Дидани манбаъи Космодром

{{Тарҷума}}
{{викисозӣ}}
'''Пойгоҳи кайҳонӣ ё Космодром''' (аз «космос» ва {{Lang-grc|δρόμος}} "ҷои парвоз") — қаламраве, ки дар он маҷмӯи иншоотҳо ҷойгир шудаанд, ки барои нигоҳдорӣ, дар омодагӣ, омодагӣ ба парвоз, барои сар додан ва назорати парвози мушакҳои кайҳонӣ дар макони партоб пешбинӣ шудаанд. <ref name="GOST">ГОСТ Р 53802-2010 Системы и комплексы космические. Термины и определения</ref> {{Rp|п. 2.9}} Ном бо шабеҳи [[Аэродром|фурудгоҳ]] барои [[Ҳавопаймо|ҳавопаймоҳо дода]] шудааст. Одатан, космодромҳо майдони калонро ишғол намуда, дар масофаи аз маҳалҳои сераҳолӣ воқеъ гардидаанд, то ки зинаҳое, ки ҳангоми парвоз аз ҳам ҷудо мешаванд, ба маҳалҳои истиқоматӣ ва ба ҷойҳои ҳамсояи парвоз зарар нарасонанд.

Мавқеи аз ҳама муфиди космодром дар экватор ҷойгир аст, то интиқолдиҳандаи ибтидоӣ тавонад аз энергияи гардиши [[Замин|Замин бештар истифода]] барад. Ракетаи пуркувват, ки аз экватор cap дода мешавад, назар ба ракетае, ки аз космодром дар минтацаи арзи миёна cap дода мешавад, кариб 10 фоизи сузишвориро сарфа карда метавонад. Мувофиқи он, ҳамон як интиқолдиҳанда метавонад бори каме калонтарро ба мадор гузорад. Аз экватор бо ҳар гуна майл ба мадор баровардан мумкин аст. Азбаски дар экватор бисёр давлатҳое мавҷуд нестанд, ки қодиранд ба кайҳон ракета партоянд, лоиҳаҳои космодромҳои баҳрӣ ба вуҷуд омаданд.

== Омор ==
Дар соли 2019 шумораи партобҳои киштиҳои кайҳонӣ аз фурудгоҳҳои сайёра чунин буд:
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center"
! rowspan="2" style="text-align:left" |Ҷойи саромадан
! rowspan="2" | Як кишвар
! colspan="4" | Шумораи парвозҳо
! rowspan="2" | Қайдҳо
|-
! Ҳамагӣ
! Муваффақ
! Муваффақият
! Қисман муваффакиятнок
|-
| style="text-align:left" | Сичан
|{{Flagicon|Китай||30px}}</img>
| 13
| 13 
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | [[Байконур]]
|{{Flagicon|Казахстан||30px}}</img>
| 13
| 13 
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Кейп Канаверал
|{{Flagicon|США||30px}}</img>
| 12
| 12 
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | тайюан
|{{Flagicon|Китай||30px}}</img>
| 10
| нӯҳ
| як
|
|
|-
| style="text-align:left" |Цзюцюан
|{{Flagicon|Китай||30px}}</img>
| нӯҳ
| ҳашт
| як
|
|
|-
| style="text-align:left" |[[Куру (пойгоҳи кайҳонӣ)|Куру]]
|{{Flagicon|ЕС||30px}}</img>
| нӯҳ
| ҳашт
| як
|
|
|-
| style="text-align:left" | Плесецк
|{{Flagicon|Россия||30px}}</img>
| ҳашт
| ҳашт
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Лабораторияи мушакии LC-1
|{{Flagicon|Новая Зеландия||30px}}</img>
| 6
| 6
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Шрихарикота
|{{Flagicon|Индия||30px}}</img>
| 6
| 6
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | [[Пойгоҳ нерӯ ҳаво ван‌дан‌барг|Пойгоҳи Ванденберг]]
|{{Flagicon|США||30px}}</img>
| 3
| 3
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | КС Кеннеди
|{{Flagicon|США||30px}}</img>
| 3
| 3
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | МАРС
|{{Flagicon|США||30px}}</img>
| 2
| 2
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | [[Семнон (космодром)|Семнан]]
|{{Flagicon|Иран||30px}}</img>
| 2
|
| 2
|
|
|-
| style="text-align:left" | Учинура
|{{Flagicon|Япония||30px}}</img>
| як
| як
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Платформаи мобилӣ дар [[баҳри Зард]]
|{{Flagicon|Китай||30px}}</img>
| як
| як
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | шарқӣ
|{{Flagicon|Россия||30px}}</img>
| як
| як
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | [[Танегасима (космодром)|Танегасима]]
|{{Flagicon|Япония||30px}}</img>
| як
| як
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Ҳавопаймои " Stargazer "
|{{Flagicon|США||30px}}</img>
| як
| як
|
|
|
|-
| style="text-align:left" | Венчанг
|{{Flagicon|Китай||30px}}</img>
| як
| як 
|
|
|
|-
|}

== Пойгоҳҳои кайҳонӣ ==
Бандарҳои кайҳонӣ, ки фаъолияташонро қатъ кардаанд, бо ''ҳарфҳои курсив'' нишон дода шудаанд.
{{Ҷо рӯи харита|Мир|width=1000|float=center|caption=}}

=== Рӯйхат ===
Комплексҳо ва мавзеъҳои партобшуда, ки ба мақоми космодром нарасидаанд, бо ранг нишон дода шудаанд (аз моҳи ноябри соли 2016).
{| class="sortable wide" style="font-size: 90%"
!Название
!Полное название
!Принадлежность
! class="unsortable" |Расположен
!Координаты
!Ввод{{Фосила}}в эксплу{{Shy}}атацию
!Первый пуск
!Закры{{Shy}}тие
|- bgcolor="Seashell"
|Арнем
|Космический центр «Арнем»
|{{Парчамбандӣ|Австралия}}
|Северная территория
|<span style="display:none">12.381389</span>{{Coord|12|22|53|S|136|48|50|E}}
| ?
|2022
|
|-
|Вумера
| -
|{{Парчамбандӣ|Австралия}}<br /><br />{{Парчамбандӣ|Великобритания}}
|Штат Южная Австралия
|<span style="display:none">30.9553</span>{{Coord|30|57|19.08|S|136|31|55.91|E}}
|1947
|1967
|1976
|- bgcolor="Seashell"
|[[Фурудгоҳи олконторо|Алкантара]]
| -
|{{Парчамбандӣ|Бразилия}}
|Штат [[Маранян|Мараньян]]
|<span style="display:none">02.3652</span>{{Coord|2|21|54.61|S|44|22|38.64|W}}
|1990
|1990
| -
|-
|[[Пойгоҳи ҳавоии Палмачим|Пальмахим]]
|Явне<br /><br />База{{Фосила}}25
|{{Парчамбандӣ|Израиль}}
|Центральный округ
|<span style="display:none">31.8848</span>{{Coord|31|53|05.42|N|34|40|48.72|E}}
|1971
|1988
| -
|-
|Шрихарикота
|Космический центр им. Сатиша Дхавана
|{{Парчамбандӣ|Индия}}
|Штат [[Иёлати Андра Прадеш|Андхра-Прадеш]]
|<span style="display:none">13.7199</span>{{Coord|13.719914|80.230353|format=dms}}
|1971
|1980
| -
|-
|[[Аль-Анбар (космодром)|Аль-Анбар]]
|Al Anbar<ref>{{Cite web|url=http://www.astronautix.com/sites/alanbar.htm|title=Al Anbar|deadlink=no|accessdate=2009-06-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131108114341/http://www.astronautix.com/sites/alanbar.htm|archivedate=2013-11-08}}</ref>, Космический центр Аль-Анбар
|{{Парчамбандӣ|Ирак}}
|Мухафаза [[Вилояти Анбор|Аль-Анбар]]
|<span style="display:none">32.7822</span>{{Coord|32|46|55.92|N|44|17|58.63|E}}
|1989 (?)
|1991 (?)
|1991
|- bgcolor="Seashell"
|[[Семнон (космодром)|Семнан]]
| -
|{{Парчамбандӣ|Иран}}
|Остан [[Устони Симнон|Семнан]]
|<span style="display:none">35.2222</span>{{Coord|35|13|19.79|N|53|53|42.05|E}}
|2008
|2009
|2015
|-
|Сан-Марко
|Ныне — Космический центр им. Луиджи Брольо
|{{Парчамбандӣ|Италия}}
|Залив Формоза, {{Nobr|{{Флаг|Кения}} [[Кения|кенийские]]}} территориальные воды
|<span style="display:none">02.9408</span>{{Coord|-2.94080|40.213401964|format=dms}}
|1964
|1967
|1988
|- bgcolor="Seashell"
|Вэньчан
|Хайкоу, [[Хайнан|Хайнань]]
|{{Парчамбандӣ|Китай}}
|Остров [[Хайнан|Хайнань]]
|<span style="display:none">19.617</span>{{Coord|19|37|12|N|110|45|3.6|E}}
|2012
|2013
| -
|-
|Сичан
|База 27
|{{Парчамбандӣ|Китай}}
|Провинция [[Сичуан|Сычуань]]
|<span style="display:none">28.2460</span>{{Coord|28|14|45.66|N|102|1|35.60|E}}
|1970
|1984
| -
|-
|Тайюань
|Учжай<br /><br />(Wuzhai)
|{{Парчамбандӣ|Китай}}
|Провинция [[Шанси|Шаньси]]
|<span style="display:none">38.8487</span>{{Coord|38|50|55.32|N|111|36|28.52|E}}
|1968
|1988
| -
|-
|Цзюцюань
|База 10, Дунфэн (Dongfeng)<br /><br />ранее — Чанчэнцзе,<br /><br />Шуанчэнцзы
|{{Парчамбандӣ|Китай}}
|Аймак Алашань<nowiki><br id="mwAaw"></nowiki><nowiki><br></nowiki>(Внутренняя Монголия)
|<span style="display:none">40.957778</span>{{Coord|40|57|28|N|100|17|30|E}}
|1958
|1970
| -
|- bgcolor="Seashell"
|Тонхэ
|Ракетный испытательный полигон Квандай
|{{Парчамбандӣ|КНДР}}
|Провинция Хамгён-Пукто
|<span style="display:none">40.855556</span>{{Coord|40|51|20|N|129|39|57|E}}
|1984
| -
| -
|- bgcolor="Seashell"
|Сохэ
|Западный испытательный полигон Сохэ
|{{Парчамбандӣ|КНДР}}
|Провинция Пхёнан-Пукто
|<span style="display:none">39.660075</span>{{Coord|39|39|36|N|124|42|19|E}}
|1990—2000-е
|2012
| -
|- bgcolor="Seashell"
|Наро
|Космический центр Наро (Naro Space Center)
|<span style="display:none">Корея</span>{{Парчамбандӣ|Республика Корея}}
|Остров Венародо (Oenaro), Провинция Чолла-Намдо
|<span style="display:none">34.431867</span>{{Coord|34.431867|127.535069|format=dms}}
|2009
|2013
| -
|-
|[[Байконур]]
|Байконыр, Тюратам,<br /><br />ранее — Ленинск
|{{Парчамбандӣ|Казахстан}}<br /><br />{{Парчамбандӣ|Россия}}
|[[Вилояти Қизилӯрда|Кызылординская область]], {{Парчамбандӣ|Казахстан}}
|<span style="display:none">45.966111</span>{{Coord|45|57|58|N|63|18|28|E}}
|1957
|1957
| -
|-
|Капустин Яр
|4-й Государственный центральный межвидовый полигон (4ГЦМП), Знаменск
|{{Парчамбандӣ|Россия}}
|[[Вилояти Астрахан|Астраханская область]]
|<span style="display:none">48.5655</span>{{Coord|48|33|55.89|N|46|17|42.71|E}}
|1946
|1962
| -
|-
|Плесецк
|1-й Государственный испытательный космодром, ГИК-1, ГНИИП-53
|{{Парчамбандӣ|Россия}}
|[[Вилояти Архангелск|Архангельская область]]
|<span style="display:none">62.960044</span>{{Coord|62.960044|40.683380|format=dms}}
|1959
|1966
| -
|-
|Свободный
|2-й Государственный испытательный космодром, ГИК-2, Свободный-18
|{{Парчамбандӣ|Россия}}
|[[Вилояти Амур|Амурская область]]
|<span style="display:none">51.7935</span>{{Coord|51|47|36.62|N|128|11|16.34|E}}
|1996
|1997
|2007
|-
|[[Пойгоҳи ҳавоии Домбаровский|Ясный]]
|Пусковая база «Ясный», Домбаровский
|{{Парчамбандӣ|Россия}}
|Оренбургская область
|<span style="display:none">51.2071</span>{{Coord|51.20706|59.85003|format=dms}}
|1964
|2006
| -
|-
|Восточный
|Российский гражданский космодром на Дальнем Востоке
|{{Парчамбандӣ|Россия}}
|[[Вилояти Амур|Амурская область]]
|<span style="display:none">51.7935</span>{{Coord|51|53|4.39|N|128|20|5.2|E}}
|2016 (1{{nbhy}}я очередь)
|2016
|
|-
|[[Пойгоҳ нерӯ ҳаво ван‌дан‌барг|Ванденберг]]
|Западный испытательный полигон,<br /><br />Тихоокеанский полигон
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Округ [[Санта Барбара|Санта-Барбара]],<br /><br />штат [[Калифорния]]
|<span style="display:none">34.7297</span>{{Coord|34.7297|-120.5768|format=dms}}
|1957
|1959
| -
|-
|Кадьяк
|Пусковой комплекс «Кадьяк»,<br /><br />(Kodiak Launch Complex, KLC)<br /><br />Мыс Нэрроу (Narrow Cape)
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Остров Кадьяк,<br /><br />штат [[Аляска]]
|<span style="display:none">57.435833</span>{{Coord|57.435833|-152.337778|format=dms}}
|1998
|2001
| -
|-
|Кваджалейн
|Испытательный полигон Рейгана, Reagan Test Site (RTS), ранее — U.S. Army Kwajalein Atoll (USAKA), Kwajalein Missile Range (KMR)
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Остров Омелек, атолл Кваджалейн, {{Парчамбандӣ|Маршалловы Острова}}
|<span style="display:none">08.9995</span>{{Coord|8.99948|167.65457|format=dms}}
|1964
|2008
| -
|-
|Космический центр Кеннеди
|Восточный испытательный полигон
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Округ Бревард,<br /><br />штат [[Флорида]]
|<span style="display:none">28.5850</span>{{Coord|28.585|-80.651|format=dms}}
|1962
|1967
| -
|-
|Мыс Канаверал
|Восточный испытательный полигон<br /><br />Cape Canaveral Air Force Station (CCAFS)
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Округ Бревард,<br /><br />штат [[Флорида]]
|<span style="display:none">28.4889</span>{{Coord|28|29|20|N|80|34|40|W}}
|1949
|1958
| -
|-
|Уоллопс
|[[:en:Wallops Flight Facility|Wallops]], Испытательный центр на о. Уоллопс<br /><br />(Wallops Island Test Center, WITC, WFF, WAL, KWAL)
|{{Парчамбандӣ|США}}
|Округ Аккомик,<br /><br />штат [[Вирҷиния|Вирджиния]]
|<span style="display:none">37.8330</span>{{Coord|37.8330|-75.4899|format=dms}}
|1945
|1961
| -
|-
|[[Куру (пойгоҳи кайҳонӣ)|Куру]]
|Космический центр в Гвиане<br /><br />(Guiana Space Centre)
|{{Парчамбандӣ|Франция}}<br /><br />{{Flagicon|Евросоюз}} [[Иттиҳоди Аврупо|Евросоюз]]
|{{Парчамбандӣ|Французская Гвиана}}
|<span style="display:none">05.2393</span>{{Coord|5.239263|-52.768376|format=dms}}
|1968
|1970
| -
|-
|Хаммагир
|Первоначально — ракетный испытательный центр Колон-Бешар
|{{Парчамбандӣ|Франция}}
|{{Парчамбандӣ|Алжир}}
|<span style="display:none">30.8935</span>{{Coord|30.8935|-3.0357|format=dms}}
|1947
|1965
|1967
|-
|Танегасима
|Космический центр Танегасима (TNSC)
|{{Парчамбандӣ|Япония}}
|Остров Танегасима, [[Префектураи Кагошима|префектура Кагосима]]
|<span style="display:none">30.3995</span>{{Coord|30.399500|130.970283|format=dms}}
|1969
|1975
| -
|-
|Утиноура
|Космический центр Утиноура (USC), Кимоцуки
|{{Парчамбандӣ|Япония}}
|[[Префектураи Кагошима|Префектура Кагосима]]
|<span style="display:none">31.2510</span>{{Coord|31|15|3.60|N|131|4|55.98|E}}
|1962
|1970
| -
|-
|Rocket Lab
|Стартовая площадка № 1 на полуострове Махия
|{{Парчамбандӣ|Новая Зеландия}}
|Северный остров
|<span style="display:none">31.2510</span>{{Coord|39|15|39.24|S|177|51|55.8|E}}
|2017
|2018
| -
|}

== Эзоҳ ==
<references group="" responsive="1"></references>

== Пайвандҳо ==

* [http://www.novosti-kosmonavtiki.ru/content/numbers/216/28.shtml Космоспортхои Хитой]
* [http://msl.jpl.nasa.gov/glossary.html NASA Spaceports] {{Бойгонишуда|url=https://web.archive.org/web/20090616193806/http://msl.jpl.nasa.gov/glossary.html |date=2009-06-16 }} Архивная копия  
* [http://www.astronautix.com/sites/ Энсиклопедияи "Astronautix"]
[[Гурӯҳ:Космодром]]
[[Гурӯҳ:Саҳифаҳое, ки бо тарҷумаҳои ношинос оварда шудаанд]]