Дидани манбаъи ЮНЕСКО

{{Созмон}}
[[Акс:Paris View from the Eiffel Tower first floor École Militaire.jpg|thumb|шаҳри [[Порис]] [[Франсия|Фаронса]]]]
'''ЮНЕСКО''' ({{lang-en|UNESCO}}), '''Созмони омӯзишӣ, илмӣ ва фарҳангии Милали Муттаҳид'''; '''Идораи илму фарҳанги Созмони Милали Муттаҳид''' ({{lang-en| United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization}}<ref>{{Cite web|title=UNESCO|url=https://en.unesco.org/|website=UNESCO|accessdate=25 September 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130925093242/http://en.unesco.org/|archivedate=25 September 2013}}</ref>) — як созмони тахассусии [[Созмони Милали Муттаҳид]], ки бо ҳадафи кумак ба «эҷоди сулҳ, решакан кардани фақр, тавсеъаи пойдор ва гуфтугӯи байнифарҳангӣ аз тариқи омӯзиш, улум, фарҳанг, иртиботот ва иттилоот» ба вуҷуд омадааст<ref>{{Cite web|url=http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/introducing-unesco/|title=Introducing UNESCO|publisher=UNESCO|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110818121902/http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/introducing-unesco|archivedate=18 August 2011|accessdate=8 August 2011}}</ref><ref name="history">{{Cite web|url=http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/history/|title=UNESCO history|publisher=UNESCO|accessdate=23 April 2010|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100409011030/http://www.unesco.org/new/en/unesco/about-us/who-we-are/history/|archivedate=9 April 2010}}</ref> ва ҷонишини Кумитаи байнулмилалии ҳамкории андешамандонаи [[Ҷомеъаи Милал]] аст<ref name="intellectualcooperation">{{Cite book|last=Grandjean|first=Martin|date=2018|title=Les réseaux de la coopération intellectuelle. La Société des Nations comme actrice des échanges scientifiques et culturels dans l'entre-deux-guerres|trans-title=The Networks of Intellectual Cooperation. The League of Nations as an Actor of the Scientific and Cultural Exchanges in the Inter-War Period|url=https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-01853903/document|location=Lausanne|publisher=Université de Lausanne|accessdate=5 April 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180912022034/https://tel.archives-ouvertes.fr/tel-01853903/document|archivedate=12 September 2018}} ([http://www.martingrandjean.ch/the-networks-of-intellectual-cooperation/ English summary] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190322103701/http://www.martingrandjean.ch/the-networks-of-intellectual-cooperation/|date=22 March 2019}}).</ref>.

== Таърих ==
Низомномаи ЮНЕСКО [[16 ноябр]]и [[соли 1945]] дар Конфронси [[Лондон]] қабул карда шудааст. Он фаъолияти худро баъд аз ба нигоҳдорӣ супоридани санадҳо аз тарафи 20 давлат, ноябри соли [[1946]] оғоз намуд. Дар айни замон аъзои ин ташкилот аз 193 давлат иборат аст. ЮНЕСКО — ташкилотест, ки дар низомаи [[Созмони Милали Муттаҳид]] дарҷ гардида, барои кори сулҳ ва паст кардани ҳолатҳои муноқишавӣ ҳамкориро байни халқҳо бо воситаи илм, маориф ва фарҳанг пеш мебарад. Сардафтари ЮНЕСКО аз [[5 ноябр]]и [[соли 1958]] дар шаҳри [[Порис]] ([[Фаронса]]) ҷойгир шудааст. Дар уҳдаи он 67 бюро ва зерсохтор, ки дар бисёр қисми ҷаҳони ҷойгир шудааст, вуҷуд дорад.
Бо мақсади ҷорӣ намудани ҳадафи худ ЮНЕСКО 5 вазифаи асосиро иҷро менамояд, аз ҷумла:
* озмоишгоҳи ақидаҳо
* коркарди меъёрҳои байналмилалӣ
* манбаи ахборотӣ
* баланд бардоштани иқтидори кадрии давлатҳои аъзо
* ҳамоҳангсозии ҳамкориҳои байналмилалӣ
Ҳайати ЮНЕСКО аз се қисм иборат аст:
# Конференсияи Генералии давлатҳои аъзо, ки мақомоти олии идоракунандаи ЮНЕСКО ба ҳисоб меравад ва одатан дар ду сол як маротиба ҷамъ мешаванд. Мувофиқи қоидаи Конференсияи Генералӣ ҳар як давлатҳои аъзо соҳиби як овоз мебошанд, барнома ва буҷаи ташкилотро Конференсияи Генералӣ тасдиқ менамояд.
# Шӯрои иҷрокунанда дар ҳайати худ 58 намояндаи давлатҳои аъзоро дорад, ки ҷаласаи онҳо дар як сол ду маротиба баргузор мегардад. Он ба сифати мақомоти маъмурӣ баромад карда ҷиҳати тайёрии кори Конфронсияи Генералӣ фаъолият менамояд.
# Котибот мақомоти иҷрокунандаи ташкилот ба ҳисоб меравад. Бо роҳбарии Дабири Кулл, ки ба мўҳлати 6-сол интихоб мешавад, котибот баҳри татбиқи барномаҳое, ки аз тарафи давлатҳои аъзо қабул карда шудааст машғул мебошад. Даҳумин Дабири Кулли ЮНЕСКО дар таърихи Созмон ин Ирина Бокова мебошад, ки моҳи октябри соли 2009 ба ин вазифа интихоб карда шуд.<ref>[http://www.unesco.tj/tg/index/index/pageId/126/ Таърихи ЮНЕСКО]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>

== Кишварҳои узви ЮНЕСКО ==
{| class="standard sortable"
!Кишвар
!Пазируфтан
!{{comment|МҶ|Мероси ҷаҳонӣ}}
!{{comment|ЗЗ|Захирагоҳи зисткура}}
!{{comment|ҲҶ|Ҳофизаи ҷаҳонӣ}}
!{{comment|МФҒ|Мероси фарҳангии ғайримоддӣ}}
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Австралия}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Австрия}}
|13.08.1948
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Озарбойҷон}}
|03.06.1992
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Албания}}
|16.10.1958
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Алҷазоир}}
|15.10.1962
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ангола}}
|11.03.1977
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Андорра}}
|20.10.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Антигуа ва Барбуда}}
|15.07.1982
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Аргентина}}
|15.09.1948
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Арманистон}}
|09.06.1992
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Афғонистон}}
|04.05.1948
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Боҳомо}}
|23.04.1981
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бангладеш}}
|27.10.1972
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Барбадос}}
|24.10.1968
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Баҳрайн}}
|18.01.1972
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Беларус}}<ref name="ussr" group="эзоҳ">Дар соли 1954, ҷудо аз [[ИҶШС]], ''[[ҶШС Укройн]]'' ва ''[[ҶШС Беларус]]'' дар Юнеско пазируфта шуданд.</ref>
|12.05.1954
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Белиз}}
|10.05.1982
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Белгия}}
|29.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бенин}}
|18.10.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Булғористон}}
|17.05.1956
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Боливия}}
|13.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Босния ва Ҳерсеговина}}
|02.06.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ботсвана}}
|16.01.1980
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бразилия}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бруней}}
|17.03.2005
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Буркина-Фасо}}
|14.11.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бурунди}}
|16.11.1962
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Бутон}}
|13.04.1982
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Вануату}}
|10.02.1994
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Маҷористон}}
|14.09.1948
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Венесуэла}}
|25.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ветнам}}
|06.07.1951
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Габон}}
|16.11.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Гамбия}}
|01.08.1973
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Гурҷистон}}
|07.10.1992
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Олмон}}
|11.07.1951
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Гана}}
|11.04.1958
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Юнон}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Гренада}}
|17.02.1972
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Дания}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ҷибути}}
|31.08.1989
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Доминика}}
|09.01.1979
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ҷумҳурии Доминикан}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|ҶД Конго}}
|25.11.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Миср}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Қазоқистон}}
|02.03.1992
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Камбоҷа}}
|03.07.1951
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Камерун}}
|11.11.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Канада}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Кабо-Верде}}
|15.02.1978
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Кипр}}
|06.02.1961
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Чин}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|ҶХДК}}
|18.10.1974
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Колумбия}}
|31.10.1947
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Коморҳо}}
|22.03.1977
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ҷумҳурии Конго}}
|24.10.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Коста-Рика}}
|19.05.1950
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Кот-д'Ивуар}}
|27.10.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Куба}}
|29.08.1947
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |''{{парчамбандӣ|Ҷазираҳои Кук}}''
|25.10.1989
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |''{{парчамбандӣ|Давлати Фаластин}}''
|31.10.2011
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Русия}}<ref name="ussr" group="эзоҳ" />
|12.05.1954
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Салвадор}}
|28.04.1948
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Тувалу}}
|21.10.1991
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Таиланд}}
|01.01.1949
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Тонга}}
|29.09.1980
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Тоҷикистон}}
|06.04.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Тунис}}
|08.11.1956
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Туркманистон}}
|17.08.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Туркия}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Украина}}<ref name="ussr" group="эзоҳ" />
|12.05.1954
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Уганда}}
|09.11.1962
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Узбакистон}}
|26.10.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Уругвай}}
|08.11.1947
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Фиҷи}}
|14.07.1983
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Филиппин}}
|21.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Финляндия}}
|10.10.1956
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Фаронса}}
|04.11.1946
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Хорватия}}
|01.06.1992
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|ҶАМ}}
|11.11.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Чад}}
|19.12.1960
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Чехия}}
|22.02.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Чили}}
|07.07.1953
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Черногория}}
|01.03.2007
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Суис}}
|28.01.1949
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Суэд}}
|23.01.1950
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Шри-Ланка}}
|14.11.1949
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Эквадор}}
|22.01.1947
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Гвинеяи Экваторӣ}}
|29.11.1979
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Эритрея}}
|02.09.1993
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Эстония}}
|14.10.1991
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Эфиопия}}
|01.07.1955
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Судони Ҷанубӣ}}
|27.10.2011
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|ҶАҶ}}
|12.12.1994
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ямайка}}
|07.11.1965
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Ҷопон}}
|02.07.1951
|
|
|
|
|- align="center"
| align="left" |{{парчамбандӣ|Латвия}}
|14.10.1991
|
|
|
|
|- align="center"
|}
'''Эзоҳ ба ҷадвал:''' {{эзоҳ|group=эзоҳ}}

== ЮНЕСКО дар Тоҷикистон ==
{{мақолаи асосӣ|Феҳристи мероси ҷаҳонии ЮНЕСКО дар Тоҷикистон}}
* [[Феҳристи миллии мероси фарҳанги ғайримодии халқи тоҷик]]
Ҷумҳурии Тоҷикистон [[6 апрел]]и [[соли 1993]] ба узвияти созмони мазкур пазируфта шуда, худи ҳамон сол Комиссияи миллии Ҷумҳурии Тоҷикистон оид ба корҳои ЮНЕСКО дар Вазорати корҳои хориҷӣ таъсис дода шуд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Пайвандҳо ==
{{commons|United Nations}}
* [http://www.un.org/russian/ Сомонаи расмии СММ ба забони русӣ]
* [http://www.untj.org/Сомона расмии намояндагии СММ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон ]{{Пайванди мурда|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* [http://www.un.org/russian/basic/aboutun.htm Маълумоти умумӣ ба забони русӣ]
* [http://www.un.org/russian/basic/memberstates.htm Мамалакаӣҳои аъзои СММ ба забони русӣ]
* [http://www.un.org/russian/news/ Хабар ба забони русӣ]
{{Созмони Милали Муттаҳид}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:ЮНЕСКО| ]]
[[Гурӯҳ:Созмони Милали Муттаҳид]]