Дориюши Бузург

Дориюши Бузург
Дориюши Бузург
шоҳаншоҳ
pharaoh[d]
Таваллуд	550 то м.
Даргузашт	486 то м.
Мадфан	Оpомгoҳи Дopиуши Бузург; Нақши Рустам;
Дудмон	Ҳахоманишиён
Падар	Виштосп
Модар	Rhodogune[d]
Ҳамсар	Ҳутусо, Артистуна ва Parmys[d]
Фарзандон	Хашоёршои I, Abrocomes[d], Оршом (писари Дориюш), Гобрий, Artobazanes[d], Ориёбигна, Artazostre[d], Masistes[d], Achaemenes[d] ва Hyperanthes[d]
Эътиқод	маздаясно
Рутба	фармондеҳи кулл[d]
	Парвандаҳо дар Викианбор

Дориюши Бузург, Дориюши I, Дорои I (порсии бостон: 𐎭𐎠𐎼𐎹𐎺𐎢𐏁, Dārayavahuš; 550 то м.^[1] — 486 то м.^[1]) — севумин подшоҳи Ҳахоманишӣ, писари Виштосп, ҳамсари Ҳутусо ва домоди Куруши Бузург.

Вaй соли 522 пеш аз милод бо кумаки хонаводаи ашрофи форсӣ ва куштани муғ Гаумот бар тахт нишаст. Дориюши Бузург пас аз он ки подшоҳии ҳудро бузург кард ба сохтани Порса (Тахти Ҷамшед) оғоз кард.

Шӯриши кишварҳои тобеъ[вироиш | вироиши манбаъ]

Дориюш ҳукмронии худро бо барқарор кардани тамоми имтиезҳои ашрофи форс, ки Гаумата бекор карда буд, оғоз кард. Ин боиси мухолифати шадиди халқҳои тобеи форсҳо шуд. Аввалин шуда эламиҳо ва бобилҳо ба шӯриш бархостанд. Дар Элам Ассина худро подшоҳи Элам эълон кард, аммо ӯро бо занҷир ба назди подшоҳи форс бурданд, ки ӯро ба қатл расонид.

Бобулиен таҳти роҳбарии Нидинту-Бела, ки Худро Навуходоносор, писари Набонид эълон кард, шӯриш карданд. Аллакай 3 октябри соли 522 пеш аз милод, яъне ҳамагӣ чанд рӯз пас аз куштори Гаумата, Нидинту-Бел дар Сиппар, Борсипп ва дигар шаҳрҳои Бобил подшоҳ эътироф шуд. Шӯриши бобилӣ чунон васеъ шуд, Ки Дарий зарур донистааст, ки шахсан ба ҷанг алайҳи онҳо роҳбарӣ кунад. Қушунҳои бобилӣ дар Наздикии Тигр мудофиаро ишғол карданд, ки гузаргоҳҳои дареро муҳофизат мекарданд, Аммо Дарий ҷанговарони худро ба шутурҳо, аспҳо ва пӯстҳои пухта савор карда, Аз тигр шино кард ва бо зарбаи ногаҳонӣ артиши бобилҳоро пароканда кард (рӯзи 24-уми моҳи ассиядия 13 декабри соли 522 то милод). Пас аз 6 рӯз (рӯзи 2 — юми моҳи анамак 18 декабр) дар Наздикии Шаҳри Зазана Дар Ефрат ҷанги дуюми Дарий бо шӯришиен рух дод. Бобилҳо дубора шикаст хӯрданд, қисми зиеди артиши онҳо ба даре фишор оварда шуда, ба об партофта шуданд. Нидинту-Бел гурехт ва дар Бобил паноҳ бурд. Дарий шаҳри шӯриширо забт кард. Нидинту-Бел ва 48 роҳбари дигари шӯриш ба қатл расонида шуданд. Эҳтимол Аст, Ки Нидинту-Бел дар ҳақиқат писари Набонид буд, ки пас аз асирӣ ҳамагӣ 17 сол гузашт. Дар рельефи Бехистон Нидинту-Бел ҳамчун одами пир тасвир шудааст. Дарий низ аз таваҷҷӯҳ маҳрум нест, ки Пас аз асир гирифтани Нидинту-Бела, ӯ онро ба мардум нишон надод, тавре ки одатан бо худсароне, ки худро намояндаи сулолаҳои қадим медонистанд, рафтор мекард

Дар бораи шӯриши бобилӣ Геродот низ сухан меронад, Аммо онро ба замони дертар нисбат медиҳад ва ҷузъиетеро нақл мекунад, ки бо ҳикояи навиштаҷоти Бехистон мувофиқат намекунад. Бобулиен хеле сахтгиранд. Онҳо аксари занонро мисли даҳони зиедатӣ мекушанд; Дарий бист моҳ Бобилро бесамар муҳосира мекунад, танҳо таҳқири муҳосирашудагонро аз сар мегузаронад. Намунаи Кир (гузаронидани даре) низ кумак намекунад ва Бобил танҳо бо фидокории Зопир, ки худро осеб дидааст ва гӯе аз интиқоми Дарий, ки ӯро захмӣ кардааст, ба душманон гурехтааст, меафтад ва сипас, фармондеҳи бобилӣ шуда, шаҳрро ба Дарий супурд. Охирин қалъаҳои Бобилро вайрон мекунад, се ҳазор бобилро ба қатл мерасонад ва боқимондаро маҷбур мекунад, ки бо занони бегона издивоҷ кунанд, зеро онҳо худро нобуд карданд. Зопир барои садоқати худ сатрапи Бобил таъин карда мешавад. Дар ин ҷо ривояти оилавӣ инъикос ефтааст, Ки Геродот Аз суханони Зопир, набераи Он қаҳрамони Зопир, сатрапи Бобил, ки ба юнониҳо гурехтааст, навиштааст. Аммо барои вақти муҳосираи тӯлонии Нишондодаи Геродот мо чорчӯбаи мувофиқи хронологӣ надорем.

Гарчанде ки навиштаҳои аз ҷониби худсаро гузошташуда боқӣ намондаанд, аммо нишонаҳои шӯришро дар якчанд шартномаҳои идораи бонкии Эгиби ва писарон дидан мумкин аст. Онҳо бо номи «Навуходоносор, подшоҳи Бобил» ва номи шоҳидон — писарони Эгиби, ки бо онҳое, ки дар шартномаҳои Замони Камбис, Лжебардия ва Дарий имзо кардаанд, якхела мебошанд, қайд карда шудаанд, аз ин рӯ наметавонанд ба Замони Набуходоносори БУЗУРГ II тааллуқ дошта бошанд. Соли оғози салтанати Навуходоносори III бо имзои Итти-Мардук-балату писари Эгиби аз 10-уми моҳи 7-ум то 21-уми моҳи 9-ум таърихи дода шудааст, аз ин рӯ, салтанати Худсаро Нидинту-Бела на бештар аз 3 моҳ идома ефт. Ғайр аз он, лавҳае ефт шуд, ки ба 6-уми моҳи 10-уми «оғози салтанати Дарий» (22 декабри соли 522 то милод) тааллуқ дорад; аз ин рӯ, пас аз чор рӯзи ҷанги Зазан, Бобил дар дасти Дарий буд ва муҳосираи тӯлонӣ ғайриимкон аст.

Эзоҳ[вироиш | вироиши манбаъ]

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 https://www.britannica.com/biography/Darius-I
↑ Любкер Ф. Darius (рус.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 372—373.
↑ Любкер Ф. Hystaspes (рус.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 651.
↑ Union List of Artist Names (ингл.) — 2014.

[_7553e6fa1866dbd7-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 https://www.britannica.com/biography/Darius-I

[_e65136ae629010a6-2] Любкер Ф. Darius (рус.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 372—373.

[_69c80b53b7139730-3] Любкер Ф. Hystaspes (рус.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 651.

[_166a7f7eed0ca592-4] Union List of Artist Names (ингл.) — 2014.

[1]

[2]

[3]

[4]