Адрасмон (гиёҳ)

Адрасмон, гулзардак, зардиспанд (Adonis turkestanicus) — гиёҳест худрӯйи бисёрсола.

Буттааш серпояи камшох (20 – 100 см қад мекашад), серпашмак. Баргҳои қисми поёни поя ба пулакчаҳо табдил ёфтаанд; баргҳои болотари поя калон, пармонанди бедумча. Гулаш, одатан, 10 – 15-баргаи зард (июн – июл мешукуфад). Моҳҳои июл – август тухм мебандад. Адрасмон асосан дар дашт, марғзор ва баъзан арчазор (қатор кӯҳҳои Туркистон, Зарафшон; дар баландии 2000 – 3200 м аз сатҳи баҳр) мерӯяд. Баргу пояи онро чорво намехӯрад. Баргу поя («алаф»)-и адрасмон ашёи хоми саноати тиб аст (онро аз оғози гулшукуфт то пухтани тухмаш меғундоранд). Адрасмонро ба ҳеч ваҷҳ решакан набояд кард (онро 7 – 10 см болотар аз сатҳи хок боэҳтиёт медараванд). Адрасмонро бо мақсади даво дар давраи гулшукуфт меғундоранд. Онро дар ҷойи соя ва шамолрас хушкондан лозим аст. Табибони халқӣ чойи алафи адрасмонро барои муолиҷаи илтиҳоби гурда, истисқо, табларза, ғашён, нуқси дил, гипертония, варами пойҳо, дамкӯтаҳӣ, ҳамчунин бо мақсади рондани талха ва пешоб тавсия медиҳанд (рӯзе 3 – 4 маротиба нимпиёлагӣ). Адрасмон яке аз муҳимтарин давоҳои бемориҳои дил аст. Маҳлул ва қиёми баргу пояи адрасмонро ҳангоми суст будани кори дил тавсия медиҳанд. Адрасмон ҷузъи таркибии доруҳои «қурси Бехтерев» ва «Адонисбром» мебошад. Баргу пояи адрасмон 0,23 – 0,28% карденолидҳо, 0,75% флаваноидҳо (витексин, ориентин ва ғайра), 0,03% кумаринҳо (умбеллиферон, скополетин), 9,2% сапонинҳо, 0,47% равған, 1,3 мг% каротин ва ғайра дорад. Хосияти шифоии адрасмон асосан ба карденолидҳо вобаста аст. Адрасмони гулаш сурх (сурхиспанд)-ро мушқут мегӯянд.

Адабиёт

• Флора Таджикской ССР, т. 4, Л., 1975;
• Халматов Х. Х., Основные лекарственные растения Средней Азии, Ташкент, 1984;
• Ҳоҷиматов М., Дикорастущие лекарственные растения Таджикистана, Д., 1989.

Сарчашма

• Адрасмон // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.