Jump to content

Ҷанги дуюми Қарабоғи Кӯҳӣ

Мавод аз Википедиа — донишномаи озод
(Тағйири масир аз Vətən müharibəsi)
Ҷанги дуюми Қарабоғи Кӯҳӣ
Нигора
Кишвар
Макони кунунӣ
Пеш аз July 2020 Armenian–Azerbaijani clashes[d]
Замони вуқуъ 2020
Замони оғоз 27 сентябр 2020
Замони поён 10 ноябр 2020
Бо ҳузури Azerbaijani Armed Forces[d], Artsakh Defense Army[d] ва Armenian Army[d]
Ба далели July 2020 Armenian–Azerbaijani clashes[d]
Тасвири нақшаи мавқеият
Montage image
Гурӯҳи вобаста Category:People of the Second Nagorno-Karabakh War[d]
 Парвандаҳо дар Викианбор

Даргирии низомӣ дар Қарабоғи Кӯҳӣ (сентябр — ноябри соли 2020), бо номи расмии «Ҷанги Ватанӣ»[1][2] (озарбойҷонӣ: Vətən müharibəsi) ва «Ҷанги дуюми Қарабоғ»[2] (озарбойҷонӣ: İkinci Qarabağ müharibəsi)[3] дар Озарбойҷон, ва дар Арманистон ваҶҚК «Ҷанги дуюми Артсах» (арманӣ. Արցախյան երկրորդ պատերազմ) ва «Ҷанги Ватанӣ»[4][5] (арманӣ. Հայրենական պատերազմ) — ҷангҳои густарда байни нерӯҳои мусаллаҳи Озарбойҷон аз як сӯ ва воҳидҳои мусаллаҳи Ҷумҳурии эътирофнашудаи Қарабоғи Кӯҳӣ (ҶҚК) ва аз тарафи дигар Арманистон[6], ки аз охири охири сол дар ин минтақа тӯлонитарин ва хунрезтарини қисми ҷанги Қарабоғ дар соли 1994 шуд.

Ҳамлаи нерӯҳои Озарбойҷон бо истифодаи густурдаи авиатсия, мошинҳои зиреҳпӯш, артиллерия ва ҳавопаймоҳои низомӣ субҳи 27 сентябр оғоз ёфт. Тибқи иттилои Вазорати мудофиаи Озарбойҷон, сухан дар бораи амалиёти зидди ҳамлаи "мушти оҳанин"[7] (озарӣ. "Dəmir yumruq" əməliyyatı) меравад[8], ки дар посух ба тирборони чандин маҳаллаи Озарбойҷон аз ҷониби Арманистон оғоз ёфт.[9]

Ҷангҳо дар ду самт — дар шимол ва ҷануби Қарабоғ ҷараён доштанд.  Дар шимол Корпуси 1-уми артиш таҳти фармондеҳии генерал-майор Ҳикмат Ҳасанов, дар ҷануб — ду гурӯҳи низомӣ таҳти фармондеҳии генерал-лейтенант Ҳикмат Мирзоев ва генерал-майор Майс Бархударов амал мекарданд[10].  Дар марҳилаи аввал ҷангҳои шадидтарин дар самти Ҳадрут — Ҷабраил, дар водии дарёи Аракс, ки ҳамчун сарҳади табиии Озарбойҷон ва Эрон хидмат мекунад, мубориза мебурданд[11].  Нуқтаи гардиш дар муноқиша пас аз он ба вуқӯъ пайваст, ки Озарбойҷон тавонист Ҷебраилро дар аввали моҳи октябр ба даст орад.  Пас аз чанд рӯз, Ҳадрут — шаҳраки калоне, ки дар қаламрави Қарабоғи Кӯҳӣ ҷойгир аст, афтод. Бо суқути Ҳадрут пешравии сарбозони Озарбойҷон суръат гирифт. Артиши Озарбойҷон назорат бар шаҳрҳои Физулӣ, Зангелан, Губадлиро ба роҳ монд. Ҳадафҳои минбаъдаи ҳамлаи Озарбойҷон шаҳри Лачин буданд, ки тавассути шоссе Шуша ва Степанакертро бо Арманистон мепайвандад, инчунин худи шаҳри Шуша. Амалиёти ҷангӣ пас аз он ишғол шуд, ки сарбозони Озарбойҷон шаҳри Шушаро ​​забт карданд[10] ва изҳороти оташбас пас аз он ба имзо расид.

Ҳарду ҷониб дар бораи талафоти зиёд дар байни низомиён ва шаҳрвандон хабар доданд.[12]  Дар Арманистон ва Ҷумҳурии Қарабоғи Кӯҳӣ вазъияти ҳарбӣ ва сафарбаркунии умумӣ эълон карда шуд[13].  Дар саросари Озарбойҷон низ вазъи ҳарбӣ эълон карда шуд ва дар як қатор минтақаҳо соати комендантӣ ҷорӣ карда шуд.  28 сентябр Арманистон тарк кардани ҳама мардони захираи сафарбариро аз 18 боло тарк кард ва Озарбойҷон қисман сафарбариро эълон кард.[14][15]

Туркия ба Озарбойҷон кумаки сиёсӣ ва низомӣ расонида, онро бо таҷҳизоти ҳарбӣ таъмин намуд ва, ба гуфтаи як қатор расонаҳо, мушовирон ва инструкторон.[16][17]  Тибқи як қатор манбаъҳо, бо кумаки Туркия зархаридони суриягӣ аз гурӯҳҳои мусаллаҳи тарафдори турк фавран пеш аз оғози амалиёти ҷангӣ ба Қарабоғ фиристода шуданд[18].  Тавре Би-би-сӣ қайд кард, ҳарчанд Арманистон ба таври расмӣ дар ҷанг ширкат накард, аммо Арманистон ва Қарабоғи Кӯҳӣ, ҳадди аққал аз ҷиҳати низомӣ, воқеан як бутун буданд.  Дар канори СММ, инчунин иштироки ихтиёриёни арманӣ аз Фаронса, Лубнон, Сурия ва кишварҳои Амрикои Лотинӣ сабт карда шуд.

Бисёр қудратҳои ҷаҳонӣ ва созмонҳои байналмилалӣ низоъро шадидан маҳкум карданд ва аз ҳарду ҷониб даъват карданд, ки шиддатро коҳиш диҳанд ва фавран музокироти созандаро аз сар гиранд.

Бо кумаки ҳамсарони Гурӯҳи Минскии САҲА дар минтақаи низоъ се маротиба оташбас барои табодули асирони ҳарбӣ ва ҷасади мурдаҳо эълон карда шуд, аммо ҳар дафъа ҷонибҳо якдигарро айбдор мекарданд вайрон кардани оташбас ва амалиёти ҷангӣ аз сар гирифта шуд[19][20][21][22].

10 ноябри соли 2020 Изҳороти муштараки Президенти Ҷумҳурии Озарбойҷон, Сарвазири Ҷумҳурии Арманистон ва Президенти Федератсияи Русия дар бораи оташбаси комил ва ҳама гуна ҷангҳо дар минтақаи Қарабоғи Кӯҳӣ интишор карда шуд, низоъ аз соати 00:00 ба вақти Маскав 10 ноябри соли 2020 хотима ёфт. Созишнома дар бораи сулҳи Қарабоғи Кӯҳӣ, ки онро Арманистон, Озарбойҷон ва Русия имзо кардаанд, вуруди нерӯҳои сулҳи Русия, хуруҷи нерӯҳои Арманистон аз минтақаҳои ҳамшафати Қарабоғ ва тарк кардани як қисми қаламрави Қарабоғ, аз ҷумла шаҳри Шуша, таҳти назорати Озарбойҷон пешбинӣ шуда буд.

Эзоҳ

[вироиш | вироиши манбаъ]
  1. ↑ Ильхам Алиев обратился к народу 1 декабря 2020
  2. ↑ 2.0 2.1 Ильхам Алиев и первая леди Мехрибан Алиева побывали в освобожденном от оккупации городе Агдам
  3. ↑ Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Müdafiə Nazirliyinin Mərkəzi Komanda Məntəqəsində operativ müşavirə keçirilib
  4. ↑ «Մեկնում եմ առաջնագիծ՝ իմ բաժին մարտը մղելու». Արայիկ Հարությունյան(арм.). «Ազատ Եվրոպա/Ազատություն» ռադիոկայան. 1 феврали 2021 санҷида шуд.
  5. ↑ #ՀԱՂԹԵԼՈՒԵՆՔ. Սա հայրենական սուրբ պատերազմ է. Արայիկ Հարությունյան(арм.). www.1lurer.am. 1 феврали 2021 санҷида шуд.
  6. ↑ Война в Карабахе, первая неделя: новая роль Турции и решимость Азербайджана(рус.), BBC News Русская служба. Проверено 14 июли 2021.
  7. ↑ Официальный сайт президента Азербайджанской Республики - НОВОСТИ » Мероприятия(рус.). ru.president.az. 14 июли 2021 санҷида шуд.
  8. ↑ Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - XƏBƏRLƏR » Tədbirlər(озарб.). president.az. 14 июли 2021 санҷида шуд.
  9. ↑ Конфликт Армении с Азербайджаном. Что важно знать(рус.). РБК. 14 июли 2021 санҷида шуд.
  10. ↑ 10.0 10.1 Почему Азербайджан выиграл войну в Карабахе? Отвечают военные эксперты(рус.). BBC News Русская служба (11 ноябри 2020). 14 июли 2021 санҷида шуд.
  11. ↑ "Дальше - война". Мертвые города и жизнь ӯ линии фронта в зоне карабаҳского конфликта(рус.), BBC News Русская служба. Проверено 14 июли 2021.
  12. ↑ Fighting erupts between Armenia, Azerbaijan over disputed region(англ.). www.aljazeera.com. 14 июли 2021 санҷида шуд.
  13. ↑ Армения объявляет военное положение и мобилизацию в Нагорном Карабахе(англ.). U.S. News & World Report (27 September 2020). 27 сентябри 2020 санҷида шуд.
  14. ↑ В Азербайджане объявили частичную мобилизацию(рус.). РИА Новости (28 сентябри 2020). 29 сентябри 2020 санҷида шуд.
  15. ↑ В Азербайджане объявили частичную мобилизацию(рус.). РБК. 29 сентябри 2020 санҷида шуд.
  16. ↑ Girard, Renaud. Que cherche Erdogan dans le Caucase? (5 octobre 2020).
  17. ↑ Война в Карабахе, первая неделя: новая роль Турции и решимость Азербайджана (04.10.2020).
  18. ↑ Cookman, Liz. Syrians Make Up Turkey’s Proxy Army in Nagorno-Karabakh (5 октябри 2020).
  19. ↑ Война в Карабахе, день 16-й: умозрительное перемирие и 96 погибших ӯ армян
  20. ↑ Армения и Азербайджан обвинили друг друга в нарушении перемирия (18 октябри 2020).
  21. ↑ Ильхам Алиев: Худаферин - наш! (18 октябри 2020).
  22. ↑ Армения: карабаҳские силы подбили четыре танка ВС Азербайджана (18 октябри 2020).
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Ҷанги_дуюми_Қарабоғи_Кӯҳӣ&oldid=1269706"