Дидани манбаъи Байкал

{{дигар маъноҳо}}
{{Кӯл
 |Название                = Байкал
  |Национальное название  = bxr/Байгал далай
 |Изображение             = Olchon Shaman Rock.jpg
  |Подпись изображения    = Шаман-скала на острове [[Ольхон]]
 |Координаты              = 53.2167/107.75
  |CoordScale             = 5000000
 |Страна                  = Россия
  |Регион                 = Бурятия/Иркутская область
 |Высота над уровнем моря = 456—457
 |Длина                   = 636
 |Ширина                  = 79,5
 |Площадь                 = 31722
 |Объём                   = 23615
 |Длина береговой линии   = 2000
 |Наибольшая глубина      = 1642
  |Средняя глубина        = 744,4
 |Тип минерализации       = 
  |Солёность              = 0,120 ‰<ref name="Галазий Г. И. Байкал в вопросах и ответах">{{книга | автор = Галазий Г. И. | заглавие = Байкал в вопросах и ответах | ссылка = http://az-kozin.narod.ru/kniga_o_baikale.html | издание = | место = | издательство = | год = 1989 | страниц = | серия = | isbn = | тираж = }}</ref>
 |Прозрачность            = 40
 |Площадь водосбора       = 571000
  |Впадающие реки         = Селенга/Верхняя Ангара/Баргузин (река)
  |Вытекающие реки        = Ангара
|Вставка = {{ЮНЕСКО
 |Официальное название = 
 |Название                = 
 |Тип                  = природный
 |Критерии             = vii, viii, ix, x
 |ID                   = 754
  |Регион                 = 
 |Включение            = 1996
}}
 |Позиционная карта       = Россия Иркутская область
 |Позиционная карта 1     = Россия Бурятия
}}

'''Байка́л''' ({{lang-bxr|Байгал далай}}, бойкӯл яъне кӯли бой) — кӯле дар [[Русия]], дар ҷануби [[Сибири Шарқӣ]], ҳудуди Бурятистон ва [[вилояти Иркутск]].

== Ҷуғрофиё ==
Сатҳаш 31,5 ҳазор км². Тӯлаш 636 км, бараш, ба ҳисоби миёна, 48 км, ҷойи аз ҳама сербараш қариби 80 км. Кӯли жарфтарини дунё, ҷойи аз ҳама амиқаш дар мобайни кӯл 1620 м. Ҳаҷми об 23000 км3. Қариб 20%-и захираи оби ширин (бенамак)-и ҷаҳонро ташкил медиҳад. Масоҳати ҳавзааш қариб 600 ҳазор км². Ба Байкал 336 дарёву дарёчаҳо мерезанд (аз ҷумла, Селенга, Баргузин, Ангараи Боло), аз он фақат дарёи Ангара ҷорӣ шуда, ба дарёи Енисей мерезад. 27 ҷазира дорад, ки калонтаринашон Олхон (қариб 730 км²) ва Ушканийи Калон (9,4 км²)-анд. Дар баландии 456 м аз с. б. ҷойгир буда, аз чор тараф қаторкӯҳҳо иҳота кардаанд, ки баландиашон то 2800 м мерасад. Халиҷҳои калонтарини Байкал — Баргузин ва Чувиркуй. Обаш фавқулода шаффоф (то 40 м), миқдори умумии намакаш аз 150 мг/л зиёд нест.

== Иқлим ==
Иқлими атрофи кӯл континентӣ — зимистонаш хунук (ҳарор. миёнаи ҳавои янв. — февр. тақр. −19°С), тобистонаш гарм (моҳи авг. то +20°С). Олами ҳайвоноту набототаш ғанӣ буда, қариб 2600 навъро ташкил медиҳад. Зиёда аз 50 навъ моҳӣ дошта, дар ҳудуди он асосан, омул, хариус, ленон, таймен шикор мекунанд. Байкал кӯли киштигард буда, дар атрофаш корхонаҳои коғаз, киштисозӣ, истихроҷи маъдан, консерваи моҳӣ фаъолият доранд. Дар соҳилаш шаҳрҳои Слюдянка, Байкалск, Байкали Шимолӣ, Бабушкин ҷойгиранд. Байкал минтақаи муҳимми сайёҳию фароғатӣ мебошад. Дар асоси чашмаҳои гарм (43-53°С) осоишгоҳҳои балнеологии Горячинси ва Хонус амал мекунанд, ки барои муолиҷаи узвҳои ҳаракат, силсилаи асаб, пӯст, узвҳои занона ва ғ. муфиданд. Дар гирду атрофи Байкал боғҳои миллӣ ва мамнӯъгоҳҳо мавҷуданд, ки ба рӯйхати иншооти Мероси умумиҷаҳонии ЮНЕСКО («Кӯли Байкал») ворид гардидаанд.

== Эзоҳ ==
{{эзоҳ}}

== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|Байкал|2|266}}

== Пайвандҳо ==
{{Навигатсия
 |Тема         = Байкал
 |Викисловарь  = Байкал
 |Викиучебник  = 
 |Викицитатник = 
 |Викитека     = Байкал
 |Викигид      = Озеро Байкал
}}
* {{БРЭ|Байкал|id=1845953|автор=С. И. Шапоренко, М. Н. Шимараев|2|659—661}}
* {{книга|часть=Озеро Байкал (физическая карта, масштаб 1:1 250 000)|заглавие=[[Национальный атлас России]]|ссылка часть=http://национальныйатлас.рф/cd1/248-249.html|место=М.|издательство=Роскартография|год=2004|том=1|страницы=248—249|страниц=496|тираж=3000|isbn=5-85120-217-3}}
* [http://ozerobaikal.info/ озеро Байкал.инфо] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20170802092913/http://ozerobaikal.info/ |date=2017-08-02 }} — информационный сайт о Байкале
* [http://nature.baikal.ru/ Природа Байкала]
* [http://maps.yandex.ru/-/CVvoA0Il Байкал] на сервисе [[Яндекс.Панорамы]]
* [http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/193600 Проект «Озеро Байкал»] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20101014161413/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/193600 |date=2010-10-14 }} // [[Гринпис]]
* [http://www.nhpfund.ru/nominations/baikal.html Объект Всемирного наследия ЮНЕСКО «Озеро Байкал»] на сайте Фонда «Охрана природного наследия»
{{Пайвандҳои беруна|ранг=Русия}}

{{Байкал}}

[[Гурӯҳ:Байкал| ]]
[[Гурӯҳ:Кӯлҳои Русия]]