даромадгоҳаш нисбатан балантар ҷой гирифта зинаи морпечи долилаш валангор гардида, танҳо чанд то он боқӣ мондаанд. Муофиқи тадқиқоти илмӣ манора нафақат таъйиноти динӣ, балки вазифаи мудофиавиро низ иҷро менамудааст. Қадимтарин манораҳои Осиёи Миёна дар давраи аввали фиодализм ба вуҷуд омадаанд, ки дар қалъабандиҳо ва истеҳкомҳои дифоӣ бунёд гардидаанд. Манора таҳти муҳофизати давлат мебошад.^[2]