Дидани манбаъи Феҳристи кишварҳои арабзабон

{{Таҳрир|04.07.2022 |[[Корбар:Шухрат Саъдиев|Шухрат Саъдиев]] ([[Баҳси корбар:Шухрат Саъдиев|баҳс]]) }}
[[Акс:Arabic_speaking_world.svg|рост|мини|450x450пкс|Миллатҳое, ки Забони арабӣ дар ин кишварҳо забони расмӣ аст (де-факто ё де-юре). Арабӣ дар кишварҳое, ки беш аз 50% арабзабонон доранд, забони аксарият ҳисобида мешавад, вагарна ин забони ақаллиятҳост.]]
Ба [[забони арабӣ]] ва  ба лаҳҷаҳои мухталифи он тақрибан 422 миллион нафар сухангӯён (забонҳои модарӣ ва ғайримуқаррарӣ) дар [[ҷаҳони араб]] ва инчунин дар диаспораҳои араб ҳарф мезананд, ки онро яке аз панҷ забони маъмултарин дар ҷаҳон мекунад. Ҳоло 23 кишвари узви Лигаи Араб мебошанд (инчунин ба 5 кишвар мақоми нозир дода шудааст), ки [[соли 1945]] дар [[Қоҳира]] таъсис ёфтааст. [[Забони арабӣ]] як кластери забонҳост, ки 30 ё тақрибан навъҳои муосирро дар бар мегирад. <ref>{{Cite web|url=http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=ara|title=Documentation for ISO 639 identifier: ara}}</ref>

Забони арабӣ забони мардумест, ки дар кишварҳои [[ҷаҳони араб]], инчунин [[Арабҳо|арабҳое]], ки дар диаспора зиндагӣ мекунанд, бахусус дар [[Амрикои Лотинӣ]] (хусусан [[Бразилия]], [[Аргентина]], [[Венесуэла]], [[Чили]] ва [[Колумбия]] ) ё [[Аврупои Ғарбӣ]] (ба монанди [[Фаронса]], [[Испания]], [[Олмон]] ё [[Итолиё]] зиндагӣ мекунанд).

Забони арабии кипрӣ як забони ақаллиятҳои эътирофшуда дар кишварҳои узви [[Иттиҳодияи Аврупо]] дар [[Кипр]] аст ва дар баробари забони малтизаӣ яке аз ду навъи аврупоии забони арабӣ аст, ҳарчанд он шакли адабии худро дорад ва бо забони арабии расмӣ робитаи диглоссивӣ надорад. <ref>{{Cite book|last=Robert D Hoberman|title=Morphologies of Asia and Africa, Alan S. Kaye (Ed.), Chapter 13: Maltese Morphology|date=2007|publisher=Eisenbrown|isbn=9781575061092|quote=Maltese is the chief exception: Classical or Standard Arabic is irrelevant in the Maltese linguistic community and there is no diglossia.|url=https://books.google.com/books?id=gaktTQ8vq28C&q=robert+d+hoberman+morphologies+of+Asia+and+Africa+Chapter+13&pg=PA257}}</ref> Забони малтизаӣ яке аз [[Забонҳои Иттиҳодияи Аврупо|забонҳои расмии Иттиҳоди Аврупо]] аст.

== Кишварҳои соҳибихтиёр, ки дар онҳо, забони арабӣ забони расмист ==
То соли 2018, 23 [[кишвар]]<nowiki/>и соҳибихтиёр мавҷуд буданд, ки дар онҳо [[забони арабӣ|забони арабии муосир]]  [[Забони расмӣ|забони расмӣ]] буд. Дар зерфеҳристи давлатҳо ва қаламравҳои соҳибихтиёр оварда шудааст, ки дар онҳо [[забони арабӣ]] [[забони расмӣ]] мебошад.
{| class="sortable wikitable"
|+Кишварҳои соҳибихтиёр, ки дар онҳо, 
забони арабӣ забони расмист
! scope="col" |№.
! width="class=&quot;unsortable&quot;" |Кишварҳои соҳибихтиёр
! width="100px" |Аҳолӣ
! width="600px" |Қайдҳо
! width="130px" |Давлати узви Лигаи Араб
|-
|1.
|{{Парчам|Алҷазоир}}
|41,701,000
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони барбарӣ|забони барбарӣ]] (Berber)
|Оре
|-
|2.
|{{Парчам|Баҳрайн}}
|1,343,000
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|3.
|{{Парчам|Чад}}
|10,329,208
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони фаронсавӣ]]
|мақоми нозир
|-
|4.
|{{Парчам|Comoros}} [[Иттиҳоди Қамар]]
|798,000
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони фаронсавӣ|Забони фаронсавӣ]]
|Оре
|-
|5.
|{{Парчам|Ҷибути}}
|810,179
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони фаронсавӣ|Забони фаронсавӣ]]
|Оре
|-
|6.
|{{Парчам|Миср}}
|102,442,939
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|7.
|{{Парчам|Ироқ}}
|36,004,552
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони курдӣ|Забони курдӣ]]
|Оре
|-
|8.
|{{Парчам|Урдун}}
|6,655,000
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|9.
|{{Парчам|Кувайт}}
|2,789,000
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|10.
|{{Парчам|Лубнон}}
|4,965,914
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|11.
|{{Парчам|Либия}}
|6,244,174
|[[забони расмӣ]]
|Оре&nbsp;<sup>a</sup>
|-
|12.
|{{Парчам|Мавритания}}
|3,359,185
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|13.
|{{Парчам|Марокаш}}
|35,250,000
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони барбарӣ|забони барбарӣ]] (Berber)
|Оре
|-
|14.
|{{Парчам|Умон}}
|4,055,418
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|15.
|{{Парчам|Фаластин}}<sup>b</sup>
|4,484,000
|[[Забони расмӣ]] дар қаламрави Фаластин 
|Оре
|-
|16.
|{{Парчам|Қатар}}
|2,155,446
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|17.
|{{Парчам|Арабистони Саудӣ}}
|30,770,375
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|18.
|{{Парчам|Сомали}}
|10,428,043
|Забони муштараки расмӣ дар баробари  [[Забони сомалӣ|забони сомалӣ]]
|Оре
|-
|19.
|{{Парчам|Судан}}
|40,235,000
|Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони инглисӣ|забони англисӣ]] 
|Оре
|-
|20.
|{{Парчам|Сурия}}&nbsp;<sup>d</sup>
|20,956,000
|[[забони расмӣ]]
|Оре 
|-
|21.
|{{Парчам|Тунис}}
|10,982,754
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|22.
|{{Парчам|Аморати Муттаҳидаи Араб}}
|9,346,129
|[[забони расмӣ]]
|Оре
|-
|23.
|{{Парчам|Яман}}
|23,833,000
|[[забони расмӣ]]
|Оре 
|-
|'''Σ 23'''
|'''Ҳамагӣ'''
|'''Σ 395,979,000'''
|Конгресси Шӯрои байналмилалии забони арабӣ
|Лигаи Араб
|- class="sortbottom"
| colspan="7" |<small>a. Ҷойгоҳи Либияро Палатаи Намояндагон (Либия) ишғол мекунад.</small><br /><br /><small>b. Аз 193 кишвари узви Созмони Милали Муттаҳид, 136 кишвари узв феълан давлати Фаластинро ба расмият мешиносанд.</small><br /><br />
<small>c. Сарзаминҳои Фаластин (инчунин онро қаламравҳои ишғолкардаи Исроил меноманд) аз ҷониби Исроил ишғол карда шудаанд, аммо тибқи қонуни Додгоҳи олии Исроил ва Додгоҳи байналмилалии адлияи [[Исроил|Давлати Исроил]] ба тааллуқ надоранд.[[Созмони Милали Муттаҳид|СММ]].</small>

<small>d. Эътилофи миллии Сурия қисман ҳамчун ҳукумати ягонаи қонунии давлати Сурияи Араб эътироф шудааст.</small>
<small>e. Syria's seat currently occupied by the Syrian National Coalition,<ref>{{Cite web|url=http://news.xinhuanet.com/english/video/2013-04/06/c_132288184.htm|title=Syrian president slams Arab League for granting seat to opposition|date=2013-04-06|publisher=[[Xinhua News Agency]]|accessdate=6 June 2017}}</ref> while Ba'athist [[Сурия|Syrian Arab Republic]] suspended on 16 November 2011.<ref>{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2011/11/12/world/meast/syria-unrest/index.html?eref=igoogledmn_topstories|title=Regime backers express anger at other nations after Arab League suspends Syria|author=<!--Staff writer(s); no by-line.-->|website=cnn.com|date=2011-11-13|publisher=CNN|accessdate=6 June 2017}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.arableagueonline.org/hello-world/#more-1|title=Presentation of the Arab League|date=2012-09-13|publisher=Arableagueonline.org|accessdate=6 June 2017}}</ref></small>

<small>f. Ҷойгоҳи Яманро Девони Яман ишғол мекунад (ки онро Кумитаи олии инқилобии Ҳуси иваз мекунад).</small>
|}

== Кишварҳои дорои эътирофи маҳдуд ва қаламравҳое, ки дар онҳо, забони арабӣ забони расмӣ аст ==
Дар зерфеҳристи давлатҳои эътирофан маҳдуд, инчунин қаламравҳое оварда шудааст, ки арабӣ забони расмӣ ё ''амалан'' расмист.
{| class="sortable wikitable"
|+Давлатҳо/қаламравҳое, ки онҳо арабӣ забони расмӣ аст
! scope="col" | бале.
! width="class=&quot;unsortable&quot;" | Давлат/қаламрав
! width="100px" | Аҳолӣ
! width="580px" | Қайдҳо
! width="150px" | Давлати узви Лигаи Араб
|-
| 1.
|{{Парчам|Сомалӣ}} 
| 5.700.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари [[Забони сомалӣ|забони сомалӣ]] ва [[Забони инглисӣ|забони инглисӣ]]
| Не
|-
| 2.
|{{Парчам|Занзибар}} 
| 1.303.569
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари [[Забони своҳилӣ|забони суахили]] ва [[Забони инглисӣ|забони инглисӣ]]
| Не
|-
| 3.
|{{Парчам|Sahrawi Arab Democratic Republic}}Ҷумҳурии Демократии Сахараи Араб
| 502,585
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари [[Забони испониёӣ|забони испониёӣ]]
| Не
|- class="sortbottom"
| colspan="7" | <small>а.</small> <small> [[Танзания|Вилояти ниммухтори Танзания]] .</small>
|}

== Кишварҳое, ки арабӣ забони миллӣ/корӣ ё забони эътирофшудаи ақаллиятҳост ==
То соли 2016, 7 кишвари мустақил мавҷуд буданд, ки дар онҳо арабӣ забони миллӣ / корӣ ё забони эътирофшудаи [[Ақаллияти миллӣ|ақаллият]]<nowiki/>ҳо мебошад, аммо забони асосӣ нест. Дар зерферист давлатҳо ва қаламравҳои соҳибихтиёр оварда шудааст, ки дар онҳо забони арабӣ забони миллӣ ё забони [[Ақаллияти миллӣ|ақаллият]]<nowiki/>ҳои эътирофшуда мебошад.
[[Акс:Arabic Varieties Map.svg|мини| Паҳншавии забони арабии модарӣ ҳамчун аксарият (сабз) ё ақаллият (сабзи пастранг).]]
[[Акс:Baggara_Arabs_Belt.svg|рост|мини|300x300пкс| Камарбанди арабҳои Бағгара]]
{| class="wikitable sortable"
|+Кишварҳое, ки арабӣ забони миллӣ/корист<br /> ё забони эътирофшудаи ақаллиятҳо аст
! №.
! кишвар
! Аҳолӣ
! Забони миллӣ/корӣ<br /> ё забони ақаллиятҳо
! Қитъа
|-
| 1.
|{{Парчам|Кипр}} 
| 875,900
| Забони ақаллиятҳо
| [[Осиё]], [[Аврупо|Авропо]]
|-
| 2.
|{{Парчам|Эритрея}}
| 6.380.803
| Забони корӣ
| [[Африқо]]
|-
| 3.
|{{Парчам|Эрон}}
| 83,145,546
| Забони ақаллиятҳо
| [[Осиё]]
|-
| 4.
|{{Парчам|Мали}}
| 19.973.000
| Забони миллӣ
| [[Африқо]]
|-
| 5.
|{{Парчам|Нигер}}
| 22.314.743
| Забони миллӣ
| [[Африқо]]
|-
| 6.
|{{Парчам|Сенегал}}
| 16,209,125
| Забони миллӣ
| [[Африқо]]
|-
| 7.
|{{Парчам|Туркия}}
| 82.003.882
| Забони ақаллиятҳо
| Осиё, [[Аврупо]]
|-
| '''Σ 7'''
| '''Ҳамагӣ'''
| '''Σ 230,027,000'''
|
|
|}
{{Тарҷума}}
# Кипр  
# 
# Эритрея  
# 
# Эрон  
# 
# Мали  
# 
# Нигер  
# 
# Сенегал  
# 
# Туркия

== Кишварҳое, ки забони арабӣ тибқи конститутсия мақоми махсус дорад ==
То соли 2018, 5 кишвари мустақил мавҷуд буданд, ки забони арабӣ тибқи конститутсия мақоми махсус дорҳт. Дар зерфеҳрист  давлатҳо ва қаламравҳои соҳибихтиёр оварда шудааст, ки дар онҳо забони арабӣ тибқи конститутсия мақоми махсус дорад.
{| class="wikitable sortable"
|+Кишварҳое, ки арабӣ тибқи конститутсия мақоми махсус дорад
! Не.
! кишвар
! Аҳолӣ
! Забон(ҳо)и расмӣ
! Дигар эътироф забон(ҳо)
! Қитъа
|-
| 1.
|{{Парчам|Эрон}} 
| 83,145,546
| [[Забони форсӣ|форсӣ]]
| [[Забони арабӣ|арабӣ]]
| Осиё
|-
| 2.
|{{парчам|Исроил}} 
| 9,149,960
| [[Забони ибрӣ|ибрӣ]]
| [[Забони арабӣ|арабӣ]]
| Осиё
|-
| 3.
|{{Парчам|Покистон}} 
| 218.396.000
| [[Забони урду|урду]], [[Забони инглисӣ|инглисӣ]]
| [[Забони арабӣ|арабӣ]]
| Осиё
|-
| 4.
|{{парчам|Филиппин}}
| 100,981,437
| забони филиппинӣ, [[забони инглисӣ|инглисӣ]]
| [[забони арабӣ|арабӣ]]
| Осиё
|-
| 5.
|{{Парчам|Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ}} 
| 60,142,978
|[[Забони инглисӣ|инглисӣ]], забонҳои Африкаанс, Сепеди, Сетсвана, Сесото, Ксисонга, Сисвати (Свазӣ), Тшивенда ва диг.
| [[Забони арабӣ|арабӣ]]
| Африқо
|-
| '''Σ 5'''
| '''Ҳамагӣ'''
| '''Σ 471,815,921''' 
|
|
|
|- class="sortbottom"
| colspan="7" | <small>а.{{Note|a}}Қонуни асосии [[Ҷумҳурии Исломии Эрон]] [[забони арабӣ|забони арабиро]] ба унвони забони ислом эътироф карда, ба он мақоми расмӣ ба унвони забони дин додааст ва густариши онро дар чаҳорчӯби барномаи таълимии миллии Эрон танзим кардааст.</small> <small>Конститутсия дар боби дуюм эълон мекунад: (Забони расмӣ, хат, тақвим ва парчами кишвар) дар моддаи 16 "Азбаски забони [[Қуръон]] ва матну таълимоти исломӣ арабӣ аст, ... бояд таълим дода шавад. Баъд аз синфҳои ибтидоӣ, дар ҳамаи синфҳои мактаби миёна ва дар ҳамаи соҳаҳои таҳсил». <ref>[[Constitution of the Islamic Republic of Iran]]: [https://www.constituteproject.org/constitution/Iran_1989?lang=en ''Iran (Islamic Republic of)`s Constitution of 1979. - Article: 16 Official or national languages''], 1979, retrieved 25 July 2018</ref></small>

<small>б.</small> <small>Аз 193 кишвари узви [[Созмони Милали Муттаҳид]] 162 кишвари узв феълан давлати [[Исроил|Исроилро]] ба расмият шинохт.</small>
<small>c.{{Note|c}}<span class="citation wikicite" id="endnote_c"></span><span> Конститутсия: Исроил ҳамчун давлати миллии мардуми яҳудӣ (Конститутсияи Исроил, ки табиати [[Исроил|давлати Исроилро]] ҳамчун давлати миллии халқи[[Банӣ Исроил|яҳудиён]] муайян мекунад) дар № 4 (B) мегӯяд, ки "[[Забони арабӣ]] дар давлат мақоми махсус дорад; Танзими истифодаи [[Забони арабӣ|забони арабиро]] дар муассисаҳои давлатӣ ё аз ҷониби онҳо [[қонун]] муайян мекунад».</small> <small>Қонун дар № 4 (С) эълон мекунад: «Ин банд ба мақоми ба [[Забони арабӣ|забони арабӣ]] додашуда, ки пеш аз эътибор пайдо кардани ин қонун дода шудааст, зарар намерасонад».</small> <small>Қонун [[19 июл]]и [[соли 2018]] аз ҷониби Кнессет 62 нафар ба ҷонибдорӣ, 55 нафар муқобил ва ду нафар бетараф пазируфта шуд <ref>{{Cite web|url=https://knesset.gov.il/spokesman/eng/PR_eng.asp?PRID=13978|title=Full text of Basic Law: Israel as the Nation State of the Jewish People|website=The Knesset: Press Releases|publisher=State of Israel|accessdate=20 July 2018}}</ref></small>

<small>d.{{Note|d}}<span class="citation wikicite" id="endnote_d">'''^'''</span><span> </span>Қонуни асосии [[Покистон|Ҷумҳурии Исломии Покистон]] дар моддаи 31 рақами 2 омадааст, ки “Давлат дар робита ба мусулмонони Покистон саъй мекунад, ки таълими [[Қуръони карим]] ва [[Ислом|исломро]] воҷиб гардонад ва ба омӯзиши илмҳои исломӣ мусоидат кунад. Забони арабӣ..." <ref>[[Constitution of Pakistan]]: [https://pakistanconstitutionlaw.com/article-31-islamic-way-of-life ''Constitution of Pakistan, 1973 - Article: 31 Islamic way of life''], 1973, retrieved 13 June 2018</ref></small>

<small>e.{{Note|e}}<span class="citation wikicite" id="endnote_e">'''^'''</span><span> </span>Қонуни асосии [[Филиппин]] дар соли 1987 "Забонҳои испанӣ ва арабӣ бояд дар асоси ихтиёрӣ пешбарӣ карда шаванд." <ref>{{Cite web|url=http://www.chanrobles.com/article14language.htm|title=1987 Constitution of the Republic of the Philippines, Article XIV, Section 7.|author=Joselito Guianan Chan|publisher=Chan Robles & Associates Law Firm|accessdate=June 13, 2018}}</ref></small>
 
<small>f.{{Note|f}}<span class="citation wikicite" id="endnote_f">'''^'''</span><span> </span>Конститутсияи [[Ҷумҳурии Африқои Ҷанубӣ]] дар боби 1 (Муқаррароти таъсисӣ) Фасли 6, забонҳоро қайд мекунад, ки "Шӯрои забонҳои Африқои Ҷанубӣ, ки аз ҷониби қонунгузории миллӣ таъсис дода шудааст, бояд (б) эҳтиром ва эҳтироми - ҳамаи забонҳоеро, ки маъмулан аз ҷониби онҳо истифода мешаванд ҷамоатҳо дар Африқои Ҷанубӣ, аз ҷумла ...; ва  арабӣ, ... бо мақсадҳои динӣ дар Африқои Ҷанубӣ риоя карда шавад." <ref name="http://www.gov.za/documents/constitution-republic-south-africa-1996 South African Government Information: Constitution">[[Constitution of South Africa]]: [http://www.gov.za/documents/constitution-republic-south-africa-1996 South African Government Information: Constitution ''Constitution of South Africa, 1996 - Chapter 1, Section 6, Languages''], 1996, retrieved 19 September 2021</ref></small>
|}
{{Тарҷума}}
# Эрон 
# 
# Исроил 
# 
# Покистон 
# 
# Филиппин 
# 
# Африқои Ҷанубӣ

== Субъектҳо ва қаламравҳои ғайридавлатӣ, ки дар онҳо забони арабӣ забони расмӣ ё амалан расмӣ мебошад ==
Дар зерфеҳрист  субъектҳои ғайридавлатӣ ва вилоятҳои худмухтор, инчунин қаламравҳое оварда шудааст, ки арабӣ забони расмӣ ё амалан расмӣ мебошад.
{| class="wikitable sortable"
|+Субъектҳо ва қаламравҳои ғайридавлатӣ, ки дар онҳо забони арабӣ забони расмӣ ё амалан расмӣ мебошад
! №.
! Субъекти ғайридавлатӣ/қаламрав
! Аҳолӣ
! Қайдҳо
! Қитъа
|-
| 1.
|[[File:Flag_of_the_Arab_Movement_of_Azawad.svg|сарҳад|23x23пкс]]<ref>{{Cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=mali|title=Languages of Mali|publisher=Ethnologue.com|accessdate=6 April 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120429183429/http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=Mali|archivedate=29 April 2012}}</ref> Ҳаракати арабии Азавад 
| 1.300.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари туарег
| Африқо
|-
| 2.
| Галмудуг (дар Сомали) (Galmudug)
| 1.230.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари [[Забони сомалӣ|забони сомалӣ]]
| Африқо
|-
| 3.
| [[File:Hirshabeelle.png|сарҳад|23x23пкс]] Хиршабел (дар Сомали)
| 1.800.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари Сомалӣ
| Африқо
|-
| 4.
|Курдистони Ироқ (Iraqi Kurdistan)<ref>{{Cite web|url=https://unpo.org/article/538?id=538|title=Kurdistan: Constitution of the Iraqi Kurdistan Region}} Retrieved 29 May 2021</ref>
| 5.300.000
| Забони муштараки расмӣ дар баробари [[Забони курдӣ|курдӣ]]
| Осиё
|-
| 5.
|ДОИШ
| 4.800.000
| Забони расмӣ
| Осиё
|-
| 6.
|Ҷубаланд (дар Сомали) (Jubaland) 
| 1,000,000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари Сомалӣ
| Африқо
|-
| 7.
|Хатумо (дар Сомали) (Khatumo)
| 2.000.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари Сомалӣ
| Африқо
|-
| 8.
| Пунтланд (дар Сомали)(Puntland)
| 1.285.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари Сомалӣ
| Африқо
|-
| 9.
| Федератсияи демократии Сурияи Шимолӣ 
| 4.600.000
| Забони муштараки расмӣ дар баробари курдӣ ва [[Забони сурёнӣ|сурёнӣ]]
| Осиё
|-
| 10.
|[[File:Flag of South West State of Somalia.svg|сарҳад|23x23пкс]] Давлати Ҷанубу Ғарбии Сомали
| 2.000.000
| Забони муштараки расмӣ, дар баробари Сомалӣ
| Африқо
|-
| 11.
|Сурияи мухолифин<ref>{{Cite web|url=https://en.etilaf.org|title=National Coalition for Syrian Revolutionary and Opposition Forces}} Retrieved 29 May 2021</ref>
| 3.500.000
| Забони расмӣ
| Осиё
|-
| '''Σ 11'''
| '''Ҳамагӣ'''
| '''Σ 28,835,000'''
|
|
|- class="sortbottom"
| colspan="7" |<small>а.</small> <small>Эътилофи миллии Сурия қисман ҳукумати ягонаи қонунии давлати Сурияи Араб эътироф шудааст.</small>
|}

== Таърих ==
[[Акс:Map_of_expansion_of_Caliphate.svg|рост|мини|350x350пкс| [[Хилофат|Васеъшавии Хилофатҳои]] аввал:
<div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#a1584e; color:white;">&nbsp;</span>&nbsp;Тавсеа дар назди [[Prophets and messengers in Islam|паёмбари ислом]] [[Constitution of Medina|Муҳаммад]] , 622–632 [[Gregorian calendar|милодӣ]] / 1-11 [[Hijri year|ҳиҷрӣ]]</div>]]
[[Акс:Abbasids_Dynasty_750_-_1258_(AD).PNG|рост|мини| Тавсеаи [[хилофати Аббосиён]], 750-1258 милодӣ / 132-923 ҳиҷрӣ]]
[[Акс:Empire_of_Oman.svg|рост|мини|387x387пкс| Тавсеаи Имперотурии Уммон 1696-1856 милодӣ]]
{{Тарҷума}}
# [[Хилофати Умавиён]]
# 
# [[Хилофати Аббосиён]]  
# 
# Хилофати Фотимиён  
# 
# Андалус  
# 
# Италия ва Малта  
# 
# Юнон  
# 
# Имперотурии Уммон  
# 
# Судони Ҷанубӣ 
# 
# Гамбия 
# 
# Исроил

== Қаламравҳое, ки арабӣ забони расмӣ ё амалан расмӣ буд ва баъдтар иваз ё бекор карда шуд ==
Якчанд қаламравҳо (ки баъдан ба давлатҳои мустақил табдил ёфтанд) буданд, ки дар онҳо забони арабӣ [[забони расмӣ]] ё амалан расмӣ буд ва забони арабӣ бо забонҳои дигар иваз карда ё бекор карда шуд. Феҳристи қаламравҳоро (ки баъдан ба давлатҳои мустақил табдил ёфт) муайян мекунад, ки забони арабӣ забони расмӣ буд, вақте ки ин қаламравҳо тобеи [[Хилофати Умавиён]] буданд. Дар замони ҳукмронии халифаи панҷуми Умавиён [[Абдулмалик ибни Марвон]] забони арабӣ забони расмии Хилофати Умавиён гардид. <ref>{{Cite book|last=Blankinship|first=Khalid Yahya|title=The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads|date=1994|publisher=State University of New York Press|location=Albany, New York|page=94|isbn=0-7914-1827-8|url=https://books.google.com/books?id=Jz0Yy053WS4C}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Kazhdan|first=Alexander P.|last2=Talbot|first2=Alice-Mary|display-authors=etal|title=The Oxford Dictionary of Byzantium|date=1991|publisher=State Oxford University Press|location=New York, Oxford|page=3|isbn=9780195046526|url=https://archive.org/details/the-oxfrod-dictionary-of-byzantium-vol.-1-oup-1991/The%20Oxfrod%20Dictionary%20of%20Byzantium_Vol.%201_OUP_1991/mode/2up}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Watkins|first=John|last2=Reyerson|first2=Kathryn L.|title=Mediterranean Identities in the Premodern Era, Entrepots, Islands, Empires|date=2016|publisher=Routledge|location=New York Routledge|page=143|isbn=9781409455998|url=https://books.google.com/books?id=HNQFDAAAQBAJ&dq=Identity+formation+of+the+bureaucracy+arabic&pg=PA143}}</ref> <ref>{{Cite book|last=Esposito|first=John L.|title=The Oxford Dictionary of Islam|date=2003|publisher=Oxford University Press|location=Oxford, New York|page=1|isbn=0-19-512558-4|url=https://books.google.com/books?id=E324pQEEQQcC&dq=The+Oxford+Dictionary+of+Islam+Abd+al-Malik+ibn+Marwan&pg=PA1}}</ref> Забонҳои расмии қаблии маҳаллӣ дар қаламравҳои гуногун бо забони арабӣ иваз карда шуданд. <ref>{{Cite book|last=Bowen|first=Wayne H.|title=The history of Saudi Arabia|date=2008|publisher=Greenwood Press|location=Westport, Connecticut|page=47|isbn=978-0-313-34012-3|url=https://books.google.com/books?id=S6J2Q3TlJpMC&dq=Abd+al-Malik+introduced+coinage+reforms+and+introduced+Arabic+as+the+official+administrative+language.&pg=PA47}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
|+Territories where Arabic was an official or de facto official language and later replaced or repealed
!№.
!Кишвар
!Забони ҷорӣ<br /><br />забони расмӣ(s)
!Забони ҷорӣ<br /><br />забони гуфтугӯ(s)
!Таърих<br /><br />мутаалиқ ба
!Таърих<br /><br />забони расмӣ(s)
!Таърих<br /><br />забони гуфтугӯ(s)
!солҳои<br /><br />давраи
!Қитъа
|-
|1
|{{Парчам|Афғонистон}}
|[[Пашту|Пашту]], [[Забони дарӣ|дарӣ]]
|Пашту, дарӣ, ва диг.
|{{Nobr|[[Хилофати Умавиён]]}}
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Пашту, дарӣ,, ӯзбекӣ, туркманӣ, [[Лаҳҷаҳои осиёимиёнагии забони арабӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|2
|{{Парчам|Арманистон}}
|[[Забони арманӣ|арманӣ]]
|[[Забони арманӣ|арманӣ]] ва забонҳои диг.
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], [[Забони арманӣ|арманӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|3
|{{Парчам|Озарбойҷон}}
|[[Забони озарбойҷонӣ|озарбойҷонӣ]]
|[[Забони озарбойҷонӣ|озарбойҷонӣ]] ва забонҳои диг.
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], [[Забони озарбойҷонӣ|озарбойҷонӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|4
|{{Парчам|Кипр}}
|[[Забони юнонӣ|юнонӣ]], Co-official language, along with [[Забони туркӣ|туркӣ]]
|[[Забони юнонӣ|юнонӣ]], [[Забони туркӣ|туркӣ]] ва забонҳои диг.
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Siculo-Arabic
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|5
|{{Парчам|Фаронса}}<ref>{{Cite book|last=Blankinship|first=Khalid Yahya|title=The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads|date=1994|publisher=State University of New York Press|location=Albany, New York|pages=112–113|isbn=0-7914-1827-8|url=https://books.google.com/books?id=Jz0Yy053WS4C}}</ref>
|[[Забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]]
|[[Забони фаронсавӣ|фаронсавӣ]] ва забонҳои диг.
|Narbonne and a part of Septimania belonged to the Umayyad Caliphate
|Arabic in the part of France which belonged to the Umayyad Caliphate
|Frankish, [[Забони лотинӣ|лотинӣ]], Vulgar Latin (Gallo-Roman), Gaulish, [[Забони арабӣ|арабӣ]]
|719-759
|[[Аврупо]]
|-
|6
|{{Парчам|Гурҷистон}}
|[[Забони гурҷӣ|гурҷӣ]]
|Georgian
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], [[Забони гурҷӣ|гурҷӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|7
|{{Парчам|Юнон}}
|Greek
|Greek, various others
|Emirate of Crete
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], Greek, various others
|824-961
|[[Аврупо]]
|-
|8
|{{Парчам|Эрон}}
|[[Забони форсӣ|форсӣ]]
|Persian, various others
|[[Хилофати Умавиён]], [[Хилофати Аббосиён]], Buyid dynasty
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], [[Забони форсӣ|форсӣ]]
|661-1062
|[[Осиё]]
|-
|9
|{{Парчам|Исроил}}
|Hebrew
|Hebrew, Arabic, English, Russian, various others
|Rashidun Caliphate, several other Muslim dynasties
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], Hebrew
|636-2018
|[[Осиё]]
|-
|10
|''{{Парчам|Итолиё}}''
|[[Забони итолиёӣ|Italian]]
|Italian, various others
|Emirate of Sicily
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Siculo-Arabic, Byzantine Greek, Vulgar Latin
|831-1091
|[[Аврупо]]
|-
|11
|{{Парчам|Кения}}
|[[Забони своҳилӣ|Swahili]], Co-official language, along with [[Забони инглисӣ|English]]
|Swahili, various others
|Omani Empire
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Omani Arabic, Yemeni Arabic, Swahili
|1696-1856
|[[Африқо]]
|-
|12
|{{Парчам|Қирғизистон}}
|[[Забони қирғизӣ|қирғизӣ]]
|[[Забони қирғизӣ|қирғизӣ]], [[Забони ӯзбекӣ|Uzbek]]
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Лаҳҷаҳои осиёимиёнагии забони арабӣ]], [[Забони қирғизӣ|қирғизӣ]]
|651-750
|[[Осиё]]
|-
|13
|{{Парчам|Малта}}
|Maltese, Co-official language, along with [[Забони инглисӣ|English]]
|Maltese, English, various others
|Emirate of Sicily
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Siculo-Arabic, Byzantine Greek, Vulgar Latin
|831-1091
|[[Аврупо]]
|-
|14
|{{Парчам|Нигер}}
|[[Забони фаронсавӣ|French]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]], [[Забони хауса|Hausa]], Zarma, various others
|Sokoto Caliphate
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Classical Arabic, [[Забони хауса|хауса]], Zarma
|1804-1908
|[[Африқо]]
|-
|15
|{{Парчам|Нигерия}}
|[[Забони инглисӣ|инглисӣ]]
|English, various others
|Sokoto Caliphate
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Classical Arabic, [[Забони хауса|хауса]], Fula
|1804-1908
|[[Африқо]]
|-
|16
|{{Парчам|Покистон}}
|[[Забони урду|урду]], Co-official language, along with English
|Urdu, various others
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони урду|урду]], Central Asian Arabic
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|17
|{{Парчам|Португалия}}
|[[Забони португалӣ|Portuguese]]
|Portuguese, various others
|[[Хилофати Умавиён]], [[Иморати Қуртуба]], Caliphate of Córdoba, Taifa of Badajoz, [[Алмуробитун|Almoravid dynasty]], Almohad Caliphate
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Andalusian Arabic, Mozarabic, Medieval Hebrew
|711-1139
|[[Аврупо]]
|-
|18
|{{Парчам|Испания}}<ref>{{Cite book|last=Blankinship|first=Khalid Yahya|title=The End of the Jihâd State: The Reign of Hishām ibn ʻAbd al-Malik and the Collapse of the Umayyads|date=1994|publisher=State University of New York Press|location=Albany, New York|pages=29–30|isbn=0-7914-1827-8|url=https://books.google.com/books?id=Jz0Yy053WS4C}}</ref>
|[[Забони испониёӣ|испониёӣ]]
|Spanish, various others
|[[Хилофати Умавиён]], [[Иморати Қуртуба]], Caliphate of Córdoba, Taifa of Zaragoza, Taifa Kingdom of Seville, Taifa of Córdoba, [[Алмуробитун|Almoravid dynasty]], Almohad Caliphate, [[Иморати Ғарнота|Emirate of Granada]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Andalusian Arabic, Mozarabic, Medieval Hebrew
|711-1492
|[[Аврупо]]
|-
|19
|{{Парчам|Судани Ҷанубӣ}}
|English
|Juba Arabic, various others
|[[Иёлати Миср]], [[Судон]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|Juba Arabic
|1863-2011
|[[Африқо]]
|-
|20
|{{Парчам|Тоҷикистон}}
|[[Забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]]
|[[Забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]]
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Лаҳҷаҳои осиёимиёнагии забони арабӣ]], [[Забони тоҷикӣ|тоҷикӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|21
|{{Парчам|Танзания}}
|[[Забони своҳилӣ|Swahili]], Co-official language, along with [[Забони инглисӣ|English]], [[Забони арабӣ|Arabic]] in Zanzibar
|[[Забони своҳилӣ|Swahili]], various others; Omani Arabic in Zanzibar
|Omani Empire
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Забони своҳилӣ|Swahili]], Omani Arabic, Yemeni Arabic
|1696-1856
|[[Африқо]]
|-
|22
|{{Парчам|Туркия}}
|Turkish
|Turkish, various others
|[[Хилофати Умавиён]], [[Хилофати Аббосиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|North Mesopotamian Arabic
|661-1517
|[[Осиё]]
|-
|23
|{{Парчам|Туркманистон}}
|[[Забони туркманӣ|туркманӣ]]
|[[Забони туркманӣ|туркманӣ]]
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Лаҳҷаҳои осиёимиёнагии забони арабӣ]], [[Забони туркманӣ|туркманӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|-
|24
|{{Парчам|Ӯзбекистон}}
|[[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]], [[Забонҳои Ӯзбекистон]]
|[[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]]
|[[Хилофати Умавиён]]
|[[Забони арабӣ|арабӣ]]
|[[Лаҳҷаҳои осиёимиёнагии забони арабӣ]], [[Забони ӯзбекӣ|ӯзбекӣ]]
|661-750
|[[Осиё]]
|}

== Ҳамчунин нигаред ==

*  [[Забони арабӣ|забони арабӣ]]
== Ин ҷоро ҳам бингаред ==
{{Интервики|code=ar}}
* [[Ҷаҳони араб]]
* [[Феҳристи кишварҳои арабзабон]]
* [[Забони арабии Осиёи Марказӣ]]
* [[Баҳори араб]]
* [[Феҳристи сарзаминҳое, ки форсӣ як забони расмӣ дар онҷо аст]]
== Хониши минбаъда ==
* [http://www.danielpipes.org/blog/2004/04/arab-immigrants-in-latin-american-politics Муҳоҷирони араб дар сиёсати Амрикои Лотинӣ]
* [https://web.archive.org/web/20080924024833/http://www.dawn.com/2005/05/14/int14.htm Насли арабхое, ки дар Америкаи С]
* [http://www.washingtontimes.com/news/2005/jul/11/20050711-092503-1255r/ "Решаҳои арабӣ дар деги бои обшавии Бразилия чуқур мерӯянд"], ''The Washington Times''

== Пайвандҳо ==
* [https://sites.google.com/site/illustratedarabicvocabulary/arab-countries Рӯйхати кишварҳое, ки арабӣ забони расмӣ аст, бо расмҳо ва парчамҳо]
[[Гурӯҳ:Забони арабӣ|*]]
[[Гурӯҳ:Забонҳо|арабӣ]]
[[Гурӯҳ:Звбонҳои семитӣ|арабӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Алҷазоир]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Гибралтар]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Миср]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Ҷибутӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Урдун]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Ироқ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Яман]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Қатар]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Кувайт]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Лубнон]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Либия]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Мавритания]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Марокаш]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Арабистони Саудӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Имороти Муттаҳидаи Араб]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Уммон]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Сурия]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Сомалӣ]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Судон]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Чад]]
[[Гурӯҳ:Забонҳои Тунис]]
{{DEFAULTSORT:арабӣ}}
 
== Эзоҳ ==
{{Эзоҳ}}
{{ПБ}}
[[Гурӯҳ:Кишварҳои арабӣ]]
[[Гурӯҳ:Забони арабӣ]]