Нематодаҳо
| Нематодаҳо | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Heterodera glycines (патоген сои) | ||||||||||||
| Табақабандии илмӣ | ||||||||||||
|
ХАТО: шаблони орояшинохтӣ нест. Параметрҳои parent ва rangро пур кунед.
|
||||||||||||
| Номи байнулмилалии илмӣ | ||||||||||||
| Nematoda Rudolphi, 1808 | ||||||||||||
| Мутародифот | ||||||||||||
|
||||||||||||
| Синфҳо | ||||||||||||
| ||||||||||||
Нематодаҳо ё лӯндакирмҳо (лот. Nematoda) — синфи кирмҳо аз типи нахустковокҳо. Қариб 500 ҳазор намудашон дар тамоми дунё паҳн шудаанд. Дарозии танашон аз якчанд ҳиссаи мм то 8,5 метр мешавад.
Сохт
[вироиш | вироиши манбаъ]Шакли баданашон хеле гуногун (дукшакл, ришташакл ё курашакл) аст. Танаи нематодаҳо аз берун бо кутикулаи ҳалқашакл ё суфтаи мӯякдор пӯшида шудааст. Дар зери кутикулаи эпителии якқабата гиподерма ва дар зери гиподерма бошад, мушакҳои соматӣ мавҷуд аст. Рӯдаи нематодаҳо шакли устувонаро дорад (дар баъзе намудҳояшон тахфиф шудааст). Системаи асабашон аз ҳалқаи наздигулу ва 6 танаи асаб иборат аст. Системаҳои нафасу гардиши хун надоранд. Нематодаҳо одатан ҷудоҷинса буда, фақат баъзе намудашон хунасо мебошанд. Нематодаҳои нарина аз нематодаҳои модина хурдтар мешаванд. Барои баъзе нематодаҳо диморфизми ҷинсӣ хос аст.
Ҳаёт
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар нематодаҳои авлоди Syngamus (паразитҳои трахеяи паррандаҳо) нарина ба модина часпидааст. Дар баъзе нематодаҳои дигар бошад (масалан, Trichosomoides crassi cauda), нарина дар роҳҳои ҷинсии модина зиндагӣ мекунад. Нематодаҳо ҳайвонҳои тухмгузор, баъзан зиндазоянд. Нематодаҳои ғайрипаразит дар хушкӣ, обҳои ширину шӯр озод ҳаёт мегузаронанд. Намудҳои дар рустанӣ, ҳайвонот ва одам паразитикунандаи нематодаҳо низ мавҷуданд. Ғизои нематодаҳо ғайрипаразит бактерияҳо, обсабзҳо, детрит ва ғайра мебошанд. Дар байни онҳо Нематодаҳои дарранда низ ҳастанд. Баъзе нематодаҳо ҳаёти анаэробӣ (бе оксиген) мегузаронанд. Нематодаҳои паразит боиси ба вуҷуд омадани бемориҳои вазнин (Касалиҳои нематодии растаниҳо, Нематодозҳо, Гелъминтозҳо, Трихинеллёз ва ғайра) мегарданд.
Дар Тоҷикистон
[вироиш | вироиши манбаъ]Дар Тоҷикистон дар ҳайвонҳои ширхӯр қариб 60 (трихоцефалидҳо, телязияҳо, диктиокаулҳо, онҳоцеркҳо ва ғайра), аз ҷумла дар одам қариб 10 (аскаридаҳо, гиҷҷа, мӯяксарҳо, анкилостомаҳо ва ғайра), дар паррандаҳо қариб 200 (спируратҳо, филяриидҳо, оксиуратҳо ва ғайра) ва дар рустаниҳо қариб 100 намуди нематодаҳои паразит ба қайд гирифта шудаанд.
Илме, ки нематодаҳоро меомӯзад, нематодология номида мешавад.
Эзоҳ
[вироиш | вироиши манбаъ]Адабиёт
[вироиш | вироиши манбаъ]- Основы нематодологии, том 1—22, 1949—71;
- Парамонов А. А., Основы фитогельминтологии, том 1—3, Москва, 1962—70;
- Шульц Р. С., Гвоздев Е. В., Основы общей гельминтологии, том 1—9, Москва, 1970—76.
Сарчашма
[вироиш | вироиши манбаъ]- Энциклопедияи Советии Тоҷик : [дар 8 ҷ.] / сармуҳаррир А. С. Сайфуллоев. — Д. : СИЭСТ, 1978—1988.