Дидани манбаъи Гундсолор

{{Дараҷаи низомӣ
| тасвир1         = Russia-Army-OF-6-2010.svg
| image_size     = 100px
| зернавис1       = <small>Сардӯшии [[Нерӯи заминӣ]]</small>
| тасвир2         = Russia-Airforce-OF-6-2010.svg
| зернавис2       = <small>Сардӯшии [[Нерӯи ҳавоӣ]]</small>
| ном             = '''Гундсолор'''
| кишвар          = {{парчамбандӣ|Tajikistan}}
| нерӯ           = [[Артиш]]
| кӯтаҳнивишт     = {{lang-fa|'''گندسالار'''}}
| rank           = [[Солор]]
| NATO rank      = [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|OF-6]]
| Non-NATO rank  = 
| бунёдшуда       = 
| бекоршуда       = 
| дараҷаи болотар = [[Лашкарсолор]]
| дараҷаи пойинтар = [[Сарҳанг]]
| ҳамто           = {{bulleted list|[[Дарёдор]]|{{nowrap|{{парчамбандӣ|Iran}} '''سرتیپ'''}}|{{парчамбандӣ|Russia}} ''Генерал-майор''|{{парчамбандӣ|USA}} ''Brigadier general'' |[[File:NATO flag.svg|24px]] [[НАТО|NATO]] OF-6}}|
}}

'''Гундсолор''' ({{lang-fa|'''گندسالار'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[солор]]ӣ дар [[Нерӯи заминӣ|нерӯҳои заминӣ]] ва [[Нерӯи ҳавоӣ|ҳавоӣ]], [[Вазорати дифоъ|ниҳодҳои низомӣ]], [[Вазорати корҳои дохилии Ҷумҳурии Тоҷикистон|интизомӣ]] ва амниятӣ, ки ҷойгоҳе болотар аз [[сарҳанг]] ва пойинтар аз [[лашкарсолор]] дорад ва баробар бо [[дарёдор]] дар [[нерӯи дарёӣ]] аст; ''генерал-майор''<ref>[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хидмати ҳарбӣ»]</ref>.

{| class="wikipedia sortable" border="1"
|-
|+ '''[[Дараҷаи низомӣ|Пайдарпаии дараҷаҳои низомӣ]]'''
|-	
|width="30%" align="center" style="background:#cfcfcf;" | <small>Дараҷаи пойинтар:</small><br>[[Сарҳанг]]
|width="35%" align="center"  style="background:#bfbfbf;"| [[File:Tajikistan_Armed_Forces_Shoulder_Patch.svg|30px]]<br>'''Гундсолор'''
|width="30%" align="center" style="background:#afafaf;" | <small>Дараҷаи болотар:</small><br>[[Лашкарсолор]]<br><small></small>
|}

''Гундсолор'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан мақоми созмонии ''фармондеҳи'' ''[[гунд]]''ро дорад, ки [[Ягон|ягоне тактикӣ]] дар шохаву зершохаҳои [[нерӯҳои мусаллаҳ]] аст, ки маъмулан хурдтар аз [[лашкар]] будаву аз ду [[ҳанг]] ё чанд [[гурдон]] ташкил ёфта ва ягонҳои хурдтаре барои бароварда сохтани ниёз ба он ҳамроҳ мешаванд; тип<ref>{{Cite web |url=http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |title=''Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 90 |accessdate=2021-08-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181222163608/http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |archivedate=2018-12-22 }}</ref>; бригада<ref>{{книга|автор= Алиев Г. Г. канд. филол. наук |часть= |заглавие=Персидско-русский и русско-персидский военный словарь|ответственный=Под ред. канд. филол. наук, доц. А. М. Шойтова|место= М.|издательство=Воениздат|год=1972|страницы=97; 347|страниц=655|тираж=3500|isbn=}}</ref><ref>{{книга|автор=Коллектив авторов|часть=Том 1, статья «Бригада»|заглавие=Военная энциклопедия|ответственный=Под ред. [[Грачёв, Павел Сергеевич|П. С. Грачёв]]|место= М.|издательство=[[Воениздат]]|год=1997|страницы=576—581|страниц=639|тираж=10 000|isbn=5-203-01655-0}}</ref>.

== Вожашиносӣ ==
«''Гундсолор''» яке аз истилоҳоти сипоҳи Ашкониён ва Сосониён аст ва аз ду [[вожа]] сохта шудаву мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''гунд'') + [[исм]] (''солор'')] аст:
<blockquote>''[[гунд]]'' ({{lang-pal|''gund''}} < {{lang-xpr|''gund''}} ‘''[[лашкар]]; гурӯҳ, даста''’<ref>{{Cite web |url=http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |title=''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 38 |accessdate=2019-01-25 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121203034323/http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |archivedate=2012-12-03 }}</ref> < эҳтимолан аз [[Забони эронии бостон|эронии бостон]]: ''*vr̥nda-'' ‘''[[сипоҳ]]; гунд''’<ref name="Ҳасандӯст">''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-58-3.</ref>) + ''[[солор]]'' ({{lang-pal|''sālār''}} < {{lang-xpr|''sarδār''}} < {{lang-peo|''*sar(a)-dāra-''}} < [[Забони эронии бостон|эронии бостон]]: ''*sara-dāra-'')<ref name="Ҳасандӯст" />.</blockquote> 

Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст. «''[[Солор]]''» гунае дигар аз «''[[сардор]]''» аст, ки аз куҳантарин замонҳо ба маънои «''раҳбар, пешво, фармондеҳ; генерал''» дар номгузории симату дараҷаҳои низомӣ ба кор меравад<ref name="Фарҳанг">''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969.</ref><ref name="Фарҳанги тафсирӣ">[https://archive.org/details/farhangitafsirii02naza/page/68?q=%D0%BB%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B0%D1%80 ''Фарҳанги тафсирии забони тоҷикӣ (иборат аз 2 ҷилд)''. Зери таҳрири Сайфиддин Назарзода (раис), Аҳмадҷон Сангинов, Саид Каримов, Мирзо Ҳасани Султон. – Душанбе: Пажӯҳишгоҳи забон ва адабиёти ба номи Рӯдакӣ, 2008. – 950 саҳ.]</ref>.

Истилоҳи «''гунд''» дар «[[Шоҳнома]]» дар таркиби вожаи «''гундовар''» омада, ки [[Фирдавсӣ]] онро ба маънои «''[[сипаҳсолор]]''» ба кор бурдааст<ref name="Ҳасандӯст" />: 
<blockquote><poem>''Пазира шудандаш ҳама меҳтарон,''
''Бузургони Эрону гундоварон''<ref name="Шоҳнома">[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEPanjumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Panjum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. - с. 408]</ref>.</poem></blockquote>

Ин истилоҳ аз забонҳои эронии миёна (паҳлавӣ ва порсии миёна) дар забонҳои арманӣ («''gund''»), гурҷӣ («''gund-i''») низ вом гирифта шудааст<ref>[http://www.iranicaonline.org/articles/georgia-v- Encyclopædia Iranica, Vol. X, Fasc. 5, pp. 486-490. GEORGIA v. LINGUISTIC CONTACTS WITH IRANIAN LANGUAGES]</ref>. Ин истилоҳ ҳамчунин аз забони форсии дарӣ ба [[забони туркӣ]] вом гирифта шуда ва истилоҳи форсӣ-туркии «'''جنباشی'''» [''ҷунбошӣ'']-ро ташкил дода, ки дар сипоҳи [[Давлати Ғазнавиён|Ғазнавиён]] ва [[Давлати Салҷуқиён|Салҷуқиён]] фармондеҳи лашкаре аз чанд ҳазор сарбозро меномиданд<ref>{{книга |автор= Ноҷӣ, Муҳаммадризо |заглавие= Фарҳангу тамаддуни исломӣ дар қаламрави Сомониён |ответственный= |ссылка= |место= Теҳрон |издательство= Амири Кабир |год= 1386 |том= |страниц= 904 |страницы= 252 |isbn= 964-00-1086-3|ref= http://libisbn.ru/Farhang-va-tamaddun-i-Islami-dar-qalamraw-i-Samaniyan--or--cnivishtah-i-Muhammad-Riza-Naji/1/bibgjha}}</ref>. Дар садаҳои миёна фармондеҳи 5 ҳазор сарбозро «''панҷҳазорӣ''» ({{lang-fa|'''پنج‌هزاری'''}}) низ мегуфтанд<ref name="Фарҳанги тафсирӣ" />.

Истилоҳи «''гунд''» дар нахустин садаҳои исломӣ бо истилоҳи «''[[лашкар]]''» ({{lang-pal|''laškar''}}) ҷойгузин шуда, ки пеш аз ислом ҳам ба кор мерафтааст. Ин истилоҳ дар забони {{lang-ps|«'''غونډ'''»}} [''ғунд''] гашта ва [[ҳанг]] дар Нерӯҳои мусаллаҳи Афғонистон чунин номида мешавад<ref>{{книга |автор= Лебедев К.А., Яцевич Л.С., Конаровский М.А. |заглавие= ''Русско-пушту-дари словарь'' |ответственный= |ссылка= |место= Москва|издательство= Русский язык |год= 1989 |том= |страниц= 768 |страницы= 508|isbn= 5-200-00700-3|ref=http://pashtoon.ru/downloads/files/rus-push-dari.pdf}}</ref>.

== Пешина ==

''Гундсолор'' ҳамчун [[дараҷаи низомӣ|мақоми низомӣ]] нахустин бор дар [[сипоҳи Ҳахоманишиён]] (550 – 330 то милод) падид омадаву ''беварабад'' ({{lang-peo|''*baivarapati-''}}) номида мешудаву фармондеҳи [[гунд|''бевара'']] ({{lang-peo|''*baivara-''}}) будааст<ref>''J. Marquart'', Untersuchungen zur Geschichte von Eran I, Göttingen, 1896, p. 19 n. 84</ref>. ''Бевара'' аз 10 [[Ҳанг|''ҳазора'']] ({{lang-peo|''*hazāra-''}}) ташкил мешуд ва 10 000 сарбозро дар бар мегирифт.

''Бевара'' дар сипоҳи [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.|250 то милод]] — [[224]]), ки созмони радабандии даҳдаҳии сипоҳи Ҳахоманишиёнро ба кор гирифта буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref>, ''гунд'' ({{lang-xpr|''gund''}}) ном гирифта ва фармондеҳи он ''гунд-солор'' ({{lang-xpr|''gund-sālār''}}) хонда мешуд<ref>{{Cite web |url=https://the-eye.eu/public/WorldTracker.org/World%20History/Rome%20Byzantine%20Topics/Osprey%20-%20Elite%20110%20-%20Sassanian%20Elite%20Cavalry%20AD%20224-642.pdf |title=''Farrokh, Kaveh''. Sassanian Elite Cavalry AD 224-642. Oxford: Osprey, 2005. ISBN 1841767131. — с. 6—7 |accessdate=2022-01-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20210901005822/https://the-eye.eu/public/WorldTracker.org/World%20History/Rome%20Byzantine%20Topics/Osprey%20-%20Elite%20110%20-%20Sassanian%20Elite%20Cavalry%20AD%20224-642.pdf |archivedate=2021-09-01 }}</ref>.

Дар [[сипоҳи Сосониён]] (224 — 651) низ ҳамин радабандӣ ва номгузорӣ ба кор мерафта, вале ҳар ''гунд'' аз 5 ''[[Ҳанг|дирафш]]'' ({{lang-pal|''drafš''}}) ташкил мешуд, ки ҳар кадоме 1 000 сарбозро дар бар мегирифт<ref>[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Фармондеҳи ''гунд'' дар сипоҳи Сосониён низ ''гундсолор'' ({{lang-pal|''gund-sālār''}}) номида мешуд<ref name="Daryaee">[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 47]</ref>.

Дар паи шикасти шоҳаншоҳии Сосониён аз мусулмонон ва густариши ислом дар Эронзамин, [[Хилофати Араб|арабҳо]] бархе аз истилоҳоти низомии эрониро вом гирифтанд. Чунончи, {{lang-ar|'''عسکر''' [''аскар'']}} аз {{lang-pal|''laškar''}}, {{lang-ar|'''جند''' [''ҷунд'']}} аз {{lang-pal|''gund''}} ва {{lang-ar|'''فیج''' [''файҷ'']}} аз {{lang-pal|''payg''}} (''пиёда'') вом гирифта шудаанд<ref>[https://ia800301.us.archive.org/23/items/AsanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans/Tafazzoli2000SasanianSocietyI.WarriorsIi.ScribesIii.Dehqans.pdf ''Tafazzoli A.'' Sasanian Society. I. Warriors. II. Scribes. III. Dehqāns. N.Y., 2000.]</ref>. 

Бо таваҷҷуҳ ба ин пешинаву корбурд, истилоҳоти «''гунд''» ва «''гундсолор''» барои ҷойгузин кардани вомвожаи русии «''бригада''» (аз {{забон-фр|''brigade''}} < {{забон-ит|brigata}} — ''даста'') ва дараҷаи низомии «''генерал-майор''» (аз {{lang-de|Generalmajor}}) ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаанд<ref>[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.

== Нишонаҳои дараҷаи гундсолорӣ ==
{| style="border:1px solid #8888aa; background-color:#f7f8ff; padding:5px; font-size:95%; margin: 12px 12px 12px 0px;"
|- align="center" bgcolor="#cccccc"
! Нишона
! colspan="5" |[[Акс:Red Army flag (Fictitious).svg|35px|]]<br>[[Артиши Сурх]]
!colspan=4| [[Акс:Red Army Badge.svg|35px|]]<br>[[Артиши Шуравӣ]]
!colspan=2| [[Акс:Roundel_of_Tajikistan.svg|35px|]]<br>[[Артиши Тоҷикистон]]

|- align="center"
| [[Нишонаи гиребон|<br>гиребонӣ]]<br><br>сардӯшӣ
| [[Акс:RKKA 1940 collar OF6 general-mayor.svg|75px]]
| [[Акс:Soviet Air Force MajGen 1943.png|75px]]
| [[Акс:RA A-armor F6MajGen 1943.png|75px]]
| [[Акс:1941гм.png|75px]]
| [[Акс:RKKA 1940 chevron OF6 OF7 OF8 general.svg|50px]]
| [[Акс:CCCP-Army-OF-06 (1943–1955).svg|альт=|121x121пкс]]
| [[Акс:CCCP-Army-OF-06 (1943–1955)-Field.svg|альт=|121x121пкс]]
| [[Акс:RAF A F6MajGen since 2010par.svg|121x121пкс]]
| [[Акс:RAF AF F6MajGen since 2010parade.svg|121x121пкс]]
| [[Акс:Russia-Army-OF-6-2010.svg|121x121пкс]]
| [[Акс:Russia-Airforce-OF-6-2010.svg|121x121пкс]]
|- align="center"
|
| ...<br><small>(1940—1943)</small>
| ...<br><small>(1940—1943)</small>
| ...<br><small>(1940—1943)</small>
| ...<br><small>(1941)</small>
| нишонаи остин <br>(мундир, кител ва <br>пираҳан, шинел)<br><small>(1940—1943)</small>
| сардӯшии<br>Нерӯи заминӣ<br><small>(1943—1955)</small>
| …<br> размӣ<br><small>(1943—1955)</small>
| …<br>ҷашнӣ <br>Нерӯи заминӣ<br><small>(1955—1991)</small>
| …<br> Нерӯи ҳавоӣ<br><small>(1955—1991)</small>
| …<br>Нерӯи заминӣ<br><small>(1993—)</small>
| …<br>Нерӯи ҳавоӣ<br><small>(1993—)</small>
|}
{{clear}}

== Пайвандҳо ==
* [[Нерӯҳои мусаллаҳ]]
* [[Дараҷаи низомӣ]]
* [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон]]

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

{{Дараҷаҳои низомӣ}}

[[Гурӯҳ:Нерӯҳои мусаллаҳ]]
[[Гурӯҳ:Артиш]]
[[Гурӯҳ:Дараҷаҳои низомӣ]]
[[Гурӯҳ:Солорон]]